न्हूगु अध्याय शुरु जूगु सतक आन्दोलन

सतक पीडिततय्गु विजय जुलुस

थनिं निगू दशक न्ह्यवंनिसें सुरु जूगु गैर न्यायिक सतक विस्तार आन्दोलन आः न्हूगु अध्याय कथं सुरु जूगु दु । न्हापा गैर न्यायिक सतक विस्तारया खँ ल्हाइपिंत विकास विरोधी धायेगु याना वयाच्वंगु खःसा लिपांगु इलय् वयाः वास्तवय् विकास विरोधी मखु उपिं पीडित हे खः अले उमित नं न्याय बीमाः धकाः तकं प्यख्यरं धायेगु यानाहःगु दु ।

सर्वोच्च अदालतं कलंकी–थक्वाःया मुद्दा व थलि–सक्वया मुद्दायात कयाः मुआब्जा बियाः जक जनताया जग्गा कयाः सतक विस्तार या धकाः आदेश बीवं गैर न्यायिक सतक विस्तारया मुद्दा ज्वनाः आन्दोलन यानाच्वंपिनिगु खँ जायज हे खः धायेत सकलें बाध्य जूगु खः ।

सर्वोच्च अदालतया पूर्ण इजलासं आवंनिसें मुआब्जा व क्षतिपूर्ति बिना सतक विस्तारया नामय् जनताया छेँ जग्गा काये मते, वातावरण संरक्षण व परातात्विक महत्वया थाय् संरक्षणयात केन्द्रविन्दुइ तयाः विकास योजना संचालन व निर्माण या धकाः तकं आदेश बिउगु खः ।

अथे हे विस्थापित जुइपिं नापं उगु थासय् जुइगु निर्माणपाखें अधिकतम लिच्वः लाइपिं वर्गय् ब्वथलाः विस्थापित जुइपिंत पुनर्वास व पुनस्थापनाया हकयात तकं सम्बोधन जुइगु कथं समन्यायिक आधारय् मुआब्जा व क्षतिपूर्ति निर्धारण यायेत, आवास क्षेत्रय् सडक निर्माण यायेमाःगु अवस्था ब्वलन धाःसा मस्तय्गु शिक्षाया हकयात तकं आत्मसात यानाः माःगु विकल्पया व्यवसाय वनेत यथोचित ई बीत नापं प्रतिकुल लिच्वः मलाइगु कथं व्यवस्थापन यायेत, आवास हननपाखें बञ्चित याइगु ज्यायात तसकं संवेदनशील कथं ग्रहण याना विकल्पहिन अवस्थाय् बाहेक आवासया सुरक्षायात प्रतिकुल लिच्वः लाइगु कथं ज्या मयायेत नापं सरोकारवालातलिसे वार्ता व संवादया लँपु
न्ह्याबलें चायेकाः वार्ता व संवादया माध्यमं समस्या समाधान यायेत तकं निर्देशन बीगु ज्या याःगु खः ।

सर्वोच्च अदालतया उगु आदेशयात सरकारं अस्वीकार यानाः उगु आदेशयात फाता पुइकेगु नितिं पुनवरालोकनय् वंगु खःसा पुनवरालोकनयात तकं सर्वोच्च अदालतं खारेज याना बिउगु खः । थुगु ल्याखं स्वल धाःसा आः नेपाल सरकार कानुनी रुपं वनेगु लँपु हे मंत । आः मेगु हे विधयेक हयाः न्हूगु कानून दयेकाः जक जनताया जग्गा सितिकं काये फइ, मखुसा वर्तमान कानुन कथं काये मफइगु अवस्था ब्वलंगु दु ।

थुकियात कयाः सम्बन्धित लागाया स्थानीयवासीतय्सं न्यायया जीत अले जनताया जीत खः धकाः विजय जुलुस तकं पिकाःगु खः ।
थली–सक्व लागायापिं स्थानीयवासीतय्सं अले कलंकीनिसें थक्वाःयापिं स्थानीयवासीतय्सं दयेकातःगु ब्यागलं ब्यागलं कथंया सतक विस्तार पीडित संघर्ष समितिं उपत्यकाब्यापी सडक विस्तार पीडित संघर्ष समिति केन्द्रया संयोजनय् ब्यागलं ब्यागलं कथं विजय जुलुस पिकायेगु ज्या यात ।

