झीसं छाय् आदिवासी दिवस हनेमाः
हलिंन्यंकं ९० गूसिबें अप्वः देशय् च्वनाच्वंपिं आदिवासीतय्गु ल्याः थ्यंमथ्यं ३७ करोड दु । थ्व धयागु विश्वया जनसंख्याय् ५ प्रतिशत खः । हलिंन्यंकं ल्हाना वयाच्वंगु भाय् धयागु ७ हजारसिबें अप्वः दु । दकलय् अप्वः आदिवासीतय्सं हे यक्व भाय् म्वाकाः वयाच्वंगु दु । आदिवासीतय्सं ७ हजार मध्ये ५ हजार भाषा ल्हाना वयाच्वंगु दु । थुगु ल्याखं स्वल धाःसा हलिंन्यंकं विविधता बियाच्वंपिं धयापिं हे आदिवासीत खः धकाः स्पष्ट जू ।
आदिवासीतय्गु संस्कृति प्रकृति नाप स्वानाच्वंगु दइ । थःपिनिगु पुर्खा नाप स्वानाच्वंगु दइ । छगू पुर्खां मेगु पुर्खायात लःल्हाना वयाच्वंगु दइ । मनू व प्रकृति नाप बांलाःगु स्वापू दयाच्वनी । आदिवासीतय्सं प्रकृतियात विनास यानाच्वंगु दइमखु, बरु प्रकृतिया पुजा यानाच्वंगु दइ । खुसिइ न्या जक लायेगु याःसां सुचुक्क गबलें लाइमखु । सिमा पालेमाःसां सिमायात पुजा याइ, नापनापं सिमा पिइगु व संरक्षण यायेगु याइ । थुकिया अर्थ प्रकृतियात तःधंगु लिच्वः लाइगु कथंया ज्या याइमखु । थःपिनिगु जीवन हे प्रकृति नाप स्वानाच्वंगु दु धकाः तायेकेगु याइ । उकिं आदिवासीतय्गु संस्कृति सभ्यता ब्यागलं कथं खने दयाच्वनी । द्वलंद्वः दँ न्ह्यवनिसें पुस्तौं पुस्तांनिसें सयेका वयाच्वंगु ज्ञानयात नं पुस्तान्तरण याना वयाच्वंगु दु । संस्कृति नापं हरेक सवालय् विविधता दुपिं आदिवासी खः । उमिगु पहिचानय् नं विविधता दु । तर आदिवासीतय्गु संस्कृति, भाषा, पहिचान नापं सभ्यतायात संरक्षण यायेगु निंतिं हलिंन्यंकं हे समस्यात वयाच्वंगु दु ।
आदिवासीतय्सं थःपिनिगु पहिचान, जीवनशैली व थःपिनिगु परम्परागत ज्ञान, थातथलोनिसें भाषायात तकं मेमेपिंसं स्वीकार यायेमाः धकाः तायेका वयाच्वंगु दु । थःपिनिगु सभ्यतायात तकं विश्वया सभ्यताया रुपय् नाला कायेमाः धकाः तायेका वयाच्वंगु दु । तर आदिवासीतय्गु भावना कथं न्ह्याः वनाच्वंगु मदु । इतिहासयात स्वल धाःसा उमिगु अधिकारयात हनन यायेगु ज्या अप्वया च्वंगु दु । छगू अनुमान कथं प्रत्येक निवाःया दुने छगू आदिवासीया भाषा लोप जुया वनाच्वंगु दु । भाषा नापनापं आदिवासीतय्गु संस्कृति, ज्ञान प्रणाली तकं लोप जुजुं वनाच्वंगु दु ।
आः वया हलिंन्यंकं आदिवासी समुदायया अधिकार, विशिष्ट संस्कृति जीवनशैलीयात संरक्षण यायेमाः धकाः सकसिनं तायेकूगु दु, तर व्यवहारय् धाःसा संरक्षणया ज्या जुयाच्वंगु खनेमदु । अन्तर्राष्ट्रिय दिवस धयागु छुं नं विषयय् सर्वसाधारणया चिउताःया मुद्दा दयेकेगु, हलिंन्यंकंया समस्या सम्वोधन यायेत राजनीतिक इच्छाशक्ति अप्वयेकेगु निंतिं नं खः ।
