ने. सं. ११४३ तछलाथ्व द्वादशी -

बाइडेनया विदेश नीति छु जुइ ?

‘अमेरिका फस्ट’ अर्थात् ‘दकलय् न्हापां अमेरिका’ धयावयाच्वंगु अमेरिका प्रशासनं वइगु लत्याति लिपा निसें ‘अमेरिका इज ब्याक’ अर्थात ‘अमेरिका लिहां वल’ धयागु नारा ज्वनाः न्ह्याः वनेत्यंगु दु । अमेरिकी राष्ट्रपतिया निर्वाचनय् नकतिनि विजय चूलाकूम्ह डेमोक्रेट उम्मेदवार जो बाइडन थःत अमेरिकी मतदातातय्त सुभाय् बिइगु झ्वलय् थ्व नारा थ्वयेकेवं आः जनवरी २० य् बाइडेनं राष्ट्रपतिया शपथ ग्रहण यायेधुनेवं अमेरिकी प्रशासन थ्व हे नारायात ज्वनाः न्ह्याः वनीगु जुइ ।

बाइडेनया ‘अमेरिका इज ब्याक’ नारा अथें वःगु धाःसा मखु। राष्ट्रपतिया निर्वाचनय् बाइडेनं छ्वावाःम्ह वर्तमान राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पं ‘अमेरिका फस्ट’ धयागु नारा बियाः न्ह्याकूगु ज्यां अन्तर्राष्ट्रिय समुदायय् अमेरिकाया छवि बांमलाक स्यंकाब्यूगु दु । स्यंगु छवियात हाकनं लित हयेगु ताः तयाः बाइडेनं थ्व नारा न्ह्यःने हःगु खः । अले थुकीयात सार्थक यायेगु निंतिं बाइडेनं थःगु प्रमुख सहयोगी कथं अन्तर्राष्ट्रिय समुदायय् बांलाःगु छवि दुपिं पात्रतय्त हे न्ह्यःने हःगु दु ।

बाइडेनं अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलिसे प्रत्यक्ष स्वापू तइम्ह विदेशमन्त्रीया रुपय् एन्टनी ब्लिंकेनयात ल्यःगु दु । बाराक ओबामाया पालय् उपविदेश मन्त्री व उपराष्ट्रिय सुरक्षा सल्हाकार जुइधुंकूम्ह ब्लिंकेन अन्तर्राष्ट्रिय ख्यलय् बांलाःगु स्वापू दुम्ह कथं काइ । अथेहे जलवायु सम्बन्धी विशेष दूतय् जोन केरीयात ल्यःगु दु। केरी सन् २०१५ य् पेरिस जलवायु परिवर्तन सम्बन्धी सम्झौताय् अमेरिकी राष्ट्रपतिया प्रतिनिधि कथं हस्ताक्षर याःम्ह खः । जलवायु परिवर्तन मामिलाय् ट्रम्पं अन्तर्राष्ट्रिय समुदायय् न्ह्यःने अमेरिकाया छवियात स्यंकाबिउगुयात भिंकेगु ताः तयाः हे हःगु बाइडेनं केरीयात ल्यःगु खः । ट्रम्पं थःगु ‘अमेरिका फस्ट’ नारायात सार्थक यायेगु नामय् अमेरिकायात पेरिस सम्झौतापाखें हे लितकयाबिउगु खः । गुकिं यानाः वातावरणं तसकं चिउताः तइपिं युरोपेली समुदाय लिसें यक्व देय् अमेरिका खनाः तम्वःगु खः । आः थ्व स्यंगु स्वापूयात भिंकेगु कुतलय् बाइडेन दु ।