थुलि खँ स्पष्ट जुइधुंकाः आः गैर न्यायिक सतक विस्तारया आन्दोलन याना वयाच्वंपिनिगु आन्दोलन न्हूगु अध्यायया रुपय् न्ह्याः वंगु अवस्था दु । आः जनताया जग्गा कयाः सतक दयेका तयेधुंकूगु थासय् जनतां मुआब्जा व क्षतिपूर्ति कायेगु आन्दोलन न्ह्याइगु अवस्था वःगु धइगु आन्दोलन न्हूगु चरणय् वंगु खः ।

उमिसं सर्वोच्च अदालतया न्यायपूर्ण निर्णय कार्यान्वयन याकेत, छेँजग्गाया मुआब्जा व क्षतिपूर्ति बिना जनताया सम्पत्ति काये मदु धइगु सर्वोच्चया फैसलायात लागू याकेत, वातावरण व पुरातात्विक सम्पदा संरक्षणयात केन्द्रविन्दुइ तयाः जक विकास योजना संचालन यायेत सर्वोच्चं बिउगु आदेश पालना याकेत व जनता त्याःगु महसूस याकेत विजय जुलुस पिकयागु खः धाःगु जूसां कयौं नेवाः नापं मेपिन्सं धाःसा थ्व विजय जुलुस पिकायेगु ज्या बांलाःगु मखु धकाः सः तयेगु व आलोचना नं याना महःगु मखु ।

उमिसं पिकाःगु विजय जुलुसयात कयाः अनेक कथंया न्ह्यसः तयेगु नं यानाच्वंगु दु । कयौं नेवाःतय्सं सामाजिक सञ्जालपाखें तकं छु आः मुआब्जा व क्षतिपूर्ति जक दइगु जुल धाःसा नेवाःतय्सं फुक्क हे थाय् त्वःता वनेगु ला ? मुद्दा त्यायेवं हे विजय जुलुस माने यायेगु धइगु मचासू मखुला ? छु नेवाःत धाथें त्याःगु हे खः ला ?

सतक विस्तार पीडित संघर्ष समितिया आन्दोलन क्वचाल ला ? धइगु अनेक कथंया न्ह्यसःत तयेगु नापं आलोचना यायेगु ज्या तकं यानाच्वंगु दु । अथे न्ह्यसः तयेगु व आलोचना यायेगु ज्याय् मेमेपिं सिबें नं नेवाःत हे न्ह्यःने वयाच्वंगु खनेदु ।थन अनेक कथंया न्ह्यसः वयाच्वंगुली उकियात ब्यागलं ब्यागलं कथं ब्वथलाः स्वयेमाःगु आवश्यकता दु ।

थली–सक्व लागा नापं कलंकी–थक्वाः लागाया मुद्दा फैसला जुइवं फुक्क मुद्दा फैसला जूगु पक्कां मखु । अझ नं दर्जनौं दर्जन सतकया मुद्दा अदालतय् लानाच्वंगु दनि । थ्व निगू मुद्दा फैसला जूगु थाय्यात स्वल धाःसा विशेष यानाः पुलांगु ऐतिहासिक वस्ती सिबें नं न्हूगु हे वस्तीया थासय् लानाच्वंगु दु ।

कयौं स्थानीय मनूतय्सं ला थःगु जग्गा लँय् लायेधुंकूगु अले वहे लँया कर तकं पुला च्वनेमाःगु अवस्था दु । कयौं मनूतय्गु छेँ मुआब्जा व क्षतिपूर्ति बिना हे बलप्रयोग याना थुनातःगु अवस्था खः । थज्वःगु थासय् च्वंपिं स्थानीयवासी नेवाः नापं मेमेपिनिगु नितिं सर्वोच्च अदालतया फैसला धइगु तसकं महत्वपूर्णगु फैसला जुया बिउगु दु ।

आः थःपिनिगु जग्गा सतक जुइधुंकूगु अवस्थाय् उकिया मुआब्जा काये दइगु नापं छेँया क्षतिपूर्ति काये दइगु अवस्था खः । थुगु ल्याखं थ्व निगू थाय्यापिं स्थानीयवासी नापं नेवाःतय्सं अदालतया फैसलायात कयाः विजय जुलुसया रुपय् नालाकाःगुयात अन्यथा कायेमाःगु आवश्यकता मदु ।

सर्वोच्च अदालतं फैसला याःगु नापं उकिया लागिं सरकारं तःगु पुनवरालोकनयात तकं खारेज याःगु मुद्दा धइगु वास्तवय् ओली सरकार हे पराजय जूगु खः । ओली सरकारया मन्त्रिपरिषदं निर्णय यानाः हे सरकार पुनवरालोकनय् वंगु खःसा उकियात तकं अदालतं खारेज याःगु धइगु सरकार पराजय जूगु हे खः ।