आदिवासी समुदायया जनचेतना अप्वयेकेगु, आदिवासीतय्गु मुद्दायात अन्तराष्ट्रियकरण यायेगु नापं सम्वन्धित सरकारयात ध्यानकार्षण यायेगु नितिं दँय्दसं अगस्ट ९ तारिखयात विश्व आदिवासी दिवस कथं हना वयाच्वंगु दु । थुगु दिवस सन् १९८२ इ जेनेभाय् च्वंगु संयुक्त राष्ट्रसंघया आदिवासी कार्यकारी पुचःया मुँज्यां घोषणा याःगु खः । उकिं दँय्दसं संयुक्त राष्ट्रसंघपाखें हे विश्व आदिवासी दिवस हनेगु नापनापं ई कथंया ल्वयेक मुद्दा ल्ह्वनेगु ज्या याना वयाच्वंगु दु ।
२८ क्वःगु विश्व आदिवासी दिवस
थुगुसीया विश्व आदिवासी दिवस धयागु २८ क्वःगु खः । वइगु साउन २४ गते कुन्हु थ्व दिवस लाः वः । थुगुसीया निंतिं हलिंन्यंकं आदिवासीतय्गु सवालय् ध्यानाकर्षण यायेत छगू नारा बिउगु दु, व खः ‘आदिवासी ज्ञानया संरक्षण व पुस्तान्तरणय् आदिवासी मिसापिनिगु भूमिका’ । थुकथंया नारा बिउगु धयागु हलिंन्यंकंया आदिवासीतय्गु ज्ञानप्रति सकलसिगु ध्यानाकर्षण यायेगु अले आदिवासी मिसातय्त न्ह्यःने यंकेमाःगु नापं उमिगु ज्ञानयात नाला कायेमाः धयागु अर्थय् खनेदु ।
आदिवासीतय्गु ज्ञान धयागु प्रकृतियात विनास याइगु जुइमखु बरु प्रकृति नापनापं हे जीवन हनेगु जुइ । आदिवासीतय्सं प्रकृतियात गबलें नं बेक्वः मिखां स्वइमखु । थौंया इलय् हलिमय् प्रकृति स्यना वनाच्वंगु अले उकिं यानाः जलवायु परिवर्तन जुयाच्वंगु अवस्थाय् आदिवासीतय्गु ज्ञानयात प्राथमिकता बिइगु कथंया नारा बिउगु खनेदु । थुगु नारां आः आदिवासीतय्गु ज्ञानप्रति सकलसिगु ध्यानाकर्षण जुइ धकाः धायेफइगु अवस्था दु ।
हलिंन्यंकया निंतिं अन्तर्राष्ट्रिय नारा बिइगु यानाच्वंसां नेपाःया सन्दर्भय् नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघं नं थःगु हे कथंया नारा तयार यानाः सार्वजनिक यायेगु याना वयाच्वंगु दु । राष्ट्रिय स्तरया नारा अवश्य नं तयार याइ अले सार्वजनिक नं याइ । नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघं थ्व हे साउन २४ गते २८ क्वःगु विश्व आदिवासी दिवस न्हापालिपा थें हे थीथी ज्याझ्वः याना हनीगु जूगु दु । नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघय् आबद्ध जुयाच्वंगु जातिय संस्थातय्गु सहभागीताय् थःथःगु ब्यानर सहित सांस्कृतिक झाँकी नापं ¥याली पिकायेगु अले उगु ¥याली न्हिनय् ११ बजे भृकुटीमण्डप लागांनिसें भद्रकाली, सहिदगेट, लुँहिति, जमल, घण्टाघर जुयाः नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठान कमलादिइ थ्यंका उद्घाटन समारोह याइगु जूगु दु । थुगु ज्याझ्वःया मूपाहां प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा जुयादी धाःगु दु ।
