मोहनी नखः दुने जुयाच्वंगु षडयन्त्र

सकल नेपाःमितय्गु तःजिगु नखः मोहनी व दशै न्ह्यानाच्वंगु दु । नखःत मध्ये तःन्हुतक हनीगु थुगु नखःयात नेपाःमितय्सं राष्ट्रिय पर्वकथं हनेगु याः । मोहनि नखः व दशै छगू हे खः, मोहनि नखःया पर्यायवची दशै खः धयागु भ्रम राज्य सरकारपाखें तःदँ न्ह्यवःनिसें ब्वलंका वयाच्वंगु दु । स्कुलया पाठ्यक्रमय् तकं थज्याःगु भ्रमपूर्ण खँ न्ह्यथनातःगु दु । वास्तवय् मोहनी नखः व दशै हनिगु तिथिकथं व हे इलय् लानाच्वंगु बाहेक थ्व छगू हे नखः मखु ।

नखः हनेगुया मूल्य–मान्यता, दर्शन छगू हे मखु । उकिं नेवाःतय्सं हनीगु मोहनी नखः व मेगु जाति विशेष याना खस ब्रम्हुतय्सं हनीगु दशैया मूल मर्म फरक फरक दु । थुगु इलय् पुजा याइपिं देवदेवीत फरक दु, द्यः पुज्याइगुया मान्यता फरक दु । थ्व खँ बुलुहुं आः नेवाःतय्सं वाः चायेका हयाच्वंगु दु । थ्व हे कारणं विजया दशमी धकाः भिंतुना बीगु थासय् मोहनि नखःया भिंतुना धकाः च्वयेगु यानाहःगु थुकिया सकरात्मक पक्ष खः ।

दशैंयात राज्यस्तरं हे न्हापांनिसें संरक्षण यानाः मोहनि नखःयात गौण यायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु । राज्यसत्ताय् थ्यनाच्वंपिं मनूतय्सं दशै नखःया महानता न्ह्यब्वयाः सरकारी स्तरं हे थुगु नखः हनेगु निंतिं झिन्हुं मल्याक बिदा बीगु यानातःगु खः । उकथं हे थ्व नखःया इलय् साक्क नयेमाः, बांलाक पुनेमाः धकाः सरकारपाखें थःपिनि निजामति कर्मचारीतय्त विविध सुविधा नं बीगु यानाच्वंगु दु ।

दशैंया इलय् पेश्की तलब बीगु वा विशेषकथं दशै खर्च धकाः थप नगद बीगु ज्या नं यानाच्वंगु दु । थ्व मान्यताकथं दशैं नखः धयागु तःजिक हनेगु व मोजमस्तीया नखः खः धयागु भ्रम ब्वलंकेगु ज्या नियोजितकथं हे यानाच्वंगु खनेदु । थुकिया हे परिणामकथं थुगु नखःया इलय् विशेषकथं अय्लाः, बियरया विज्ञापन ततजिक यानावयाच्वंगु थौंया स्थिति नं खः ।

वास्तवय् सुयाकें ‘दसैं’ नखः गुकथं हनेगु धकाः न्यन धाःसा ‘तन्न ला नयेगु, जू म्हितेगु’ धायेगु बाहेक इमिसं मेता धायेगु मयाः । मात्र नयेगु व जू म्हितेगु नखः गुकथं ‘महान’ जुइ, थ्व सकसिनं वाःचायेकेमाःगु तथ्य खः । आयातितकथं वयाच्वंगु चलनपाखें बचे जुइगु संस्कार नं ब्वलंकेमाःगु आवश्यकता दु । थुकिं हे झीगु मौलिक संस्कृति ल्यंका तइ ।

मोहनी नखः नेवाःतय्गु बिस्कं मान्यताया लिउने थःपिनिगु कुलया सकल मनूत नापं च्वनाः दच्छियंकया सुखदुःख ब्याका हनेगु नखः खः । थःगु जीवनयापनया ज्याभः, अस्त्रशस्त्रया पुजा यायेगु, थापं तयाः शक्ति संचय यायेगु नखः हे मोहनि नखः खः । थःगु जीवनय् ग्वाहालि जुयाच्वंगु ज्याभः, ज्यासःया पुजा यायेगु, थःपिं अनुग्रहित जूगुया भावनां नलाः स्वना पुज्यायेगु थ्व नखःया विशेषता खः ।

