मधेस केन्द्रित जुयावंगु राजनीति

सत्तारुढ नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीनिसें कयाः पुलांम्ह जुजु ज्ञानेन्द्र शाह तकं थ्व इलय् मधेसय् केन्द्रित जुयावंगु दु । सरकारं स्वतन्त्र मधेस गठबन्धनया नेता सिके राउतलिसे झिंछगू बुँदाया सहमति याःगु, सांसद लिसें थारू नेता रेशम चौधरीयात अदालतं जन्मकैदया फैसला याःगु, सत्तारुढ दल नेकपां मधेसय् हे तःधंगु सभा याःगु अले पुलांम्ह जुजु ज्ञानेन्द्र शाहं नं थःगु मधेस भ्रमण यायेगु धकाः न्ववानादीगु फुक्कं घटना थ्वहे छवाःया हे दुने जूगु दु ।

थ्व फुक्कं छवाःया दुने जूगु संयोग जक मखु राजनीतिक रुपं हे तयारी यानाः हे जूगु खः धायेफइगु अवस्था दु । नेपाः आः मुक्कं मधेस केन्द्रीत जूवन धायेत नं बाध्य जुइ । सिके राउत व प्रधानमन्त्री ओली जक मखु नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीया मेम्ह अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल, गृहमन्त्री रामबहादुर थापा तकं छगू हे दबुली च्वनाः राउतलिसे सम्झौताया घोषणा याःगु खः ।

मूलधारया राजनीतिइ सिके राउत वल धायेगु नापं राजनीतिइ छगू तःधंगु सकारात्मक ज्या जुल धकाः सरकारी पक्षं थुकिया प्रचार यायेगु ज्या नं जूगु खः । अथे धकाः सत्तापक्षया हे नेतातय्सं राउतलिसे जूगु सहमतिया विरोध यायेगु ज्या नं मजूगु मखु । सरकार व राउत दथुइ जूगु सहमतिया २ नम्बर बुँदायात कयाः अनेक व्याख्या जुयाच्वंगु दु ।

त्वहः मालीपिंत वहे २ नम्बर बुँदा खास्सा जुयाच्वंगु दु । उगु बुँदाय् तराईया समस्या ‘जनअभिमत’ ज्यंकेगु खँ धयातःगु दु । जनअभिमत धइगु जनतापाखें निर्वाचित जुया वनेगु आधारय्, वर्तमान संविधान कथं हे राजनीतिक प्रक्रियाय् वनेगु खः धकाः सरकारवादी पक्षं धयाच्वंगु दुसा सिके राउतं व धइगु हे जनमत संग्रह खः धयाच्वंगु दु ।

थःपिंसं न्हापांनिसें स्वतन्त्र मधेसया निंतिं जनमत ंसंग्रह यायेमाः धयाच्वनागु खःसा आः उकियात बैधानिकता बीगु ज्या जुल धइगु राउतया तर्क खः । सिके राउतयात त्वःतूगुयां छुं दिं लिपा हे तराई लागाय् स्वतन्त्र मधेस गठबन्धनया नेता कार्यकर्तातय्सं राउतयात तःजिक लसकुस याःगु जक मखु अन स्वतन्त्र मधेस धकाः च्वयातःगु ब्यानर व ध्वाँय् ब्वयेकेगु नापं स्वतन्त्र मधेस व जनमत संग्रहया पक्षय् नाराबाजी तकं याःगु दु ।

न्हापा न्हापा जूसा अथे सार्वजनिक रुपं स्वतन्त्र मधेसया पक्षय् नाराबाजी याःगु नापं प्रर्दशन याःगु उलि खने मदुगु खःसा थुगुसी धाःसा उत्साहित हे जुयाः उमिसं प्रदर्शन याःगु दु । थुकियात नेपाःया राजनीतिइ लिपा तकं लिच्वः लाइगु गतिविधिया रुपय् नाला काये फइगु अवस्था दु ।

सरकार व राउत दथुइ जूगु सहमतिया २ नम्बर बुँदायात कयाः अनेक व्याख्या जुयाच्वंगु दु । त्वहः मालीपिंत वहे २ नम्बर बुँदा खास्सा जुयाच्वंगु दु । उगु बुँदाय् तराईया समस्या ‘जनअभिमत’ ज्यंकेगु खँ धयातःगु दु ।

वास्तवय् सिके राउतलिसे सरकारं याःगु झिंछगू बुँदाया सहमति न्हापांनिसें हे तयारी यानाच्वंगु खः धकाः स्पष्ट जूगु दु । मखुसा सिके राउतयात सर्वोच्च अदालतं त्वःतीगु अले कन्हय् कुन्हु हे समारोह यानाः सिके राउतलिसे सहमति यायेगु गुगु ज्या जुल, थ्व पूर्व तयारी कथं हे जूगु खः धाये फइगु अवस्था दु ।