अथे हे प्रदेश नम्बर १ या नांया विषययात कया अनया मुख्य इतिहास, भूगोल, भाषा, संस्कृति नापं सभ्यताया पहिचानया आधारय् सांस्कृतिक पहिचान सहितया मंकाः नां तयेकेगु नितिं जातीय संस्थाया प्राज्ञिक सहलह ब्याकेगु, कोशी, सप्तकोसी व सगरमाथा नां हयाच्वंगुयात अस्वीकार यानाः आदिवासी जनजाति संगठनं ल्ह्वना वयाच्वंगु नां हे तयेगु कथंया सः थ्वयेकेगु जुइ धाःगु दु । अथे हे थुगुसी आदिवासी दिवसया झ्वलय् ‘आदिवासी ज्ञानया संरक्षण व पुस्तान्तरणय् आदिवासी मिसापिनिगु भूमिका’ धयागु अन्तर्राष्ट्रिय नारा बिउगुलिं थुगु नारायात ल्वयेक नं थीथी कथंया अभियान संचालन यायेगु अले उकिया शुरुवात विश्व आदिवासी दिवसया दिनय् यायेगु जुइ धाःगु दु ।
नेवाःतय्गु सवाल
विश्व आदिवासी दिवस हनेगु इलय् थीथी आदिवासी जनजातिय्गु उल्लेखनिय रुपं सहभागी जुयाच्वंगु खनेदुसां नेवाः आदिवासीतय्गु धाःसा माःगु कथंया सहभागीता खनेमदु धकाः स्वयं आदिवासी जनजातिय्सं धायेगु यानाच्वंगु दु । नेवाः आदिवासीत नेपाःया आदिवासी जनजातितलिसे जानाः नापं वनेमाःगु ला ख हे खत । उकिया निंतिं नेवाःतय्सं नं थःपिनिगु तयारी यायेमाःगु अवस्था दु ।
नेवाःतय्त थःपिं आदिवासी धकाः थुइकेगु अभियान नं न्ह्याकेमाःगु अवस्था दु । नेवाःतय्गु दथुइ नेवाः धाये यः, तर आदिवासी जनजाति धाये मयःपिं नं उलि हे दु । अझ गुलिं गुलिं ला जनजातिया धलखं लिकायेमाः धाइपिं नं दु । वास्तवय् नेपाःया संविधानं नेपाःया आदिवासी जनजाति धयापिं म्हस्यू तर नेवाः धयापिं म्हमस्यू । संविधानं खस आर्य, मधेसीनिसें दलितत म्हस्यू तर नेवाःत म्हमस्यू । नेवाःतय्त ला ऐन अन्तर्गत जक लाकातःगु दु व धयागु आदिवासी जनजातिया धलखय् । संविधानं आदिवासी जनजाति अधिकार धकाः छुं छुं व्यवस्था यानातःगु दु ।
आदिवासीया अधिकार प्राप्त यायेत थौंया इलय् नेवाःत नेवाः धकाः जक मखु आदिवासी धकाः वनेमाःगु अवस्था दु । उकिं नेवाःतय्गु दथुइ आदिवासीया बारे नं छगू न्हूगु कथंया बहस न्ह्याकेमाःगु अवस्था वःगु दु । मेमेपिं आदिवासी जनजातितलिसे जानाः जक वनेगु धयागु मखु कि नेवाःत थःपिंसं नं विश्व आदिवासी दिवसया लसताय् ब्यागलं कथंया ज्याझ्वः यायेफु । नेवाःतय्सं नं आदिवासी दिवस थःगु कथं नं हनेगु नापं नेवाःत धयापिं आदिवासी खः, आदिवासीया ल्याखं दइगु अधिकार प्राप्त यायेगु लँपुइ वनेत सकलें तयार जुइमाः । थुकिया नितिं आवंनिसें हे नेवाःतय्सं बहस यायेमाःगु अवस्था दु ।
LEAVE YOUR COMMENTS