सरकार पराजय जूगु धइगु सत्तापक्षय् दुथ्याःगु नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) नापं सत्ता साझेदारी दल संघीय समाजवादी फोरम नेपाल नं पराजय जूगु हे खत धाःसा सतकया मुद्दाया सवालय् सत्तापक्ष नाप हे अप्रत्यक्ष रुपं जाना वनाच्वंगु प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेपाली कांग्रेस नं पराजय जूगु हे खः ।

थुगु ल्याखं स्वल धाःसा राजनीतिक पार्टीया नेतात नापं सरकार पराजय जूगु अले जनताया जीत जूगु नापं न्यायया जीत जूगु हे खः । उकिं विजय जुलुस धकाः याःगु ज्याझ्वःयात राजनीतिक पार्टीया मिखां अथवा सरकारया मिखां स्वयेबलय् थ्व तसकं आलोचना याये बहःगु ज्या जुइगु स्वाभाविक हे खः ।

मुआब्जा व क्षतिपूर्ति बीवं सम्पदा नं त्वःता बीगु अले पुलांगु वस्ती नं त्वःता वनेगु ला कि छु धइगु सवालयात कयाः स्वल धाःसा वास्तवय् सम्पदा नापं पुलांगु वस्तीया खँ क्षतिपूर्ति व मुआब्जा नाप स्वाकाः स्वये फइगु विषय हे मखु । ऐतिहासिक सांस्कृतिक सम्पदा लागाया मुआब्जा सुनां काइ ? व ला स्वयम् सामुहिक विषय खः ।

समाजया सम्पत्ति खः । देय्या सम्पत्ति खः । व ब्यक्तिया जुइ हे फइ मखु । उकिं सामुहिक सम्पत्तिया ल्याखं सम्पदाया सवालयात कयाः मुआब्जा व क्षतिपूर्तिनाप स्वाकाः स्वयेगु हे बेक्वः मिखा खः । सर्वोच्च अदालतया फैसलां तकं सम्पदायात केन्द्रविन्दुइ तयाः जक सतक विस्तार या धकाः धाःगुया अर्थ सम्पदात छुं हे नष्ट याये मते धाःगु खः ।

उकिं सतक आन्दोलन यानाच्वंपिंत आलोचना यायेगु नितिं अले छुं हे धायेथाय् मदयाः जक अथे धयाच्वंगु खः । बास्तविकता मथुइक आलोचना यानाच्वंगु खः धकाः स्पष्ट जू । प्राचिन वस्तीया सवालयात कयाः स्वल धाःसा उकिया विकल्प मालेगु खः । प्राचिन वस्तीयात हे समाप्त यानाः मुआब्जा व क्षतिपूर्ति बियाः सतक तब्या याना यंकि धकाः सतक आन्दोलन याना वयाच्वंपिंसं गबलें नं धाःगु अवस्था मदु ।

नेवाःतय्गु गुलि नं पुलांगु वस्ती खः उकियात संरक्षण यायेमाः धकाः हे सः थ्वयेकेगु यानाच्वंगु दु । थुलि खँ स्पष्ट जुइधुंकाः आः गैर न्यायिक सतक विस्तारया आन्दोलन याना वयाच्वंपिनिगु आन्दोलन न्हूगु अध्यायया रुपय् न्ह्याः वंगु अवस्था दु । आः जनताया जग्गा कयाः सतक दयेका तयेधुंकूगु थासय् जनतां मुआब्जा व क्षतिपूर्ति कायेगु आन्दोलन न्ह्याइगु अवस्था वःगु धइगु आन्दोलन न्हूगु चरणय् वंगु खः ।

सर्वोच्च अदालतया फैसलायात कार्यान्वयन यायेत माग यानाः अदालतय् वनेगु नापं जिल्ला प्रशासनय् निवेदन तः वनेगु अले मुआब्जा व क्षतिपूर्ति मबिल धाःसा थःपिनिगु जग्गा थःपिंसं हे लित कायेगु अभियान न्ह्याकेगु तयारी याःगु धइगु थ्व न्हूगु चरणया आन्दोलन खः । थुगु आन्दोलन न्हापा लिपा सिबें नं तःधंगु व सरकारयात लिच्वः लाइगु कथंया आन्दोलन खः । उकिं आः सतक आन्दोलनय् न्हूगु अध्याय शुरु जूगु दु धाःसां छुं पाइ मखु ।