
अमृतमान शाक्य, भिक्षु
नेपाः देय्या अस्तित्व हे मदयेका छ्वयेगु ल्याखं गणतन्त्र सरकारं हःगु गुथि विधेयकयात लागू याके मबिसे सरकारया म्हगसयात चकनाचूर यायेगु ज्या नेपाःया नेवाःतय्सं याःगु दु । १०४ दँ तक राणा शासनया इलय् नेपाःमि जनतायात याःगु अन्याय् व अत्याचारया पापया कारणं हे २००७ सालय् देशय् प्रजातन्त्र वल ।
अनं लिपा पंचायती व्यवस्था व जुजुया शासनकाल नं वल । पंचायती व्यवस्थालिसें २०६२-०६३ या आन्दोलनं जुजुया शासनकाल नं अन्त्य जुल । राणा शासनकालनिसें जुजुया शासनकालय् जक मखु थौंकन्हय् देशय् गणतन्त्र वयाच्वंगु दु । अय्नं नेपाःमि जनतां दुःख सिया हे च्वन ।
नेपाःमि जनता उकिसनं नेपाः देय्या हे अस्तित्व ल्यंकातःपिं नेवाःतय्त दमन यायेगु नीति ज्वनाच्वंपिं बाहुनवादया नं अन्त्य ०७६-७७ सालय् जुइमाः । नेवाः जाति जक मखु सकल आदिवासी जनजातिया हे राजनीतिक खिचातानीया कारणं सरकारी निकायय् गुगुं नं ओहदाय् लिउने लानाच्वंगु दु ।
न्ह्याथाय् स्वःसां नं व हे छगू जातिया बर्चस्व खने दयाच्वंगु दु । अले इमिसं छु धाल व हे लागू यायेमाःगु, मेपिंसं धाःगुयात मान्यता हे मबीगु ज्या जुयाच्वंगु दु । राजनीतिक दलयात प्रतिबन्ध तयातःगु इलय् थ्व हे स्वनिगःया नेवाःतय्सं नेता धाःपिंत नका त्वंका तःगु जक मखसे थः हे म्ह्याय्मचा तकं बियाः नेवाःतय्सं गुण यानातःपिं मध्ये छम्ह थौं देय्या प्रधानमन्त्री जुल ।
तर व हे छम्ह नेवाःयात मन्त्री दयेकेत तकं थाकुचाः । थःपिं हे जक सःसिउपिं, थःपिं हे जक सरकार चले यायेत लायकपिं धइथें तायेकाच्वंगु दु । ०७ साल न्ह्यःतक राणा सरकारया पालि क्वय् च्वनाः नेवाःतय्त दमन यायेगु दाउ म्हिता वःपिं थुमिसं जुजुया शासनकालय् जुजुयात नं अनेकथंगु व बकंफुस्लुगु खँ ल्हाना जुइपिं जुल ।
राणा शासन व जुजुया शासन क्वःथलेत मू भूमिका म्हितूपिं हे जुजु वीरेन्द्रया वंश विनास जूगु इलय् गिरिजाप्रसाद देय्या प्रधानमन्त्री जुयाच्वंगु खः । व इलय् घटनाया सत्यतथ्य छानविन यायेमाःम्ह प्रधानमन्त्री हे जनताया मिखाया धू जुयाबिल । उगु इलय् दरवार हत्याकाण्डया घटना पित हयेत दना वःपिं जनतां तत्कालीन प्रधानमन्त्रीयात हे धू यायेत मस्वःगु नं मखु, तर सफल जुइमफुत ।
दरवार हत्याकाण्ड थें ज्याःगु घटना हे छानविन जूसां व क्यनेगु निंतिं जक जुयाः लिपा अथें हे गुपचुप जुयाः सिधया वन धाःसा जनताया मर्मयात सुनां थुइकी । देशय् राणा शासन जुइमा वा जुजुया शासन जुइमा जनतायात गबलें नं चितासू मदु । आः बहुदलीय प्रजातन्त्र लिपा देशय् संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र वल ।
आः ला जनताया थःगु शासन वल धइथें जुल । तर ब्राम्हणवादया शासनं जनताया छेँ–बुँ, धर्म, संस्कृति, रीतिथिति, गुथि संस्कार दक्व फुक्क नुनाः नेवाःतय्त हे नेवाः बस्तिं पितिनेगु दाउ म्हिताहल । नेपाःया संविधानय् धयातःगु छता दुसा व्यवहारय् मेगु हे यानाः क्यना हयाच्वन ।
