नेवाः संस्कृतिइ कोरोनाया लिच्वः

हलिन्यंकं महामारी जुयाः न्यना वनाच्वंगु कोभिड–१९ अर्थात कोरोना भाइरसयात पनेगु लागिं सरकारं देय्न्यंकं लकडाउन यानातःगु दु । लकडाउनया कारणं मनूत छेँनं तकं पिहां वये मजियाच्वंगु अवस्था दु । थुकिं यानाः आपालं मनूतय् व्यापार, व्यवसाय, रोजगारी थेंज्याःगु मामिलाय् तःधंगु हन्ताः जुयाच्वंगु दु । ब्यापार व्यवसाय चले याये मखनाः मनूतय्गु आर्थिक अवस्था दयनीय जुइगु स्थिति वयाच्वंगु दु । थज्याःगु इलय् स्वनिगःया स्थानीयवासी नेवाःतय्गु खँ ल्हायेगु खःसा नेवाःतय्त केवल आर्थिक सामाजिक जक मखु धार्मिक व सांस्कृतिक ख्यलय् तकं तःधंगु हन्ताः जूगु दु । कोरोनाया कारणं जूगु थ्व मेगु तःधंगु नोक्सानी खः ।

कोरोना संक्रमण तच्वया वनेवं सरकारं उकियात पनेगु उपायया रुपय् स्वनिगः दुने गनं नं हुलमुल जुइक मनू मुने मदइगु नियम दयेकल । यदि गनं अथे मुनाच्वंगु खन धाःसा कारवाही तकं याये फइगु ख्याच्वः सरकारं बिल । तर उलि यानाः नं कोरोनाया संक्रमण पने फइगु सम्भावना खने मदयेवं देय्न्यंकं लकडाउन हे घोषणा याना बिल । थुकिं यानाः मनूत मुने मदइगु जक मखु, पिहां तकं वये मदइगु अवस्था जुया बिल । मनूत पिहां तकं वये मदइगु थ्व अवस्थां यानाः थ्वहे इलय् स्वनिगःया थीथी थासय् न्यायेकेमाःगु स्वनिगःया ततःधंगु जात्रा पर्वत नं न्यायेके मखंक हे पार जुया वन । थ्व नेवाः संस्कृतिइ लाःगु तःधंगु हन्ताः खः ।

सरकारं लकडाउन घोषणा याये न्ह्यः हे येँदेय्या तःधंगु पर्व जुयाच्वंगु पाहांचः¥हे नखः न्यायेके मफइगु अवस्था वःगु खः । पाहांचः¥हे धइगु येँदेय्या दकलय् तःधंगु खः जात्रा याइगु पर्व खः । थुकिं येँदेय्या कंग अजिमा लिसें वटु व भद्रकालीया लुमधि अजिमाया खःयात छथाय् हयाः जात्रा याइगु खः । थ्व स्वखःयात तिंख्यलय् चान्हय् यंकाः ल्वाकेगु व लिपा न्हिनय् तिंख्यलय् हयाः जात्रा यायेगु पाहांचः¥हे नखःया मू पर्व खः । थुगुसी थ्व छुं हे याये मखन । थ्वहे लसताय् तिंख्यलय् जुइगु घोडेजात्रायात संक्षिप्त रुपं जक न्यायेकलसा मस्तय्त त्वाःत्वालय् मरःजा नकेगु परम्परा नं थुगुसी त्वाःदल । वयां लिपा येँय् तसकं उत्साहपूर्वक न्यायेकीगु जनबहाःद्यःया जात्रा नं बन्द जुल । जनबहाःद्यःयात तजाःगु रथय् तयाः चाःहीगु थ्व जात्रा नं येँया तःधंगु मध्ये छगू जात्रा खः । व नं थुगुसी बन्द जुल ।

