हानं ‘ओली’त जन्म जुइफु

छगू इलय् तसकं शक्तिशाली नेता कथं नांजाःम्ह दक्षिण अफ्रिकाया पुलांम्ह राष्ट्रपति ज्याकब जुमाया जीवनं न्हूगु मोड काःगु दु । राज्य नाप आत्मसमर्पण यायेधुंकाः छवाः न्ह्यः ७९ दँया जुमायात इस्टकोर्टया झ्यालखानाय् कुनेगु ज्या जुल । गुदँ तक राष्ट्रपति जूगु इलय् थीथी कथंया आर्थिक अनियमितता व भ्रष्टाचार याःगु धासें जुमा विरुद्ध अदालतय् मुद्दा लानाच्वंगु खः । तर अदालतं न्यनेकने यायेत सःतुगु इलय् तकं हाजिर मजूगुलिं संवैधानिक अदालतं जुमायात झिंन्याला तक कुनेत आदेश बिउगु खः ।

प्रजातन्त्र, मानव अधिकार व रेगंभेदी आन्दोलनया इलय् सक्रिय जूगुलिं सन् १९६३सं झिदँया निंतिं जेल सजाय फयेधुंकूम्ह जुमा थौं थःम्हं हे संविधानया उल्लंघन याःगुलिं खुगू दशक लिपा हानं झ्यालखानाय् च्वनेत बाध्य जूगु दु । आर्थिक अनियमितता व भ्रष्टाचारया मुद्दाया फैसला वयेधुंकाः जुमाया भविष्यय् हानं मेगु मोड कायेफु । आःयात धाःसा अदालतया अवहेलना याःगुलिं वय्कःया स्वतन्त्र जीवन जेल दुने कैद जूगु दु ।

संवैधानिक सर्वोच्चयात माने मयायेगु, न्यायिक ज्यायात प्रभावय् लाकीगु, अदालतया अवहेलना यायेगु लिसें संविधानया अःख ज्याखँ याःगुलिं हलिंन्यंक आपालं संवैधानिक प्रमुख, राष्ट्र प्रमुख लगायतयात कानून कथं दण्डित यायेगु ज्या जूगु दु । पाकिस्तानया आपालं प्रधानमन्त्रीत आः नं कानूनी कारवाही स्वरुप जेल सजाय भोगे यानाच्वंगु दु ।

थाइल्याण्डया पुलांम्ह प्रधानमन्त्री यिनल सिनावात्रायात नं अनियमितता याःगु द्वपं बियाः ५दँ या जेल सजाय न्यंकूगु खः । दक्षिण कोरिया व बंगलादेशया पुलांपिं राष्ट्रपतितय् अवस्था नं थ्व स्वयां पाः मजू । गनं व्यवस्था परिवर्तन लिपा प्रतिशोधया भावनां पुलांपिं शासकतय्त कुनेगु, सजाय बीगु नं यायेगु ज्या जूगु दु । तर विशेष यानाः संवैधानिक व्यवस्था क्वातुगु देशय् कानूनया उल्लंघन याःपिं न्ह्याम्ह जूसां छन्हु कानूनया कठघरा दुने लाइ धाइगु दसुत झीसं खनाच्वनागु दु ।

अपवाद धायेमाली, नेपालय् अज्याःगु घटनाक्रमत जूगु मदुनि । नेपालय् आपालं ततःधंगु हिउपाः वल, संविधान हे तःक्व हिलेगु ज्या तकं जुल, संवैधानिक सर्वोच्चता स्वयां व्यक्तियात च्वये तयाः शासन ल्हातय् कायेगु तकं जुल तर विडम्बना कानून उल्लंघन यानाः शासन याइपिंत थौं तक न त कानूनी तवरं कारवाही यायेफत न त सामाजिक रुपं बहिष्कार यायेगु ज्या जुल । लिच्वःकथं थौं तक नं कानून व संविधानया उल्लंघन यायेत छथ्वः शासकतय् आँटय् छप्ति नं ग्याचिकुया भावना खनेमदु ।

नेपाःया इतिहासय् राणातय्सं सच्छि दँ स्वयां अप्व नेपाःमितय्त प्रजातान्त्रिक अधिकारबिहीन यानाः एकछत्र शासन यात । सामान्य हक अधिकारया तकं नां कायेमदुगु जाहानीय राणा शासन अन्त्य जुयाः २००७ सालय् प्रजातन्त्र स्थापना जुल । तर वयां लिपा गठन जूगु मन्त्रिमण्डलय् तकं वहे राणात दुथ्यात । मनूतय् स्वतन्त्रतापूर्वक म्वाये दइगु अधिकारपाखें वञ्चित यानाः दमन यानाच्वंपिं शासकत हे नेपालय् प्रजातन्त्र स्थापना लिपा नं शासन सत्ताय् पहुँच दत । गनं नं दण्ड व सजायया भागेदार जुइम्वाल ।