थौं स्वनिगलं थनया आदिवासी नेवाःतय्त विस्थापित यायेत देय्या प्रगति, विकास, आधुनिकताया नामय् अनेककथंया योजना हल । गुगु योजना नांया निंतिं जक विकास खःसा थनया जनता, इमिगु सभ्यता व म्हसीकायात विनास याइगु योजना खः । सरकारं विकासया नामय् हःगु योजना गां छगुलिं खालि यानाः थ्व स्वनिगःया सहर जक जायेकेत स्वःगु खनेदु ।
सहरय् दुहां वःपिं नं न्हियान्हिथं अन्याय, अत्याचारया मार फयाच्वने माल । त्वनेत लः मदु, फोहर, धू, कुँया कारणं कुपोषणया खतरा अप्वयाच्वंगु दु । न्हियान्हिथं मनूत विरामी जुयाच्वन, इलय् वासः याये मखनाः सिनाच्वन । गां गामं वःपिं धुर्ततय्सं जनताया सरकारया नामय् सहरय् भव्य महल, आलिशान बंगला दयेकाः च्वनेगु व जनतां पूगु करया ध्यबां करोडौं तका वंगु विलासी गाडी गया जुइपिं जुल ।
थौं स्वनिगलं थनया आदिवासी नेवाःतय्त विस्थापित यायेत देय्या प्रगति, विकास, आधुनिकताया नामय् अनेककथंया योजना हल । गुगु योजना नांया निंतिं जक विकास खःसा थनया जनता, इमिगु सभ्यता व म्हसीकायात विनास याइगु योजना खः । सरकारं विकासया नामय् हःगु योजना गां छगुलिं खालि यानाः थ्व स्वनिगःया सहर जक जायेकेत स्वःगु खनेदु ।
थुपिं जनताया मर्म थूपिं छतिं नं मखु, बरु जनतां पूगु करय् मोजमस्ति यायेत वःपिं खः । जनता विरामी जूसा छु न छु, थः विरामी जूसा लखौं, करोडौं खर्च यानाः वासः यायेत तकं लिफः स्वइपिं मखु । अझ गरिब जनता ला छम्वः, छतका वंगु वासः न्यायेततकं थाकुपिं दु । इमिगु अवस्थायात लिफः मस्वइपिं थ्व नेता धाःपिं थौं जनताया निंतिं मिखाया धू जुयाच्वन ।
नेपाःमि जनताया भोटं थौं नोट कमे याना स्वार्थी जुयाच्वंपिं ब्राम्हणवाद नवःगु थ्व सरकारयात अपदस्थ अवश्य यायेगु स्वयेमाः । थ्व सरकारं नेवाःतय्त जक अपमान यानाच्वंगु मदु, मुक्कं नेपाःमियात हे धुलं छ्वाकाः शासन यानाच्वंपिं थुपिं खुँ, डाँका, लुच्चा स्वयां नं जालि फटाहा खः । थुमिसं मचायेक जनतायात लुटे यानाः नयाच्वंगु दु ।
जनताया भोटं थौं थासय् लाःपिंसं व हे मौकाय् चौका ह्वानाच्वंगु दु । बेसाभाः अचाकलि जुइक थकयाः हरेकय् कर कयाः लुट न्यंकाच्वंगु दु ।
देय्या हे म्हसीका जुयाच्वंगु स्वनिगःया सभ्यता, संस्कृति, संस्कार, परम्परा, सम्पदा आदि नेवाः बस्तीया विकास व प्रगतिया नामय्, लँ तब्या यायेगु नामय् विनास यानाच्वंगु दु ।
छखे जनताया छेँ थुनाः इमित सुकुम्बासी यायेत स्वयाच्वंगु दु । मेखे गां गामं मनूत च्वने थाय् मदयेक हयाच्वंगु दु । थौं जनताया सम्पत्तिजक मखु, देय्या धुकू, पशुपतिया सम्पत्तिइ तकं मिखा तइपिं इपिं हे खः । जनताया करं तःमि जुइपिं नं इपिं हे । विकासया नामय् अनेकथंया प्रपञ्च न्यंकीपिं नं इपिं हे खः ।
थौं जनतां ल्ययाः छ्वयाहःपिं नेतात भ्रष्ट जुसेंलि इमित सजाय नं जनतां हे बीगु स्वयेमाः । देय्या ल्याय्म्हतय्त थःगु हे देशय् लजगाः यायेगु वातावरण दयेकेगु, उद्योग, कलकारखाना संचालनय् हयेगु स्वयेमाःथाय् अःखबतं उकियात बन्द यानाः वैदेशिक रोजगारया नामय् मेपिनिगु देशय् वनाः च्यः–भ्वातिं सरह म्वायेत विवश याःपिं नेतातय्पाखें आश याये फइगु छु दु ?
