कोरोना, सरकार व जनता

अमररत्न बज्राचार्य

२०१९ डिसेम्बरया अन्तपाखे चीनया बुहानं शुरु जूगु कोरोना भाइरस थौं हलिमय फुक्क धयाथें देशय् न्यना वनेधुंकूगु दु। नेपालय् दकलय् न्हापां सन् २०२० जनवरी २४ तारिख (माघ १०, २०७६) कुन्हु कोरोना भाइरस खनेदत । थ्व दक्षिण एसियाय् हे कोरोना संक्रमण खनदुगु दकले न्हापांगु धकाः नं धाइ । कोराना भाइरसया उद्गमस्थल चीनया बुहान शहरं लिहां वःम्ह ३१ दँया नेपाली विद्यार्थी सन् ५ जनवरी २०२० य् नेपाः लिहां वःगु खः । १३ जनवरीइ सेखं व मुसु वःगुलिं अस्पतालय भर्ना जूगु, १७ जनवरीइ विरामीयात अस्पतालं डिस्चार्ज यानाः छेँ हे क्वारेनटाइनय् च्वं धकाः छ्वयाबिल । थ्व धुंकाः वयागु स्वाब नमूना जाँचय् यायेत हबकब छ्वया बिल । २४ जनवरी २०२० य् स्वास्थ्य मन्त्रालयलं कोरोना रोग परीक्षण पोजिटिभ जूगु खँ धाल । २९ व ३१ जनवरी २०२०य् हाकनं परीक्षण याःबलय् कोराना मदुगु पुष्टी जुल । वय्कःयात जाँचय् याःपिं डाक्टरतय्त नं छुं हे किसिमया लक्षण मदुगुलिं उम्ह संक्रमितं मेपिंत सरे मयाःगु प्रमाणित जुल ।

वयां लिपा १७ मार्चय् फ्रान्सं कतार जुयाः नेपाः लिहां वःम्ह छम्ह १९ दँया मिसायात मार्च २३ कुन्हु कोरोना भाइरस संक्रमण जूगु पुष्टि जुल । व मिसायात शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पताल, टेकुइ वासः यायेत यंकल । वया परिवारयात नं छेँय् हे क्वारेन्टाइनय् तल । अथेहे १८ मार्चय् एअर अरबियाया जहाजं दुबइं येँय् वःम्ह ३२ दँया मेम्ह छम्हसिके २५ मार्चय् कोरोना पुष्टि जुल । थ्व नापं कोरोना संक्रमित स्वम्ह थ्यन । व
मनू धादिबया वासिन्दा खः । थुम्ह मनुखं धाःसा येँय् वःबलय् होटलय् च्वन, अले क्वारेन्टाइनया नियम नं पालना याःगु खने मदु ।

२७ मार्चय् ३४ वर्ष दुम्ह मेम्ह छम्ह मनूयाके कोरोना भाइरस संक्रमण पुष्टि जुल । स्वनिगलं पिने च्वंम्हेसित दकलय् न्हापां कोरोना संक्रमण जूगु खनेदत । थ्व नापं यानाः नेपालय् संक्रमितत प्यम्ह थ्यन । न्याम्हम्ह संक्रमित कथं २८ मार्चय् १९ दँ दुम्ह छम्ह मिसा मचायात कोरोना पुष्टि जुल । व मिसा बेल्जियमं कतार जुयाः २३ मार्चय् नेपाल वःम्ह खः ।

थ्व इलय् तक नेपालय् कोरोना भाइरसया संक्रमण यक्व खनेमदुसां गुगुं नं इलय् प्रभावित जुइफइगु ख्याच्वः विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओं) बिल । डब्लुएचओं दक्षिण पूर्वी एसियाली देशय् कोभिड–१९ विस्तार मजुइकेत यानाच्वंगु कुतः यदि प्रभावकारी जुइ मफुत धाःसा थुकिया अवस्था भयावह जुया वनीगु ख्याच्वः नं बिल ।