आगमय् द्यः पुज्याना तन्त्रशक्तिया ल्यूने थःपिं नं द्यः सरह आचरण यायेफइगु शक्ति आर्जन यायेगु हे मोहनी नखः हनेगुया विशेषता खः । थः स्वयां थकालिपाखें आशिर्वाद कयाः ह्याउँगु तुयुगु कोखा क्वखायेगु, मोहनि सिन्हः तिइगु थुकीया सांस्कृतिक ब्वज्या खः ।दशै नखःयात छगू जातिया मनूतय्सं जर्वजस्ती हे थःपिनिगु औकात स्वयां तःजिक हनेमाः धयागु मान्यता क्वचिंका तःगु नखः नं खः ।

थ्व नखःयात राज्यपाखें हे प्रायोजित यानाः मेमेगु जातिया मनूतय्गु न्ह्यःने दशैं नखः हनीपिं व हनेमाःपिं सकलें समाजया विशिष्ट उच्च वर्गया मनूत खः धयागु भ्रम नं न्यंकेगु ज्या यानाच्वंगु दु । थ्व नखःया इलय् गरिब व क्वयया जातिया मनूतपाखें ज्या याकाः थःपिं मोजमस्ति याइपिं धयागु भ्रम राणाकालीन इलय् अप्वः जुयाच्वंगु खः ।

तर आःया इलय् आर्थिक समानतायाया आधारय् थज्याःगु भेद म्हो जुया वनाच्वंगु दुसां दशै नखःबलय् विशेषकथं थःपिनिगु आर्थिक क्षमता स्वयां अप्वः खर्च याये हे माः धयागु मानसिकता अझं ल्यना हे च्वंगु दनि । दशै नखःयात सरंक्षण व महत्व बीगु नामय् सरकारी स्तरं हे जुयाच्वंगु षडयन्त्र धयागु दशै नखःया इलय् राष्ट्र बैकपाखें न्हूगु नोट हिलाबीगु व बजारय् न्हूगु नोटया प्रचलन यायेगु नं खः ।

मोहनि नखःया इलय् नेवाः समाजय् थःस्वयां च्वयेयाःपिं पाखें आशिका कायेगु जक खः । खँय् जातिया थें छेँय्छेँय् वनाः ‘टिका’ याःवनेगु चलन व ‘टिका’ याःपिन्त ‘दक्षिणा’ बीगु चलन झीगु मदु । तर खँय्तय् तःजिगु मान्यता दुगु थुगु चलनयात सरकारपाखें हे तिबः बीकथं दशैया महत्ता अप्वयेकेगु नामय् न्हूगु नोट हिलेगु चलन तःदँनिसें न्ह्यानाच्वंगु दु ।

थुकिं मानसिकरुपं मनूतय्त दशै नखः धयागु तःजिक हनेगु नखः खः धयागु मान्यता ब्वलंकेत तिबः ब्यूगु दु । थुज्याःगु षडयन्त्रपाखें सकलें बचे जुइमाः । वास्तवय् सुयाकें ‘दसैं’ नखः गुकथं हनेगु धकाः न्यन धाःसा ‘तन्न ला नयेगु, जू म्हितेगु’ धायेगु बाहेक इमिसं मेता धायेगु मयाः । मात्र नयेगु व जू म्हितेगु नखः गुकथं ‘महान’ जुइ, थ्व सकसिनं वाःचायेकेमाःगु तथ्य खः ।

आयातितकथं वयाच्वंगु चलनपाखें बचे जुइगु संस्कार नं ब्वलंकेमाःगु आवश्यकता दु । थुकिं हे झीगु मौलिक संस्कृति ल्यंका तइ । दशै नखः मेमेगु जातिपि‌‌त क्वत्यलेगु मानसिकतां ‘महान’ नखः धकाः प्रचार यायेगु बाहेक थुकिया मेगु तार्कित तथ्य मेता छुं मदु । देवदेवीमाने यायेगु, उमिगु नामय् पुजा, प्रार्थना यायेगु हरेक नखः चखःया इलय् जुइगु हे याः ।

तर दशै नखःयात सामाजिक रुपं हे ‘हतियार’ दयेकाः देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्त विभेदया ब्यवहार यानाच्वंगु दु । राज्यशक्तिं थुकियात उकथं हे तिबः बियाच्वंगु दु । थज्याःगु खँयात मनन यानाः थःपिनिगु मूल्य व मान्यताकथं मोहनी नखः हनेगु हे नं सकल आदिवासी (जनजातितय्) थःपिनिगु पहिचानया झण्डा ल्ह्वनेगु अवसर कथं नालेमाःगु दु । थःपिनिगु मौलिकताया दुने सम्पूर्ण नखःचखः हनेमाःगु दु । सामाजिक, धार्मिक, राजनीतिक विचलनपाखें थःपिन्त सुरक्षित यायेमाःगु दु ।