नेवाःतय् नुगलय् प्रहार

मोहनिया बिदा शुरु जुइ निन्हु न्ह्यः येँ महानगरपालिकाया वडा नं २५ या थाय्मदु त्वालय् लाःगु त्वाःछेँ (सामुदायिक भवन) य् २४ घण्टे सुचं तिकल । सुचनय् महानगरपालिकां उगु भवन वडाया जूगु दावी यासें बालं च्वनाच्वंगु पसःयात थःगु सामान चीकेत निर्देशन बियातःगु जुल । २४ घौ लिपा नगर प्रहरीया छगू बथान वयाः डोजर चले यायेगु कुतः यात ।

स्थानीयतय्सं निगू पक्ष दथुइ सहलह यानाः समस्या ज्यंकेगु धासें डोजर चले मयायेत इनाप यात । नगर प्रहरी राजु पाण्डें थःत च्वं निर्देशन वयेधुंकूगुलिं न्ह्याथे यानाः जूसां डोजर चले यायेमाःगु जिद्दि यात । तर पाण्डेया भासं थ्व छेँ ऐतिहासिक जूगुलिं क्वय्या सटरय् सांकेतिक रुपं जक लिकायेगु धासें डोजर चले यात । गथे नगर प्रहरीया नेतृत्व न्ववाःगु खः, ज्या धाःसा उकीया अःख जुल । सटर जक मखु त्वाःछेँया च्वय्या तल्लाय् तकं डोजर चले यानाः स्यंकेगु ज्या जुल । थ्वहे सन्दर्भय् छाय् अज्याःगु ज्या जुल धयागु बारे क्वय् चर्चा याये ।

त्वाःछेँय् वडाया दावी
निवाः न्ह्यः जूगु थ्व घटना लिपा यक्व खँ पिहां वयेधुंकल । उकी दकलय् महत्वपूर्ण धयागु थ्व छेँ वडाया मखु धयागु खः । न्हापा खिखांमुगः (पाइखाना) जुयाच्वंगु थ्व जग्गाय् साविक २८ वडाया त्वाःयापिं जानाः ध्यबा म्हयाः, श्रमदान यानाः दयेकूगु भवन खः । थ्व खँ अन दुगु शिलालेखपाखे नं स्पष्ट जू । थुकिं, त्वाःछेँया भवनय् वडा ज्याकू बालं च्वनाच्वंगु पुष्टि जुल । ताःई न्ह्यःनिसें उगु भवनय् वडा भवन च्वनाच्वंगुलिं भवन हे वडायागु खः धकाः धायेगु यानाच्वंपिं मदुगु मखु । तर वडापाखें २०४७ साल मंसिर १२ गते त्वाःछेँया नामय् क्वथा बालं माल धकाः च्वयातःगु पौ सार्वजनिक जुइवं उगु भवनय् वडा बालं जक च्वनाच्वंगु धयागु खँ झन् स्पष्ट जूगु दु ।

सरकारी व सार्वजनिक जग्गाया भिन्नता
थन यक्व मनूत भ्रमय् लानाच्वंगु विषय धयागु थ्व जग्गा सरकारी खः कि सार्वजनिक खः ? धयागु खँय् खनेदु । यदि सार्वजनिक खःसा अज्याःगु जग्गाया स्वामित्व सुयाके दइ ? आः त्वाःछेँ निर्माण जुयाच्वंगु जग्गा सरकारी मखु, सार्वजनिक खः । सार्वजनिक धायेवं अज्याःगु जग्गाया स्वामित्व समुदायया जुइ । अले सरकारयाके केवल अज्याःगु जग्गाया संरक्षण यायेगु जिम्मा दइ, स्वामित्व दइमखु । थन सार्वजनिक जग्गा धायेवं स्वतः सरकारया स्वामित्वय् वनी धयागु कथं भ्रम ब्वलंकेगु कुतः जुयाच्वंगु दु । कामपा वडा नं २५ या खँ ल्हायेगु खःसा त्वाःछेँ थें हे सार्वजनिक जग्गाय् समुदायपाखें उपभोग यानाच्वंगु विप्लवी पुस्तकालय, जनचिकित्सालय, प्रदिप्त पुस्तकालय आदि दु ।

सम्मानित न्यायलयय् विचाराधीन मुद्दा
सरकारी व सार्वजनिक जग्गायाबारे यक्व भ्रम समुदाय स्तरय् दयाच्वंगु दु । त्वाःछेँया जग्गाया बारे नं थ्व भ्रम दयाच्वंगु हे जुल । उकीं थुकीयाबारे जिल्ला व उच्च अदालतय् तकं मुद्दाया बहस पैरवी जुइधुंकूगु जुल । निगुलिं अदालतं थुकीयात सार्वजनिक जग्गा किटान यानातःगु दु । तर उकीया मतलव वडाया जग्गा खः वा वडाया स्वामित्वय् लाःगु धकाः स्वीकार यानातःगु मदु । थ्वहे विषयय् हानं २०७८ चैतय् सम्मानित सर्वच्च अदातलतं मुद्दायात दोहोरे यानाः स्वयेत अनुमति बिउगु खः । सर्वोच्चय् विचाराधीन मुद्दा जूगुलिं थुगु भवनय् छुं कथं स्यंकेगु ज्या मयायेत उच्च अदालतं छुं न्हि न्ह्यः जक महानगरपालिकाया नामय् निषेधाज्ञा जारी यानाबिउगु दु ।