अझ इमिसं छ्वयाहःगु रेमिट्यान्स व विदेशीतय्के नं ध्यबा फ्वनाः देय् चले यानाः गबलय् देय् भिनी ? थःगु हे देशय् मोटर, मोटरसाइकल, साइकल उत्पादन यायेगु निंतिं दुसा थःगु हे देय्या पेट्रोल खानी संचालन याःगु खःसा थःगु देय्या ध्यबा थःथाय् लानाच्वनीगु खइ । थःत माःगु सामान थःथाय् तयार मयासे मेपिनिगु देशं न्याना हयाः संचालन यानाः देय् गति छु जुइ ?
गणतन्त्रया शासक धाःपिंसं साझा बसय् यात्रा यायेगु व साइकल गयेगु स्वयेमाः । हरेक राजनीतिक पार्टीया नेतातय्सं थज्याःगु खँय् ध्यान बीमाः । देय्या धुकू जायेकेगु स्वयेमाः । जनतायात जूगु पीर, मर्का, इमित जुयाच्वंगु समस्या थुइकेगु स्वयेमाः । थथे जूसा हे जक देय् भिनी, मखुसा शासकवर्ग व नेता धाःपिं न्ह्याबलें धनी हे जक जुयाच्वनी ।
अले जनता न्ह्याबलें गरिबया गरिब हे जुइ ।सरकारया हरेक निकायया कर्मचारीतय्सं तलब जक नयां मगानाः घुस नयेगु, भ्रष्टाचार यायेगु प्रवृत्ति अप्वयाच्वंगु दु । उकियात पनेगु जक मखु, निर्मूल यायेगु स्वयेमाः । देय्या कार्यपालिका, न्यायपालिका व व्यवस्थापिकाया महत्व हे मदया वंगु खःला धइथें जुइधुंकल ।
न्यायपालिकायात बल्लाका यंकाः घुसकान्ड लगायत अनेकथंया अनैतिक व अराजक ज्या याइपिंत मृत्युदण्डनिसें उचित सजाय बीमाः ।
आतक नं लाःनि । झी सकसिनं न्ह्यलं चायेकेमाःगु दु । थ्व स्वनिगलय् लँ तब्या यायेमाःगु आवश्यक मदु न त आलिसन सहर दयेके माःगु मदु झीत । थनच्वंगु गुथि, जात्रा, पर्व, सम्पदाया बारे विश्वं आपालं स्वयेधुंकूगु दु, सयेके सीके यायेगु व थुइके धुंकूगु दु ।
अथे खयां नं आतक नं दँय्दसं द्वलंद्वः पर्यटकत झीगु थ्व हे संस्कार, संस्कृति, रीतिथिति, परम्परा, जात्रा, पर्व, सम्पदा स्वयेत वयाच्वंगु दु । थुकिं देय्यात नं आपालं फाइदा जुयाच्वंगु दु । थुकियात न्हंकेत स्वयाच्वंपिं नं मदुगु मखु । दाउ म्हिताच्वंपिं नं दु । नेपाःया आर्थिक ख्यःया मेरुदण्ड जुयाच्वंगु थनया सम्पदा, हस्तकला, काष्ठकला, मूर्तिकला, देगः, स्मारक खः ।
थुकिया संरक्षण सरकारं यायेमाःगु खः, तर सरकारं अःखबतं उकियात ध्वस्त यायेत स्वयाच्वंगु इलय् थुकिया संरक्षण, संवद्र्धन प्रवद्र्धन यायेगु जिम्मा झीगु हे ब्वहलय् वयाच्वंगु दु । नापं झीगु थ्व भूमिइ झी थःपिंसं हे कृषिया विकास, धर्म संस्कृतिया रक्षा, सम्पदाया संरक्षण याना तये फुपिं धकाः क्यनेमाःगु दु । थुकिया निंतिं सरकारयात चुनौति नं बीगु स्वयेमाः ।
LEAVE YOUR COMMENTS