ने. सं. ११४४ चौलागा अष्टमी -

इन्टरनेटय् मस्त गुलि सुरक्षित ? गनं अनलाइन दुर्व्यवहार जकं जुयाच्वंगु दुला ?

विश्वन्यंक कोरोना भाइरस (कोभिड-१९)या महामारी घोषणा जूगु छुं ई लिपा युरोपियन युनियनया कानून कार्यान्वयन निकायं (युरोपोल) मस्तय् निंतिं छगू महत्वपूर्ण सुचं जारी यात । सुचंलय् धयातःगु दु – ‘अनलाइनपाखें मस्तय्त दुर्व्यवहार याइपिंसं कोरोना भाइरस महामारीया फाइदा कायेत स्वयाच्वंगु दु ।’

युरोपोलं जारी याःगु सुचं विश्वन्यंक महामारीया भयपूर्ण अवस्थाय् अनलाइनपाखें मस्तय्त दुर्व्यवहार अप्वयेफु धइगु पूर्व जानकारी खत । महामारीया कारणं लकडाउनया अवस्था जुयाच्वंगु इलय् मस्त अप्व संवेदनशील जुइगु व अनलाइनय् अप्व ई फुकीगुलिं थुकेपाखे ध्यान बीत युरोपोलं इनाप याःगु खः ।

युरोपोलया लिपा बेलायतया मस्तय्त जुइगु क्रुरता रोकथामया निंतिं राष्ट्रिय समाज (एनएसपीसीसी)पाखें महामारी व लकडाउनया ई मस्त्त अनलाइन दुर्व्यवहार याइपिंसं फाइदा कायेफइगु उपयुक्त ई जूगुलिं फुक्कं सेचत जुइमाःगु धासें ख्याच्वः बिउगु खः ।

थीथी संस्थातय्सं अनुमान याः कथं महामारी तच्वयावनाः लकडाउनया ई ताःहाक जुयावनेवं थज्याःगु अनलाइन दुर्व्यवहारया झ्वः नं अप्वयावंगु दु । अमेरिका, बेलायत, युरोपेली देय् नापं नेपालय् नं थुगु इलय् मस्तत जुइगु दुर्व्यवहार अप्वःगु छगू तथ्यांकं क्यंगु दु ।

मस्तय् निंतिं ताः ई निसें ज्या यानाच्वंगु सिविन नेपालं याःगु सर्वेक्षण कथं लकडाउनया इलय् मस्त अनलाइनपाखें दुर्व्यवहारया शिकार जुइत बाध्य जुयाच्वंगु दु । २ सय १२म्हेसिनं ब्वति काःगु सर्वेक्षणय् ब्वति काःपिं ११ प्रतिशत मस्त थज्याःगु दुर्व्यवहार फयेमालाच्वंगु दु । अज्याःगु ११ प्रतिशत मध्ये १३म्हेसित हीचायेकेगु कथंया दुर्व्यवहार जूगु खःसा ११म्हेसित अपरिचित मनूतय्सं अनावश्यक स्वापु तयेगु कुतः याःगु खः ।

किपा : सिविन नेपालं याःगु सर्वेक्षणया तथ्यांक

नेपाल प्रहरीया साइबर अपराध महाशाखां बिउगु तथ्यांक कथं लकडाउनया इलय् साइबर अपराध सम्बन्धी १७२गू निवेदन दर्ता जूगु दु । उकी मध्ये मस्तय्त दुर्व्यवहार जूगु स्वंगू निवेदन दर्ता जूगु दु ।

बेलायतय् च्वंगु सुरे विश्वविद्यालयया साइबर सेक्युरिटि विज्ञ प्राध्यापक एलान उडवार्डया कथं आःया अवस्थाय् प्राय स्कूल बन्द जुयाच्वंगुलिं मस्त अप्व इन्टरनेटय् अनलाइन दयाच्वनीगु अले दुव्र्यावहार याइपिंसं उकीया फाइदा काइगु खः ।