पूच्वय् दयेकातःगु रथय् द्यःयात विराजमान याकाः न्ह्याकेगु ज्या सम्भव मजुइवं द्यःयात रथं पित जकसां हयेमाः धकाः द्यःयात पित हयाः चाःहीकेगु जय जुल । थुगुसीया बुंगद्यः जात्रा उलि हे यानाः क्वचायेकल ।

ख्वपय् मुक्कं नगरया हे म्हसीका जुयाच्वंगु तःजिगु बिस्काः जात्रा दिकेमाःगु अवस्था जुल । बिस्काः जात्रा ख्वपय् न्यायेकीगु खःसां थुकिया बारे विश्वं हे सिउ । थ्व वास्तवय् उलि तःजिगु जात्रा खः । थुकी भैलःद्यःया खः जात्रा व यःसिं थनीगु जात्रा दकलय् विशेष जात्रा खः । बिस्काः जात्राय् ख्वपया फुक्क हे जनता महासागर थें कुहां वइगु खः । जात्रा न्यायेकेगु धकाः अन्तिम तक नं कुतः जूगु खःसां अन्ततः न्यायेके मफइगु हे अवस्था जुयाः पर्व तरे जुया वन । ख्वपय् बिस्काः जात्रा न्यायेकाच्वंगु हे इलय् थिमिइ भुइसिन्हःया जात्रा न्यायेकाच्वंगु दइ । मनू जक मखु थिमि देय् हे भुइसे च्वंगु सिन्हः छ्वाकाः न्यायेकीगु थ्व रंगीन जात्रा नं लकडाउनं यानाः थुगुसी न्यायेके मखन । अथे हे बोदेय् थ्वहे इलय् न्यायेकीगु म्ये प्वाः खनीगु जात्रा नं थुगुसी न्यायेके मखन । बोदेया म्ये प्वाः खनीगु जात्रा नं देशय् हे नांदंगु जात्रा खः । अथे हे थ्वहे इलय् तोखाय् न्यायेकीगु सपन तीर्थया जात्रा नं थुगुसी न्यायेके मखन । सपन तीर्थया जात्रा नं धार्मिक रुपं अतिकं मान्यता दुगु जात्रा खः ।

वयां तुरुन्त हे लिपा सक्वय् न्यायेकीगु म्हासुख्वाः माजुया तःजिगु जात्रा नं स्थगित यायेमाःगु अवस्था वल । गुँभालय् तयातःपिं म्हासुख्वाः माजु व ह्याउँख्वाः माजुयात खतय् तयाः क्वय् शहरय् हसें थ्व जात्रा याइगु खः । सक्वया म्हासुख्वाः माजुया जात्रा स्वनिगः दुनेया हे दकलय् पुलांगु जात्रा मध्ये खः । सक्व देय् धइगु नेपाःया वज्राचार्य गुर्जुपिं प्रादुर्भाव जूगु पवित्र थाय् खः । सक्वया गुँ विहारय् च्वंपिं वज्राचार्यपिं हे लिपा थीथी विहारय् विभाजित जुजुं थौंया अवस्थाय् थ्यंगु धाइ । थ्व जात्रा नं थुगुसी न्यायेके मखन ।

अथे हे यलया बुंगद्यःया जात्रायात नेपाः हे दकलय् ताःहाकःगु जात्रा धाइ । तर जात्राया लागिं रथ दयेकेगु ज्या तकं प्रभावित जुइवं अनौपचारिक रुपं जक जात्रा सम्पन्न यात । जात्रा न्ह्यः बुंगद्यःयात न्हवं याकेगु ज्या जुल । तर पूच्वय् दयेकातःगु रथय् द्यःयात विराजमान याकाः न्ह्याकेगु ज्या सम्भव मजुइवं द्यःयात रथं पित जकसां हयेमाः धकाः द्यःयात पित हयाः चाःहीकेगु जय जुल । थुगुसीया बुंगद्यः जात्रा उलि हे यानाः क्वचायेकल ।

