असं अतिक्रमण पहिचानवादीतय्त हाथ्या

स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्त विस्थापित यायेगु व पिनें वयाच्वंपिं मनूतय्सं थनया कला, सम्पदा नष्ट यायेगु निंतिं अनेक चलखेल याना जूगु खँ थौंकन्हय्या थीथी प्रकरणं प्रष्ट याना हयाच्वंगु दु ।

स्वनिगःया खुल्ला जग्गा जक मखु छगू इलय् थनया आदिवासीतय्गु निजी जग्गा, गुथिया जग्गा राज्य सत्ता व राज्यसत्ताया लिक्क दुपिंसं डकैटी शैलीं लुटे यायेगु ज्या जुयाच्वंगु जक मखुसें आःया इलय् अज्याःगु जग्गा निजी यायेगु कासाय् सत्तासिन लिसें प्रभावशाली मनूतय्सं याना जूगु चलखेलया अनेक काण्ड भण्डाफोर जुजुं वयाच्वंगु दु ।

सत्ताया शक्ति देय्न्यंकं निजी, गुथिया जग्गा सरकारं कयाः राष्ट्रियकरण यात, सरकारया स्वामित्वय् दुकाल धकाः धयाच्वंसां भूमाफियातय्सं अज्याःगु जग्गाय् गुकथं रजाइँ यात धयागु खँया धलः नं पिदनाच्वंगु दु । पिनें चप्पल न्ह्यानाः दुहां वःपिं नेता अल्प इलय् हे गुकथं महल व मोटरगाडीया धनी जुइत ताःलात धयागु न्ह्यसलय् थुज्वःगु सरकारी व गुथिया जग्गा जमिनय् थुमिसं याःगु रजाइँ नं प्रष्ट जुयावःगु दु ।

धार्मिक सम्पदा व संस्कृति नष्ट यायेगु ज्याय् गुथि संस्थानया तःधंगु भूमिका दुगु खँ आः जक मखु न्हापा तःक्वः हे चर्चाया विषय जुइधुंकूगु दु । स्वनिगःया आदिवासीतय्सं नीस्वनातःगु अनेक गुथि, जात्राया आयस्ता जग्गा व बुँ गुथि संस्थानं दुकाये धुंकाः उकिया व्यापकरुपं दुरुपयोग जुल ।

गुथिया जग्गाय् व्यापारिक प्रयोजनया भवनत दयेकाः थनया सांस्कतिक सम्पदा, गुथि जात्राया प्रचलन हे बन्द जुइगु अवस्थाय् थ्यंका बिल । जात्रा, गुथि, पर्व हनेत दातातय्सं तयातःगु बुँ, जग्गा गुथि संस्थानं दुकया नामं जक खर्चबर्चया प्रवन्ध यानाः अज्यागु जग्गा बुँया आयस्रोत अपचलन जक याःगु मखुसें गुलिखे जग्गा जमिन मीगु, निजी नामय् दर्ता यायेगु ज्या तकं जुया वनाच्वंगु दु ।

छगू इलय् माओवादीया नेता जुयाच्वंम्ह डा. बाबुराम भट्टराई अर्थमन्त्री जुयाच्वंगु इलय् संस्कृति फजुल खर्च कटौती यायेगु नामय् नेवाःतय्गु हे तःजिगु जात्रा इन्द्रजात्राय् बजेट क्वपाला बीवं सम्पूर्ण सम्पदाह्यमित थःपिनिगु संस्कृति, संस्कार रक्षाया निंतिं सतकय् कुहां वःगु इलय् गुथि संस्थानया खारेजीया माग सहमति जुलुस पिदंगु खः ।

उगु इलय् गुथि संस्थानयात थामथुम यानाः बचे यायेगु ज्या जुल । तर थुमिगु रजाइँ गबलें म्हो मजू । नेवाःतय्गु गुथिया आयस्ता न्हंकेगु ज्या थुमिसं याना हे जुल । गुथि संस्थानं संस्कृति सम्पदा रक्षा यायेगु स्वयां नं कमे यायेगु थलकथं सोच दयेकाः ज्या यानाच्वंगु अनेक प्रसंग दु ।

मेगु गुथि संस्थानं याना वयाच्वंगु बदमासी ऐतिहासिक महत्वया त्वाः असनय् क्वथुननिया न्यासःदँ मयाक पुलांगु लागा व्यवसायिक प्रयोजनया निंतिं अन दुगु संरचना स्यंकाः न्हूगु भवन दयेकेगु कुतः खः ।

गुथि, संस्कृति सम्पदाया महत्वयात हे चिन्तन मयाइपिं देय्न्यंकंया मनूत कर्मचारी जुयाः थुज्वःगु सम्पदाया दोहन यानाच्वंगु दु । देगः व सतःयात पसः कवलय् हिलाः न्यूनतम बाः कयाः बालं बीगु ज्या जुयाच्वंगु दु । देगः सतःया सुरक्षा व सरसफाइ, पुनर्निर्माण व संरक्षण स्वयां नं अज्याःगु जग्गा जमिनं गुकथं व्यवसायीकरुपं लबः काये फइ धयागु हे जक उमिगु ध्याउन्ना जुयाच्वंगु दु ।