अथेहे संयुक्त राष्ट्र संघया निंतिं अमेरिकी दूतय् लिन्डा थोमस ग्रीनफिल्डयात ल्यःगु दु । वय्कः नं ओबामाया पालय् अफ्रिकी मामिला सम्बन्धी उपविदेशमन्त्री जुयादीधुंकूम्ह खः । बाइडेनं आः घोषणा याःपिं निम्ह महत्वपूर्ण व्यक्ति मध्ये एवरिल हैन्सयात नेशनल इन्टेलिजेन्सया प्रमुख दयेकेत्यंगु दु । वय्कलं अमेरिकी इन्टेलिजेन्स एजेन्सी प्रमुख जूम्ह न्हापांम्ह मिसा जुइ, लिसें वय्कलं नं न्हापा ओबामा प्रशासनय् दुम्ह खः । अथेहे राष्ट्रिय सुरक्षा सल्हाकारय् ल्यःम्ह जेक सुलिवन नं ओबामाया पालय् सुरक्षा सल्लाहकार जुइधुंकूम्ह खः ।

बाइडेनं थःगु प्रमुख सहयोगी रुपय् नां घोषणा याःपिं अप्वः थें ओबामा प्रशासनय् दुपिं जूगुलिं बाइडेनया न्हापांगु कार्यकालयात ओबामाया स्वंगूगु कार्यकाल थें खनेदइगु धकाः नं धायेगु यानाहःगु दु। तर बाइडेनं धाःसा थुकियात अस्वीकार यासें थःम्ह ल्ययापिं प्रशासकत विशिष्ट श्रेणीयापिं, तसकं अनुभव दुपिं जूगुलिं हे थःत आवश्यक जूगु खँ धयादीगु दु। थ्व झ्वलय् बाइडेनं ट्रम्पयात ध्याचु नकेथें धाःगु दु ‘आः पुलांगु सोच व पुलांगु हे पहलं न्हूगु हाथ्याया सामना यायेफइमखु ।’

ओबामा प्रशासनया इलय् अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलिसे अमेरिकाया स्वापू सौहार्दपूर्ण जुयाः न्ह्याःवन । विश्वया १ नं. अर्थतन्त्रय् लानाच्वंगु व विश्वयात दबदबाय् तया वयाच्वंगु अमेरिकायात लिउने लाकेगु ताः तयाः न्ह्याः वयाच्वंगु चीन लिसे तकं उबलय् अमेरिकाया स्वापू उपाय्सकं मस्यन । तर ट्रम्प वयेधुंकाः चीनलिसे ला व्यापारिक युद्ध हे न्ह्यात । इरान लिसे युद्धया स्थिति ब्वलन, मध्यपूर्वकया यक्व देय्तय्त अमेरिकां तंचायेकल । थज्याःगु अवस्थाय् अन्तर्राष्ट्रियवादयात समर्थन याइपिं ओबामा प्रशासनया अनुभवीतय्त बाइडेनं थःगु सहयोगी कथं न्ह्यःने हयाः अन्तर्राष्ट्रिय समुदाययात बांलाःगु सन्देश ला बिउगु दु, तर थ्व पुचलं अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलिसे गुलि तक क्वातुगु स्वापू तयेफइ व अन्तर्राष्ट्रि ख्यलं अमेरिकायात गुलि तक विश्वास याइ धयागु धाःसा स्वये हे ल्यं दनि । इरान, रुस व चीन थेंज्याःगु देशं आःया परिप्रेक्षय् अमेरिकायात गुकथं स्वइ उकी नं बाइडेनया सफलता निर्भर जुइ ।

विशेषतः बाइडेन वयेधुंकाः चीनलिसेया स्वापू गथे जुइ धयागु खँय् सकसियां ध्यान वनाच्वंगु दु । आःया अवस्थाय् चीन अमेरिकालिसे सम्झौता यायेत तयार जुइ ला धयागु हे न्हापां न्ह्यसः ब्वलनाच्वंगु दु । छाय्धाःसा वंगु प्यदँ न्यादँया दुने चीन झन् शक्तिशाली जुयाः पिहां वयेधुंकूगु दु । कोरोना महामारी लिपा ला चीन झन बल्लाना वःगु दु। विश्वय् कोरोना महामारी न्यनाच्वंगु इलय्, उकिसनं अमेरिकात ला झन् कोरोनां क्वत्यलातःगु इलय् चीनं धाःसा थ्व महामारी नियन्त्रण यानाः अर्थतन्त्रयात थःगु लँपुइ न्ह्याकेधुंकूगु दु । चीन थ्व महामारीयात नियन्त्रणय् हयेफुगु बल्लाःगु अर्थव्यवस्था दुगु छगू जक देय् मखुकि आःया इलय् आर्थिक वृद्धि यायेत ताःलायेधुंकूगु देय् खः ।