डब्लुएचओं इलय् ब्यलय् बियाच्वंगु ख्वाच्वःया नापं नेपालय् न्याम्ह मनू संक्रमित जुइ धुंकाः सरकारं देशयात कोरोनां बचे यायेत लकडाउन घोषणा यात । विश्वय् महारमारीया रूपय न्यनाच्वंगु कोरोना रोकथाम व नियन्त्रणया लागि धकाः संक्रमण रोग ऐन, २०२० या दफा २ या अधिकार प्रयोग यानाः रोग रोकथाम व निर्मूलया निंतिं धकाः चैत ११ गते मंगलवाः सुथय् ६ बजेनिसें चैत १८ गते सुथय् ६ बजेतकया निंतिं धकाः छवाःया लकडाउन तया बिल । वयां लिपा चैत २५ गते चान्हय् १२ बजेतक लकडाउन थपे यात । हानं वैशाख ३ गते तक लकडाउन बढे यायेगु सरकारं घोषणा यात ।

वं ला मयाः जिं जक छाय् यायेमाःगु धकाः बिचा मयासे थःथःगु स्वास्थ्यया च्यूता थःम्हेस्यां हे कयाः माःगु सतर्क जुया च्वंसा बांलाः । छेँया छम्हः परिवार विरामी जुइबलय् छेँय् च्वंपिंत गुलि थाकु, झन् कोरोना संक्रमित जुल धाःसा फुक्क परिवारं गुलि टेन्सन काये माली ?

देशय् झन् झन् कोरोना संक्रमित अप्वया वनाच्वंगुलिं जनता ग्याइगु ला स्वभाविक हे जुल । मनूत छेँनं पिहां मवन । पिहां वनकि हे कोरोनां ज्वनी धकाः छेँया पिखालखु तक नं हाचां गायेत ग्यात । विभिन्न सञ्चार माध्यमय् कोरोनां सिकिस्त जूपिं मनूतय्गु अवस्था, मोबाइल-टिभीइ क्यना हइगु कोरोना संक्रमितपिनिगु ग्यानापुगु दृश्यं यानाः झन् मनूतय्त निराश याना बिल । कोरोनानाप ल्वायेत नेपाःयाके पर्याप्त स्वास्थ्य सामग्री मदु । कोरोना सु मनूयाके दु, सुयाके मदु धकाः सिकेगु स्वाव परीक्षण यायेगु किट निसें कयाः चिकित्सकतय्सं छ्यलीगु याइगु व्यक्तिगत सुरक्षा उपकरण (पीपीई) तकं झीथाय् मदु। अज्याःगु सामान पिने देशं हये माः । विदेशं सामान हयेत टेण्डर याःबलय् ओम्नी धाःगु कम्पनीयात तप्यंक खरिद यायेत उजं बिल । थिकेगु भावय् सामान न्यायेगु व गुबलें नं स्वास्थ्य सामग्री आपूर्ति मयाःगु कम्पनीयात कमिशनया आधारय् खरिद जिम्मा ब्यूबलय् जनतायाके भचा तं खनेदत ।

कोरोना संक्रमण पनेत माःगु स्वास्थ्य सामग्री खरिद सम्झौताय् हे अनियमितता जूगु स्यूबलय् जनता सरकार खनाः झन हे तम्वल । थज्याःगु संक्रमणया इलय् न्याये माःगु वासः खरिदय् हे भ्रष्टाचार याःबलय् मनूतय्के तं पिहां वइगु ला स्वाभाविक हे जुल । थःपिं ग्याःचिकू जुयाः छेँय् लकडाउनय् च्वना च्वनेगु अले सरकारं धाःसा कमिसनया खेल म्हितूगुलिं जनतां सरकारयागु आश मयात ।

