लुम्बिनी क्यबय् हाकनं त्रिपिटकया सः

भगवान बुद्धया परिनिर्वाण धुंकाः वसपोलया वचनयात मुंकेगु कुतः तःक्वः जुल । खयेत ला थकालिं कनेगु व क्वकालिं लुमंकातयेगु हे जुयाः नं सलंसः दँतक बुद्ध शिक्षा म्वानाच्वन, तर लिपा च्वयामतसे मगानावन, च्वज्या न्ह्यात । थथे यानाः मुंकातःगु बुद्ध वचनयात त्रिपिटक धाइ । थुकी हे बुद्धं कनाबिज्याःगु चय्प्यद्वः उपदेश दुथ्यानाच्वंगु दु ।

त्रिपिटकयात स्वब्वय् ब्वथलातःगु दु — विनयपिटक, सुत्तपिटक व अभिधम्मपिटक । थुकियात विशेष यानाः थेरवादीतय्सं बौद्ध शिक्षाया प्राथमिक श्रोतया रुपय् कयाच्वंगु दु । त्रिपिटकअन्तर्गतया विनयपिटकयात भिक्खुविभंग, भिक्खुनीविभंग, महावग्ग, चुलवग्ग तथा परिवारय् ब्वथलातःगु दु ।

सुत्तपिटकय् दीघनिकाय, मज्झिमनिकाय, संयुक्तनिकाय, अङ्गुत्तरनिकाय तथा खुद्दकनिकाय दुथ्याः । अथे हे अभिधम्मपिटक अन्तर्गत धम्मसङ्गणी, विभङ्ग, धातुकथा, पुग्गलपञ्ञती कथावत्थु, यमक र पट्ठान दुथ्याकातःगु दु । थ्व दक्व मुंकेबलय् ४०गू धयाथें सफू खाइ । दुःखया खँ, बुद्ध नेपालय् बूगु हे खःसां थुकिया दक्व भाग नेपालय् सुरक्षित जुयामच्वं, आः नकतिनि हे जक विदेशं व दक्व सफूत झीथाय् थ्यने धुंकल ।

अले उकिया चकंछि हे नं झीगु भासं अनुवाद मजूनि । संसारया दक्व बौद्ध देसय् तःधंगु व चीधंगु पुचलय् च्वनाः भिक्षु भिक्षुणी व मेमेपिंसं इलय् ब्यलय् त्रिपिटक पाठ यायेगु याः — सलंसः दँनिसें थथे जुया वयाच्वगुं हे खः । नेपाः लगायत विश्वया थीथी देसय् बौद्ध विहार, बहाः–बहिलिइ नं बुद्ध वचनयात थःथःगु पहलं पाठ यायेगु परम्परा दु ।

वंगु निद्वःदँ दुने दक्षिण एशियाय् राजनीतिक, सामाजिक व धार्मिक अवस्थाय् यक्व हिउपाः वल । बुद्धं हे पिना थकूगु बुद्धधर्म थन लोप धयाथें जुयावन । नेपालय् नं ला बुद्धधर्मं राजनीतिक प्रहार अप्रत्यक्ष कथंसां फयेमाल । बुद्धया जन्मभूमि लुम्बिनी या अज्याःगु पवित्रस्थल नं द्वलंद्वः दँ तक चाया दुने ल्हानाच्वनेमाःगु अले थनया बौद्ध स्थानीयवासीतय्गु किपालु तकं ल्यना मच्वनेगु धइगु अथें जुल खइमखु ।

अज्याःगु अवस्थाय् थन त्रिपिटक पाठ यायेगु परम्परा लोप जुया वनाः गनं गनं महाविहार तथा गुम्बाय् कर्मकाण्डया रुपय् सां ल्यनाच्वन । त्रिपिटकया सुत्रतय्गु व्याख्या साधारण मनूतय्सं थुइक यायेफुपिं मदयावन । आः हाकनं संसारन्यंकं बुद्ध शिक्षाप्रति रुचि अप्वयायेवं थ्व त्वाःदःगु परम्पराया हाकनं सम्भावना खने दःवःगु दु ।