स्वंगू दशक तक निर्दलिय पञ्चायती व्यवस्था लागू जुल । मनूतय् मौलिक हक अधिकार जक मखु भाषिक, सांस्कृतिक, धार्मिक विविधताय् तकं तप्यंक प्रहार जुल । बहुलता दुगु समाजयात न्हंकेगु कुतः जुल । प्रजातन्त्र प्राप्तिया निंतिं जूगु आन्दोलनय् आपालं घाःपा, अंगभंग व शहादत प्राप्त जुल । २०४६ सालय् प्रजातन्त्र प्राप्त जुइधुंकाः जनआन्दोलनय् दमन याःगु बारे छानबिन यायेगु निंतिं पुलांम्ह न्यायाधीश जनार्दनलाल मल्लिकया अध्यक्षताय् छगू आयोग गठन यात । चर्चित मल्लिक आयोगं जनआन्दोलनय् दमन याःपिनि नां दुथ्याःका प्रतिवेदन सरकारयात लःल्हात । अथेखःसां थौं तक उगु आयोगया प्रतिवेदन सर्वसाधरणया पहुँच दइकथं सार्वजनिक मजू ।

पञ्चायतकालीन प्रधानमन्त्री, गृहमन्त्री, राज्यमन्त्री नापं तत्कालीन पञ्चायतया नीति व जाँचबुझ समितिया दुजःतय्त कारवाहीया सिफारिश यायेत सुझाव बियातःगु धाःसां प्रतिवेदन सार्वजनिक मजूगुलिं सुयातं कारवाही मजू । बरु अःख पञ्चायती व्यवस्थाय् नेतृत्व याःपिं बहुदल वयेधुंकाः नं मन्त्रिमण्डलय् दुहांवनेगु सौभाग्य चूलात ।
तत्तकालिन जुजु ज्ञानेन्द्रया शाही शासन व २०६२÷६३या जनआन्दोलन लिपा नं कृष्णजंग रायमाझीया अध्यक्षताय् आयोग नीस्वनेगु ज्या जुल । तर उगु आयोगं कारवाहीया निंतिं सिफारिश याःपिंत नं छुं कथंया सजाँय मजू । लिच्वः हानं नं पुलांगु प्रवृत्तिया विकास जुल । संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र पलिस्था जुइधुंकाः नं पञ्चायती व ज्ञानेन्द्रया शाही सरकारय् दुथ्याःपिं नेतात लोकतान्त्रिक आवरणय् हानं हानं मन्त्री जुयातुं च्वन ।

निवर्तमान प्रधामन्त्रीं खड्ग प्रसाद ओलीं थौंया इलय् संविधानयात नष्ट यायेगु ताः तयाः निक्वः तक प्रतिनिधिसभा विघटन यायेगु जक मखु छगू लिपा मेगु यानाः लोकतान्त्रिक अधिकार क्वपालेगु ज्या यात । उगु ज्यायात राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीं मिखा निसिना स्वीकृत यायेगु ज्या यानाः लोकतन्त्रयात धरापय् लाकेगु कुतः यात । थज्याःगु परिस्थितिइ नेकपा एमालेया छगू पक्ष अझ नं पार्टी अध्यक्ष ओलीयात कारवाही यायेगु पलेसा छुट बियाः पार्टी एकताया खँ ल्हानाच्वंगु दुसा ओलीया ‘कोर टिम’या ल्याय्म्हत जयजयकार यायेत व्यस्त जुयाच्वंगु दु ।

थुलिमछि परिवर्तन लिपा नं लोकतन्त्रयात न्हंकेगु व संविधानयात वांछ्वयेगु कुतः याइपिं कार्यकारी प्रमुख व आलंकारिक राष्ट्रपतियात कारवाही यायेमफुगु प्रति संविधानविद् भिमार्जुन आचार्यं असन्तुष्टि प्वंकादी । संविधान उल्लंघन याइपिंत छाय् कारवाही यायेमफुगु धयागु बारे वय्कलं ध्वाथुइकादी, ‘नागरिकतय्सं कानूनया उल्लंघन याःसा थौंया थौं हे डण्ड सजाय जुइ, तत्काल कारवाही जुइ । तर संविधानया सपथ कयाः राष्ट्रपति व प्रधानमन्त्रीं वयाः अःख ज्या याःसा वा संविधान उल्लंघन याःसा अज्याःपि कारवाही छु जुइगु धाइगु बारे कानून व संविधानय् न्ह्यथनातःगु दइमखु खनी ।’

संविधान कथं आलंकारिक राष्ट्रपतियात चीकेगु निंतिं महाअभियोग व कार्यकारी प्रमुखयात अविश्वासया प्रस्ताव तयेगु नापं मेगु निर्वाचनय् भोट मबीगु बाहेक मेगु छुं नं कथंया कारवाही यायेगु कानूनी प्रावधान मदु । १ सय ४ दँया राणा शासन निसें ओलीया शासन तक हानं हानं थज्याःगु प्रवृत्ति विकास जुयाच्वंगु मू कारण थज्याःगु कानूनया अभाव व जनतायात दमन याइपिं, संविधानया हत्या याइपिंत छुट बियातःगुलिं जकं मखुला ? छक्वः बिचाः याये ओली सत्ताच्यूत जूगु इलय् बिना संकोच जयजयकार याइपिं नाप थौंतक प्रतिनिधिसभा विघटन प्रति छुं नं कथंया आत्माग्लानी मदु । सायद थ्व छगू संकेत खः कानूनी कारवाही यायेगु प्रावधानया अभावय् अझ नं अज्याःपिं न्हूपिं खड्ग ओलीतय् जन्म जुयातुं च्वनेफु, गुम्हेसियापाखें लोकतन्त्रया निंतिं सदां खतरा दयाच्वनी ।