नेवाःतय् लागिं थौं कोराना संक्रमण स्वयां नं तःधंगु दुःखया विषय जुयाच्वंगु दु नखःचखः व जात्रा पर्व न्यायेके मखंक जूवंगु स्थगन । कन्हय् नेवाःतय्सं कोरोनाया ल्वःमंका छ्वःसां नं थ्व इलय् जात्रा पर्व न्यायेके मखंगु पीडायात धाःसा ल्वःमंके फइ मखु ।

अथे हे स्वांयाः पुन्हि अर्थात बुद्ध जयन्तीया लसताय् देय्न्यंकं हे तःजिगु धार्मिक ज्याझ्वः जुइगु खः । अज्याःगु छुं हे ज्याझ्वः थुगुसी मजुल । लुम्बिनीइ बुद्ध जन्म जूगु देगः जःखः छगू चीधंगु पूजा यानाः थुगुसीया बुद्ध जयन्ती नं क्वचायेकल । येँया स्वयम्भू, बौद्ध लिसें थीथी विहारय् जुइगु बुद्ध जयन्तीया ज्याझ्वः सकतां थाति लात । बुद्ध जयन्ती कुन्हु हे भ्वतय् चण्डेश्वरीया तःधंगु जात्रा जुइमाःगु खः । थ्व जात्रा नं थुगुसी मयासें तर जुया वन । चण्डेश्वरीया जात्रा भ्वतया दकलय् तःधंगु जात्रा खः ।

मांया ख्वाः स्वयेगु न्हि कुन्हु मातातीर्थय् तःधंगु मेला जुइगु खः । तर अन मेला यायेत मनू वइ धकाः तीर्थया जःखः प्रहरी पाः तयाः मेला बन्द यायेमाःगु अवस्था जुल । मां मदुपिं मनूतय् मांया ख्वाः स्वयेगु ज्या नं याये मखन । थ्व बाहेक मेगु नं आपालं चिचीधंगु जात्रापर्वत न्यायेके मखंक हे तर जुयाः वना बिल । थ्वहे इलय् नेवाःतय् देपुजा न्यायेकेगु ज्या जुइगु खः । दिगुद्यः छम्ह पुज्यानाः देपुजा न्यायेका छ्वःपिं आपालं पिहां वल ।

कोरानो भाइरसया थ्व संक्रमणं विश्वया आर्थिक अवस्था व सामाजिक सम्बन्धय् समस्या पिकया बिउगु ला अवश्य खः । तर नेवाःतय् सवालय् धाःसा थ्व कोरोनां सांस्कृतिक रुपं यक्व नोक्सानी याना बिउगु दु । कोरोनाया उपचार आः तक पत्ता मजूनि । वासः आः तक लुइके मफुनि । नेपाः दुने ल्वय् पुंपिं मनूतय् ल्याः धमाधम अप्वया वनाच्वंगु दु । उकिं सरकारं लकडाउनयात अझ कडा याइगु सम्भावना ब्वलनाच्वन । लिसें लकडाउन अवधि नं थपे याइगु हे खने दयाच्वन । असारं सिनाज्या सिधयेवं नेवाःतय् नखःचखः माःहनाः न्ह्याः वइ । यदि कोरोनाया मार व लकडाउन जारी हे जुयाच्वन धाःसा आः न्ह्यःने वइगु नखःचखःत नं बन्द यायेगु बाहेक मेगु उपाय दइ मखु । नेवाःतय् लागिं थौं कोराना संक्रमण स्वयां नं तःधंगु दुःखया विषय जुयाच्वंगु दु नखःचखः व जात्रा पर्व न्यायेके मखंक जूवंगु स्थगन । कन्हय् नेवाःतय्सं कोरोनाया ल्वःमंका छ्वःसां नं थ्व इलय् जात्रा पर्व न्यायेके मखंगु पीडायात धाःसा ल्वःमंके फइ मखु ।

(साभार : गोरखापत्र न्हिपौ  -नयाँ नेपाल, तछलाथ्व पारु ११४० / १० जेठ २०७७, आइतवाः)

सम्बन्धित बुखँ

LEAVE YOUR COMMENTS