सिके राउतलिसे सहमति जुइ धुनेवं हे सत्तारुढ दल नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीपाखें मधेसय् तःधंगु सभा यात । तत्कालीन एमाले व तत्कालीन माओवादी दथुइ एकता जुइधुंकाः न्हापांखुसी मधेसय् उलि तःजिगु सभा याःगु धइगु नं आकाझाकां अवश्य नं मखु । छखे सिके राउतलिसे सहमति जूगु मेखे रेशम चौधरीयात जन्मकैदया फैसला जूगु व उखे हानं विप्लवया नेतृत्वय् दुगु नेकपायात ख्याच्वः बीगु सरकारया योजना नाप नं स्वानाच्वंगु दु ।

उकिं सत्तारुढ नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीपाखें याःगु थुगु सभा राजनीति रुपं तसकं अर्थपूर्ण जू । छखे मधेसयात ब्यागलं देश दयेकेमाः धइगु नारा बियाः देय् कुचा थलेत स्वयाच्वंम्ह धकाः द्वपं बियातःम्ह स्वतन्त्र मधेसया नेता सिके राउतलिसे सहमति यायेगु अले मेखे वहे इलय् हाकनं जनतापाखें निर्वाचित जनप्रतिनिधि रेशम चौधरीया सवालय् छुं नं कथंया पलाः ल्ह्वनेगु ज्या सरकारं याःगु खनेमदु ।

उकिं थ्व नं वास्तवय् राज्यया विभेदकारी नीति व असमान ब्यवहार जुल धाये फइ । थारू समुदायनाप स्वानाच्वंगु टीकापुर घटनायात कयाः सरकारं आयोग दयेकल, अले थीथी कथंया पहल कदमी याःसां अन्ततः राजनीतिक मिखां स्वयाः समाधान यायेगु पहलकदमी सरकारं मयात धकाः थारूतय्गु राष्ट्रिय संगठन थारू कल्याणकारिणी सभांनिसें राष्ट्रिय जनता पार्टीया नेता कार्यकर्तात तकं ओली सरकारप्रति आक्रामक जुल अले सरकारयात बियातःगु समर्थन तकं लित कायेगु निर्णय यासें प्रदर्शन शुरु यात ।

लिपांगु इलय् वयाः पुलांम्ह जुजु ज्ञानेन्द्र शाह नं फागुन २९ गतेनिसें मधेस भ्रमणय् वनेगु तयारी याःगु दु । शाह सर्लाही, उदयपुर व सप्तरी लागाय् वनाः अन द्यःयाथाय् पुजा पाठ यायेगु धाःसां नं अन्ततः राजतन्त्रवादीतय्सं धाःसा मधेसय् पुलांम्ह जुजुयात हे हाकनं जुजु जुइमाल धकाः नाराबाजी याइगु अवस्था वइ ।

थुकथं स्वल धाःसा पुलांम्ह जुजु शाहया मधेस भ्रमण नं थ्वहे इलय् लानाच्वंगुलिं थुकिं मेगु राजनीतिक माहौल पिकायेत स्वयाच्वंगु खनेदु ।
उखे राजनीतिक मुद्दा ज्वना वनाच्वंगु विप्लबया नेतृत्वय् दुगु नेकपायात प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीं हेपे यायेगु कथंया खँग्वः छ्यलाः न्ववायेगु ज्या यानादीगु अले सरकार स्वयं उगु पार्टीप्रति आक्रामक रुपं प्रस्तुत जुइगु ज्या नं याःगु खनेदु ।

राजनीतिक शक्तियात राजनीतिक रुपं हे समाधान यायेगुपाखे मस्वल धाःसा कन्हय् वनाः उकिं दीर्घकालीन लिच्वः लायेफु धकाः थुइकेमाः । छखे सिके राउतलिसे सहमति यायेगु, मेखे रेशम चौधरीयात अदालतं आजीवन कैद घोषणा याःगु हे इलय् लाकाः विप्लवया पार्टीप्रति आक्रामक रुपं प्रस्तुत जुइगु ज्या गुकथं ओली सरकारं यात थ्व नेपाःया राजनीतिया निंतिं उलि बांलाःगु व बुद्धिमतापूर्ण ज्या धाःसा अवश्य नं मखु ।

समस्या धइगु वार्ता, संवादया माध्यमं हे समाधान यायेगु बुद्धिमतापूर्ण जुइ धकाः धायेगु तर ब्यवहारय् धाःसा अथे मयात धाःसा उकिं लिपाः बांमलाःगु लिच्वः लायेफु ।

गुकथं ओली सरकारं सिके राउतलिसेया सहमति, रेशम चौधरीयात आजीवन कैदया फैसला, थारूतय्सं न्ह्याकूगु आन्दोलन, राष्ट्रिय जनता पार्टीं सरकारयात बियातःगु समर्थन लित काःगु नापं आन्दोलन यायेगु ख्याच्वः बिउगु, सरकारया नेतृत्व यानाच्वंगु दल नेकपां याःगु प्रदर्शनंनिसें पुलांम्ह जुजु ज्ञानेन्द्र शाह तकं मधेस भ्रमणय् वनीगु खँत मदिक हे पिहां वयाच्वंगुयात नेपाःया राजनीति थ्व इलय् हाकनं छकः मधेस केन्द्रित जुया वन धकाः धाये फइगु अवस्था दु ।