यक्वसिनं मालेकुले यानाहल, आखिर थ्व त्रिपिटक धइगु छु ? धकाः । थ्व हे सन्दर्भय् भारतया महाबोधी देगलं त्रिपिटक पाठ यायेगु परम्परा सन् २००६ निसें न्ह्याकल । थुकिया लगभग १४ दँलिपा विश्वन्यंकंया बौद्ध देय्तय्गु प्रतिनिधिया सहभागिता हयाः बोधिगयाय् त्रिपिटक पाठ यायेगु परम्परा हाकनं न्ह्यात ।

लुम्बिनी, भगवान बुद्ध जन्म जूगु थाय् । बुद्ध नेपालय् जन्म जूगु धकाः झी विश्वया पर्यटक दुत हयेत ज्याझ्वः न्ह्याका च्वनाबलय् थन वइपिं तीर्थयात्रीत धाःसा थन धार्मिक क्रियाकलाप जूगु स्वयेमखन धकाः नुगलय् स्याकावनी । इपिं थन वइबलय् गथे पुलिं चुयाः घौछि त्रिरत्न शरण गमन यानाः वा शील प्रार्थना यानाः वनी, थन च्वंपिं नं अथे हे यानाच्वंगु स्वये चाहे जू इमिसं ।

तर थथे जुइ फयाच्वंगु मदु । स्थानीय जनतायाके बुद्धधर्मप्रति श्रद्धा दना मवःगुलिं अले स्वनिगः व हिमाली भेगया तीर्थयात्रुत वंगु इलय् जक व देगःथें च्वनी । थज्याःगु अवस्थाया सकसिनं अनुभव याःगु जुइमाः । थज्याःबलय् बोधिगयाय् जुयाच्वंगु नियमित त्रिपिटक पाठ कार्यक्रमपाखें प्रेरित जुयाः जुइमाः, नेपाःया बुद्ध जन्मभूमि लुम्बिनीइ थगुने सन् २०१८ निसें अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ वाचन समारोह यायेगु परम्परा न्ह्याःगु खः ।

थगुने घोषणा याःकथं लुम्बिनी अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ समारोह समितिया ग्वसालय् निक्वःखुसी अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ (अथवा च्यान्टिङ) वंगु कार्तिक २८ गतेनिसें स्वन्हुयंकं जुुल । न्हापांगु न्हि कार्तिक २८ अथवा नोभेम्बर १४ कुन्हु सुथय् प्रतीकया रुपय् हयातःगु त्रिपिटक ग्रन्थलिसें विशिष्ट व्यक्तितय्त न्ह्यःने तयाः थीथी जिल्लां वःपिं नेपाःमि व थीथी देसं वःपिं भन्ते, गुरुमां व उपासक उपासिकापिनिगु पदयात्रा न्ह्यात ।

यलया बौद्ध समुदायया धाःबाजं न्हापां च्वन, वयांलिपा समाजया गण्यमान्य मनूत अले भन्ते, गुरुमांपिं अनंलि उपासक उपासिकापिं । शान्तिदीपस्थलनिसें न्ह्याःगु उगु पदयात्रा मायादेवी देगः चाःहिलाः सभास्थलय् क्वचाल । त्रिपिटक पाठ यायेगु थाय् लुम्बिनीया मायादेवी देगःया उत्तर पूर्वया उद्यानय् दयेकातःगु जुयाच्वन ।

ग्वसाः खलकं २५ गू देय्या द्वःछिं मल्याक भिक्षु भिक्षुणी तथा उपासक उपासिकापिंसं ब्वति काःवःगु धकाः धाःगु दु । धार्मिक कार्यक्रम हे मजुयाच्वंथाय् बुद्धधर्मप्रति श्रद्धा यानाः उलिमछि देसं उलिमछि मनूत थन वयेगु धइगु निश्चय नं उत्साहवद्र्धक ज्या खः । पदयात्रा सिधयेवं अन छायेपियातःगु दबुलिइ औपचारिक ज्याझ्वः जुल ।