हानं हलिंन्यंकं कोरोना भाइरसया माहामारीं जनता त्रसित व पीडित जुयाः देशं लकडाउन फयाच्वंगु अवस्थाय् हे प्रधानमन्त्रीं गुलि कोरोना खनाः ग्यानाच्वनेगु राज्यं थःगु ज्या याये म्वाःला ? फुक्क ज्या ठप्प यानाः गय् यानाः देश चले जुइ धकाः आकाझाकां दल विभाजन सम्बन्धी अध्यादेशं हःगुलिं जनता झन थारा न्हुल । सकलें राजनीतिक पार्टीत छथाय् च्वनाः कोरोना भाइरस विरुद्ध ल्वायेमाःगु थौंया इलय् पार्टी तछ्यायेगु नियतं सरकारं हःगु दल दर्ता सम्बन्धी अध्यादेश स्वयम् सत्तारुढ दल नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी दुने हे तःधंगु हलचल पिकया बिल ।

स्वास्थ्य क्षेत्र डामाडोल अवस्थाय् दु। देश लकडाउन अवस्थाय् दु। लकडाउनया इलय् दुपिंसं ला मज्जां साःसा-भिंगु नइका तर मदुपिं, न्हिंन्हिं ज्या यानाः कमे यानाः नयेमाःपिं जनतां छु नइ धकाः च्यूता मकासे व्यक्तिगत स्वार्थपूर्तिया लागि हःगु अध्यादेशं याना जनतायात झन् निराशा याना बिल । थज्याःगु संक्रमणया इलय् पार्टी, नागरिक समाज, जनता लगायत फुक्कं मिले जुयाः छधी जुयाच्वने माःबलय् सरकारया थज्याःगु पहः खनाः जनता याके नं कोरोना पाखें ग्याःचिकू भचा म्हो जुयावन । नेतातय्त धाःसा कोरोना लगे जुइ मखु, जनतायात जक गये यानाः लगे जुइ धकाः भचा भचा यानाः लकडाउन उल्लंघन यायेगु ज्या जुजुं वन ।

कोरोना भाइरस संक्रमण रोकथाम र नियन्त्रणया लागि सरकारं १० अर्ब ध्यबा खर्च याये धुन धयागु बुखं पिहां वःबलय् झन मनूतय्सं गये यानाः १० अर्ब खर्च जुल हिसाब क्यं धकाः धर्ना जुलुस पिकायेगु ज्या शुरु याना हल । देश छगुलिं लकडाउनय् दु, देशय् आ छु जुइ, गथे जुइ धकाः सुना नं मस्यू । पसलय् सामानत म्हो जुजुं वने धुंकल । जनता झन् झन् त्रसित वातावरणय् वनाच्वन । तर सरकारं थज्याःगु खँयात च्यूताः मतसे थःगुले तालं पलाः न्ह्याका च्वन गुकिं यानाः जनता दिकदार जुल । सिइ सा सिइ का गुलि ग्याना च्वनेगु धकाः मनूतय् माक्स तकं मतसे पिहां वयेगु याना हल । सामाजिक दूरी कायम यायेगु नं त्वःताहल । व हे परिणामं स्वनिगः नापं दक्व थासय् कोरोना संक्रमित अप्वः जुजुं वन ।

आः कोरोनां बचे जुइगु खःसा सरकारयागु जक भरोसा मकासे थःथःम्हं हे सचेत जुया च्वनेमाल । माक्स तयेगु, फूसा दुई मिटर मफुसा एकमिटर दूरी कायम यायेगु, इलय्ब्यलय् साबुं थानाः ल्हाः सिलेगु वा स्यानेटाइजर ल्हातय् बुलेगु, गनं पिहां वने माःसां चिग्वगु स्यानेटाइजर छगः खल्तीइ तयावनेगु, गनं थी माःसा वा थीइ धुंकाः स्यानेटाइजरं ल्हातय् बुलेगु हे कोरानां बचे जुइगु उपाय खः । उकिं वं ला मयाः जिं जक छाय् यायेमाःगु धकाः बिचा मयासे थःथःगु स्वास्थ्यया च्यूता थःम्हेस्यां हे कयाः माःगु सतर्क जुया च्वंसा बांलाः । छेँया छम्हः परिवार विरामी जुइबलय् छेँय् च्वंपिंत गुलि थाकु, झन् कोरोना संक्रमित जुल धाःसा फुक्क परिवारं गुलि टेन्सन काये माली ? उकिं इलय् हे सतर्क जुयाच्वंसा बांलाः ।