‘मांअबु थःगु ज्या व्यस्त जुयाच्वनी अले मस्त अनलाइनय् च्वनाच्वनी ।’, प्राध्यापक उडवार्डं धयादी, ‘मांअबुया ध्यान मेखे लानाच्वंगु इलय् दुर्व्यवहार याइपिंसं थज्याःगु अवस्थाया फाइडा काइगु खः ।’

मस्तय्त दुर्व्यवहारपाखें बचे यायेगु निंतिं न्हून्हूगु विधि मछ्यलीगु खःसा कोरोनया इलय् मस्तय्त जुयाच्वंगु दुर्व्यवहार महामारी जुइफुगु ख्याच्वः बियादी ।

कोरोनाया महामारी विश्वया १९० स्वयां अप्व देशय् न्यनेधुंकूगु थौंया अवस्थाय् आपालं देय् लकडाउनय् च्वनाच्वंगु दु । थज्याःगु अवस्थाय् छगू अर्ब मस्त स्कूल व कजेल वनेगुपाखें वञ्चित जुयाच्वंगु दु । उकीं आपालं मस्त मोबाइलय् चले यायेगु, म्हितेगु आदि ज्या अप्वयावंगु दु ।

छुं छुं स्कूलतय्सं अनलाइन कक्षा नं संचालन यायेधुंकाः थ्व ल्याः अझ अप्वःगु दु । सिविनया सर्वेक्षण कथं न्हि ८ घण्टा स्वयां अप्व इन्टरनेट चाले याइपिं मस्तय् ल्याः ८ प्रतिशतं अप्वःगु दुसा ८ घण्टा तक चलेयाइपिं १२ प्रतिशतं अप्वःगु दु ।

कोलम्बिया विश्वविद्यालय चिकित्सा केन्द्रया उपप्राध्यापक नापं बाल दुर्व्यवहार रोग विशेषज्ञ निना अग्रवालं महामारीया कारणं मनूतय् दथुइ थीथी समस्या वयाच्वनीगु जूगुलिं मस्तय्त दुर्व्यवहार याइगु ल्याः नं अप्वइगु स्वीकार यानादी । वय्कलं थज्याःगु इलय् मस्तय्त दुर्व्यवहारपाखें बचे यायेगु निंतिं न्हून्हूगु विधि मछ्यलीगु खःसा कोरोनया इलय् मस्तय्त जुयाच्वंगु दुर्व्यवहार महामारी जुइफुगु ख्याच्वः बियादी ।

टिचिङ अस्पतालया मानसिक स्वास्थ्य विभागया उपप्राध्यापक नापं चिकित्सा मनोविद् सुरज शाक्यया कथं थज्याःगु अवस्था मनूतय् मखुगु सिकाइया कारणं जुइगु अप्व सम्भावना दु ।

‘दुर्व्यवहार यानाच्वम्ह मनूया मखुगु सिकाइ नापं मनोसामाजिक अवस्थाया कारणं मस्तय्त थज्याःगु समस्या वयाच्वंगु जुइफु ।’, उपप्राध्यापक शाक्यं धयादी, ‘अले थुकीया कारणं दुव्र्यवहार फयाच्वंपिं मस्तय्त नं मानसिक व मनोसामाजिक समस्या जुइफु ।’

उपप्राध्यापक शाक्यं थज्याःगु इलय् छेँय् च्वंपिंसं मस्तय्त सीमित ई जक मोबाइल व इन्टरनेट चले यायेबीमाःगु धयादिसें अज्याःगु अवस्थाय् इन्टरनेट मार्फत जुइफुगु दुर्व्यवहारया बारे मस्तय्त न्हापा हे सुशुचित यायेफःसा थज्याःगु दुर्व्यवहारयात म्हो यायेफइगु सुझाव बियादी ।