भन्ते, गुरुमांपिं व मेमेपिं पाहांपिं थःथःगु थासय् च्वनेवं उपसंघनायक भिक्षु बोधिसेन महास्थविरं शील प्रदान यानाबिज्यात । थुकिया उलेज्या प्रदेश ५ या मुख्यमन्त्री शंकर पोखरेल, सांसद सुजिता शाक्य, लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिकाया प्रमुख मनमोहन चौधरी तथा थाइल्याण्डया पूर्वमन्त्री कुनिन सुधारतं मंकाःकथं त्वाःदेवाय् मत च्याकाः यात ।

ज्याझ्वलय् मुख्यमन्त्री पोखरेलं सरकारं लुम्बिनी क्षेत्रय् पर्यटक हयेत यानाच्वंगु थीथी ज्याया बारे जानकारी बियादिल । अनं आयोजकलिसें मेमेपिन्सं नं थःथःगु नुगःखँ तयेगु ज्या जुल । उलेज्या धुंकाः ग्वसाः खलकं धयातःथें समय तालिकाअनुसार थीथी राष्ट्रया प्रनितिधिपिंसं थःथःगु अंशया त्रिपिटक पाठ यात ।

हरेक दिन न्हिनय् नयेगु व च्या त्वनेगु ई त्वःताः सुथय् ८ ताःइलंनिसें सनिलया ५ ताःतक पाठ यायेगु तालिका दयेकातःगु जुयाच्वन । न्हापांगु दिंया पाठ सत्रया नेपाःया भिक्षुपिनिगु नेतृत्वय् सूत्रपिटक अन्तर्गतया दीर्घनिकायया ब्रह्मजालसूत्र वाचन जुल । अनंलि श्रीलंकाली भिक्षुपिंपाखें सुत्र पाठ जुल ।

छखे नेपाली उपासक उपासिकापिं मुलपतिं थ्यानाः बुद्ध वचन न्यनाच्वन धाःसा मेखे सुं सुं ध्यान नं च्वनाच्वन । निन्हुकुन्हु कार्तिक २९ अथवा नोभेम्बर १५ कुन्हु भियतनामी तथा क्याम्बोडियाली भिक्षुपिंसं पाठ यानाबिज्यात । अनंलिपा चिनिया, जापानी तथा कोरियन भिक्षुपिनिगु नेतृत्व यायेगु पाः वल ।

स्वन्हुकुन्हु कार्तिक ३० अथवा नोभेम्बर १६कुन्हु थाइ भन्तेपिनिगु नेतृत्वय् पाठ जुल । थुकथं न्हापांगु दिनय् सुत्तपिटक, निन्हुकुन्हु विनय पिटक व स्वन्हुकुन्हु अभिधर्मपिटकया सुत्र पाठ यात । न्हिनय् वज्रयानी गुरुजुपिनिगु पुचःपाखें पाठ जुल । अनं नेपाःया थेरवाद गुरुमांपिं व महायानी आनीपिंसं पाठया नेतृत्व कयाबिज्यात ।

थुकथं बुद्ध वचनया मुना त्रिपिटकया छुं छुं ल्ययातःगु गाथात लगभग द्वःछिम्ह भिक्षु, भिक्षुणीपिं व मेमेपिंसं स्वन्हुतक पाठ यानाः ल्वःमनेधुंकूगु परम्परायात पुनर्जीवन बीगु ज्या जुल । थुकी नेपाः लगायत भारत, चीन, श्रीलंका, थाइल्याण्ड, म्यानमार, भियतनाम, लाओस, कोरिया, जापान तथा मेमेगु देय्या प्रतिनिधिपिंसं ब्वति काःगु खः ।

थकियालिसें निन्हुतक नेपाः व विदेशी प्रतिष्ठित बौद्ध विद्वानपिनिपाखें धर्मदेशना जुल । न्हापांगु न्हिकुन्हु धर्मदेशना उपसंघनायक भिक्षु बोधीसेन महास्थविरपाखें व सिंगापुरया भिक्षु सुमनासिरी महास्थविरपाखें, अनं निन्हुकुन्हु विद्याधर आचार्य महायोगी श्रीधर राणा रिम्पोचेबाट धर्मदेशना जूगु खः ।