न्याय व समानताया केन्द्र
थाय्मदुस्थित त्वाःछेँ केवल त्वाःछेँ व उगु त्वाः वा वडाया दथुइ जक सीमित थाय् मखु । थ्व न्याय व समानताया केन्द्रविन्दु नं खः । ताःई तक नेपालभाषा मंकाः खलःया ज्याकू अन च्वनाः नेवाःतय्त मार्गनिर्देशन यायेगु ज्या याःगु खः । जातिय व भाषिक समानताया निंतिं जूगु अनेकौं अन्दोलनया शुरुवात व योजना अनं हे दयेकेगु ज्या जूगु खः । थौं जाति, भाषा वा राजनीति यानाच्वंपिं आपालं मनूतय्त समाजसेवाय् वयेत प्रेरणा बिउगु थाय् थ्व हे खः ।

नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय संवत् कथं राज्यं स्वीकार याकेगु आन्दोलनया शुरुवात थनं हे जूगु खः । नेपाःया समग्र आदिवासी जनजातितय् मंकाः संगठन नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघ थ्व हे त्वाःछेँय् पलिस्था जूगु खः । पञ्चायतया इलय् प्रजातन्त्रिक आन्दोलनया निंतिं ल्वाइपिं योद्धातय् निंतिं सेल्टर निसें कयाः भूमिगत जुइगु थाय् नं थ्वहे खः । उकीं नेपाःया न्याय व समानताया आन्दोलनया केन्द्रबिन्दु खः, थ्व त्वाःछेँ ।

दुने सहरय् दुहां वःगु डोजर
महानगरपालिकां थ्वहे त्वाःछेँय् छाय् डोजर चले यात, छाय् मेथाय् मयात धयागु महत्वपूर्ण न्ह्यसः खः । महानगरपालिकां येँ देय्या मेमेगु थासय् डोजर चले यानाच्वंगु झीसँ खना । तर दुने शहरय् दुहां मवयाच्वंगु खः । वयात दुने सहरय् दुहां वयेगु लँपु मालाच्वंगु खः । थ्वहे कारणं नखः न्ह्यः महानगरं ९० न्हुया नोटिस बियाः फुक्कं छेँया लालपूर्जा निसें निर्माण सम्पन्नया भ्वँ कायेत उर्दि जारी याःगु खः । दुने सहर लागाय् आपाःसिया छगू कि छगू भ्वं पूर्णरुपं दयाच्वंगु अवस्थाय् मदु । छाय्धाःसा आपालं छेँय् महानरपालिकाया न्हूगु नियम वये न्ह्यः निर्माण जुयाच्वंगु खः । थज्याःगु इलय् यदि महानगरं नेवाःतय् आस्थाया केन्द्र जुयाच्वंगु थासय् डोजर चले याःसा उकिं थनया मनूतय् आत्मबल कुहांवइ धयागु वाःचायेकाः त्वाःछेँ स्यंकेगु कुतः जूगु खः । थुकीयात महानगरं दुने सहरय् डोजर चले यायेगु ‘लुखाः’ चायेकेत स्वःगु धायेफु ।

अन्त्यय्,
सम्मानित सर्वोच्च अदालतय् विचाराधिन जुयाच्वंगु थ्व मुद्दाय् महानरपालिकां डोजर चले यायेगु स्वतः सर्वोच्चया अपहेलना खत । थौं झीसं कानुनीराजया खँ ल्हानाच्वनागु इलय् न्यायलययात तकं बेवास्ता यानाः थः सर्वेसर्वा कथं महानगरपालिकां यानाच्वंगु ज्यां कन्हय् नागरिकतय्त संविधानं बियातःगु अधिकार छगू लिपा मेगु यानाः हनन जुइगु खतरा दु ।

छखे महानगरपालिका दुने सहरय् डोजर चले यायेगु लँपु मालाच्वंगु । अले अज्याःगु लँपुयात व्यक्तिगत द्वन्द्व वा रिसइवीया हुनिं लुखा चायेकाबीपिं छम्ह निम्ह स्थानीयत नं झी हे दाजुकिजापिं लानाच्वंगुलिं थौं थ्व समस्या वःगु खः । झीसं लुमंके, म्हिगः पृथ्वीनारायण शाहं किपुली निक्वः तक आक्रमण याःगु इलय् नं त्याकेमफु । तर जब छम्ह नेवालं अन लुखा चायेकाबिल, पृथ्वीनारायणं युद्ध त्याकल । थौं त्वाःछेँया सवालय् नं अथेहे जुयाच्वंगु दु ।

महानगरपालिकाया नेतृत्व गुकथं दुने सहरय् दुहां वये धकाः स्वयाच्वंगु इलय् थनया लुखा चायेकाबीपिं खनेदत । झीसं बिचाः याये काय् मियाः च्यः न्यायेगु ज्यां झी सुयातं ग्वाहालि जुइमखु । हल्लाया भरय् मखु, दसीप्रमाणया लिधंसाय् ज्या जुइगु खःसा त्वाःछेँया समस्या नं याउँक समाधान जुइ, अले दुने सहरय् वयाः नेवाः समुदायया भूमि प्रति जुइत्यंगु डोजर आतंकपाखें नं पनेफइ । सकस्यां इलय् हे बिचाः याये ।