नकतिनि हे संचार माध्यमय् बय्बय् जुयाच्वंगु खुल्ला मञ्चया दुइँमाजु अजिमाया १ रोपनी जग्गा बालं बीगु ज्या जुल, अनया धार्मिक व ऐतिहासिक संरचना हे प्रभावित जुइकथं अन पसः तयेगु ज्या जुल । धार्मिक महत्वया दुइँमाजुया जग्गा बालं बीगु अधिकार गुथि संस्थानयाक वयाके मदु ।

उगु थाय्या सुरक्षणया भाला गुथि संस्थानया खः, मेपिंत भोगाधिकार बीगु, बालं बीगु वयागु अधिकार पिनेया खँ खः । मेगु गुथि संस्थानं याना वयाच्वंगु बदमासी ऐतिहासिक महत्वया त्वाः असनय् क्वथुननिया न्यासःदँ मयाक पुलांगु लागा व्यवसायिक प्रयोजनया निंतिं अन दुगु संरचना स्यंकाः न्हूगु भवन दयेकेगु कुतः खः ।

नेपाःया इतिहासय् असंत्वाःया थःगु हे महत्व दु । आः व्यवसायिक प्रयोजनया निंतिं स्यंकेगु कुतः जुयाच्वंगु संरचनाया दुने न्यासःदँ स्वयां पुलांगु बहाः दुने बुद्ध मूर्ति दु, लिसें अन थीथी कथंया गुथि नं न्यायेका वयाच्वंगु दु । थुगु लागा गुथि संस्थानया स्वामित्वय् वयेधुंकाः उगु लागाय् दुगु पसःया बहाः गुथि संस्थानं हे दुकया च्वंगु दु ।

अनया पसः थुवाःतय्सं गुथि संस्थानया बाः मपू धयागु खँ मदु, अझ गुथि संस्थाननाप जुयाच्वंगु करारनामाया ई ल्यं दयेकं हे सुनां मसीक मेगु पक्षलिसे ब्यापारिक सहमति यायेगु धयागु अन अदृष्य कालबिल जुल धयागु अनुमान अःपुक हे याये फयाच्वंगु दु । गुथि संस्थानया अधिकारय् असं त्वालय् मेमेगु पसःत नं दु ।

अन कन्हय् सुं मनुखं आर्थिक चलखेल यानाः उपिं नाप अप्वः बहाः बीगु करार जुल धाःसा अन सलंसःदँ निसें वसोवास यानाः असं त्वाःयात असं त्वाःकथं स्थापित यायेत जीवन पानावंपिं थनया आदिवासीतगु स्थितिया मूल्याङ्कन गुकथं जुइगु ? थःपिनिगु पहिचानया अस्तित्व ल्यंकेत न्हियान्हिथं दुष्कर जुयाच्वंगु इलय् राज्यसत्ताया लिधंसाय् स्वनिगः दुनेया ऐतिहासिकता, संस्कृति, सम्पदाय् थुकथंया अतिक्रमण धयागु हे थनया आदिवासीतय्त थःपिनिगु मूलस्थानं पितछ्वयेगु षडयन्त्र खः धयागु खँ सकसिनं थुइकेमाः ।

नेपाःया सार्वभौम जनताया ल्हातय् निहित जुयाच्वंगु सन्दर्भय् जनतां थःपिनिगु पहिचान ल्यंकेत न्ह्याथेंजाःगु भूमिका म्हितेत नं तयार जुइमाः । उकिसनं आः जनप्रतिनिधितय्गु स्थानीय सरकारया अस्तित्व दुगु इलय् स्थानीय सम्पदाया संरक्षणय् थःपिंत न्ह्यचिले हे माः । थुकिया भाला क्वबी हे माः ।

गुथि संस्थानया छम्ह कर्मचारीं सही यानाः थ्व सम्पूर्ण प्रकरणयात हे अन्त याये फइगु स्थिति दयाः नं सम्पूर्ण नेवाःतय्त हे हाथ्या जुइकथं यानाच्वंगु ब्यवहारपाखे सकलें सचेत जुइमाः । असंत्वाःया गरिमानाप स्वानाच्वंगु थ्व लागा मात्र गुथि संस्थानं थःपिनिगु स्वामित्वया संरचना स्यंकेगु धयागु खँ जुइ मखु ।

थुकिया नापनापं थुगु लागाय् अनेक अभौतिक संस्कृति स्वानाच्वंगु दु । थनया रहनसहन, कला सम्पदां नेवाःतय्गु अस्तित्वयात म्वाकातःगु दु । थज्याःगु सम्पदाय् प्रहार जुइगु सुं नं स्वाभिमानी नेपाःमियात सह्य जुइ मखु । नेवाःतय्गु मौलिक वस्ती असं लागाय् जुइत्यंगु सांस्कृतिक अतिक्रमण सकल पहिचानवादीतय्गु निंतिं हाथ्या खः ।