भिक्षु बोधीसेन महास्थविरं बुद्धया शिक्षा जीवनोपयागी जूगुलिं थ्व ध्यान तयाः न्यनेमाःगु अले थुकियात थःगु जीवनय् नालेमाःगु खँ कनाबिज्यात । भिक्षु सुमनासिरी महास्थविरं बुद्ध नेपालय् बूगु खँय् सुयातं सन्देह मदुगु खँ उल्लेख यासें दक्व नेपाःमितय्सं आः बुद्ध शिक्षा अवलम्बन यानाः थःत बौद्ध दयेके हथाय् जूगु खँ कनाबिज्यात ।

अथे हे श्रीधर राणा रिम्पोचें भगवान बुद्धं कनाबिज्याःगु उपदेशया संग्रह त्रिपिटक हे खः तर नेपाः लगायत थीथी देशय् राजनीतिया कारणं गन गन तना वन अले छथाय् दुगु अनुवाद जूगु मेथाय् यंकाः आः विश्वयाके थीथी भासं थीथी रुपय् त्रिपिटक संरक्षित जुयाच्वंगु नं कनाबिज्यात ।
स्वन्हुयंकंया पाठ सिधयेवं औपचारिक समापन ज्याझ्वः जुल ।

थ्व ज्याझ्वलय् नवासें लुम्बिनी अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ समितिया अध्यक्ष भिक्षु मैत्री महास्थविरं सकसिगुं सहकार्य व सहभागितां हे थज्याःगु ऐतिहासिक ज्याझ्वः सफल जूगु धासें आवंलि सरकारं हे थज्याःगु ज्याझ्वःया ग्वसाः व व्यवस्थापन यायेमाःगु खँ धयाबिज्यात । अथे हे अन्तर्राष्ट्रिय त्रिपिटक पाठ परिषद्या दुजः वाङ्मो दिक्सें सकसिया ग्वहालिं जक थज्याःगु ज्या ताःलाइगु खँ कनादिल ।

लुम्बिनी विकास कोषया उपाध्यक्ष मैत्रेय भन्तेनं थ्व ज्याझ्वः बौद्धतय्गु जक मखु धासें सकल शान्तिप्रेमी जनतां ब्वति काये जिउगु ज्याझ्व जुयाच्वंगु जानकारी बियाबिज्यात । थ्व झ्वलय् ग्वसाः खलःपाखें ज्या ताःलाकेत थीथी कथं ग्वहालि यानादीपिंत मतिनाया चिं नं लःल्हायेगु ज्या जुल ।

थुलि औपचारिक ज्याझ्वः क्वचायेवं अन उपस्थित दक्व भिक्षु, गुरुमां व लामा व आनीपिंत उपासक उपासिकापिंसं दान प्रदान यात । भिक्षु, भिक्षुणीपिंत दान यायेगुयात बुद्ध धर्मय् छगू कुशल कर्मया रुपय् काइ । अन्त्यय् ज्याझ्वलय् ब्वति काःपिं सकलें भिक्षु, भिक्षुणी, लामा, आनी व सकल उपासक उपासिकापिं झ्वः छुनाः जवगु ल्हातिं मैनबत्ती ज्वनाः मायादेवी देगःया जःखः दीपयात्रा यानाः विश्वशान्तिया कामनायात ।

बुद्धधर्मय् दीप प्रज्ज्वलन यायेगुया विशेष अर्थ दु । भगवान बुद्धं थः शिष्यपिंत थःगु मत थः हे जु धयाबिज्याःगु खः । थथे जुल धाःसा व मनू गथे थःगु मत ज्वनावंम्ह लक्ष्य तक लँ स्वयाः वने खनी अथे हे अज्याःम्ह मनुखं जीवंकाःछि थःगु जीवनया निर्णय थम्हं यायेफइ । । अथे धइथें थ्व स्वन्हुतक त्रिपिटक पाठ यायेधुंकाः थःगु ल्हातिं मैनबत्ती ज्वनाः पदयात्रा यानाः थ्व हे सन्देश बिउगु जुइ ।
(कथहं)