अमेरिकाया शक्तिशाली अर्थतन्त्रयात लिउने लाकेगु ह्वःताः थ्व इलय् चीनयाके दु । थज्याःगु अवस्थाय् चीन अमेरिकालिसे सम्झौता यायेत तयार जुइ कि मजुइ धयागु हे न्ह्यसः दनाच्वंगु दनि । चीनं आः अमेरिकाया दबदबायात स्वीकार मयाइगु संकेत ला चिनिया राष्ट्रपति सि जिनपिबं राष्ट्रपतिइ त्यायेधुंकाः नं बाइडेनयात बधाई बिइगु ज्याय् ढिलाई यानाः हे बिउगु दु । अझ बधाइ सन्देश बीगु झ्वलय् नं चीन-अमेरिकायात बराबरीया हैसियत हे तयाः जिनपिङं धाःगु दु, ‘ चीन व अमेरिकाया स्वापूयात स्वस्थ व स्थिररुपं न्ह्याकेगु ज्यां निगुलिं देय्या हीतय् जक मखु अन्तर्राष्ट्रिय समुदायया आम अपेक्षायात पूवंकेत नं ग्वाहालि याइ ।’ जिनपिङया थ्व भिंतुना सन्देशया भाय् न्हापा थें मजूगु खँ विज्ञतय्सं धाःगु दु ।

बाइडेनं नं चीनलिसे तसकं लचक जुयाः स्वापू मतइगु विज्ञतय् धापु दु । चीनयात बाइडेनं नं छगू प्रतिस्पर्धीया रुपय् हे स्वइगु व चीनयात न्ह्याःवनेत यक्व थाय् मबीगु विज्ञतय् अनुमान दु । चीनलिसे नरम जुइगु धयागु अमेरिकी घरेलु राजनीतिइ हे बाइडेनयात थाकुइफु । छाय्धाःसां अमेरिकाय् ट्रम्प चुनावय् बूसां चीनविरुद्ध धाःसा ट्रम्पया नीतियात समर्थन याइपिं अझं यक्व हे दनि । चीनलिसे नरम जुइगु खःसां थुकिया निंतिं बाइडेनं दकलय् न्हापां घरेलु राजनीतिइ हे ट्रम्प समर्थकतय्त परास्त यायेमाःगु जुइ । तर थ्व ज्या तसकं कठीन जुइ, उकिं चुनावया इलय् हे बाइडेनं नं चीनविरुद्ध कडा हे अभिव्यक्ति बिउगु दु । वय्कलं चुनाव अभियानया इलय् चिनिया राष्ट्रपति सि जिनपिबयात ‘ठग’ तकं धाल, अथेहे व्यापार नीतियात कयाः नं बाइडेन ‘मेड इन अमेरिका फर अमेरिका’ धयागु नारा हे ज्वन । थुकिं नं क्यं कि बाइडेनया चीनलिसेया स्वापू बांलाइगु खनेमदु। अमेरिकाया व्यापार नीति ओबामा पालय्या व्यापार नीति स्वयां फरक हे जुइगु खनेदु । थ्व फरक व्यापार नीतिं चीनयात दबाब बीगु हे स्वइ, गुकिं यानाः चीन-अमेरिकाया स्वापूयात बांलाकी मखु ।

चीनलिसेया स्वापू कठोर जूसां मेमेगु देय् लिसे धाःसा क्वातुगु स्वापू दयेकाः हे न्ह्याः वनेगु ज्या बाइडेनं याइ । थुकिया निंतिं वय्कःयाके यक्व अनुभव नं दु । ओबामाया इलय् उपराष्ट्रपति जुयादीम्ह वय्कः विदेश नीतिइ पोख्तम्ह खः । उकिं बाइडेनं युरापेली देय् लिसें इरान, रुस लिसे स्वापू बांलाका हे यंकीगु अनुमान यक्वसिया दु ।