पृथ्वीनारायण व महेन्द्रपथय् केपी

नेपालय् जूगु निक्वःगु जनआन्दोलन लिपा तसकं भाग्यमानी नेतात सुं दुसा इपिं खः प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली अले कमल थापा । भाग्यमानी थ्व अर्थय् कि जनआन्दोलन जुल, उगु आन्दोलनया विरोध यात अथे खयां नं न्हूगु व्यवस्थाय् निम्हं नेतातय्सं थःगु स्थान सुरक्षित यायेत सफल जुल । खय्त ला आःया सरकारय् शाही गृहमन्त्री कमल थापा मदु ।

तर जनआन्दोलन धुंकाः निर्माण जूगु थीथी सरकारय् थ्यनेत वय्कः ताःलात । जनआन्दोलन दबे यायेगु निंतिं स्वयम थम्हं निर्देशन बीम्ह तत्कालीन गृहमन्त्री वय्कः हे खः । तर जनआन्दोलनं स्थापित याःगु लोकतान्त्रिक सरकारय् तकं वय्कः उप प्रधानमन्त्री लगायतया पदय् थ्यने सफल जुयादिल । कमल थापा उगु ल्याखं छम्ह भाग्यमानी नेता खत ।

मेम्ह अज्याःगु हे भाग्य दुम्ह नेता धइम्ह केपी शर्मा ओली खः । लोकतान्त्रिक आन्दोलनया इलय् निष्क्रिय जुयादीम्ह नेता मध्ये छम्ह खः आःया प्रधानमन्त्री ओली । उगु लोकतान्त्रिक आन्दोलनं ल्ह्वंगु गणतन्त्रया मुद्दायात हास्यव्यंग्य यानादीम्ह नं वय्कः हे खः । ‘गणतन्त्रया माग धइगु बयलगाडाय् च्वनाः अमेरिका वनेगु थें खः’, प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीं जनआन्दोलनया इलय् न्ववानादीगु धापू खः ।

नेपाःया जाति व भाषाया निंतिं दलकय् भयावह अवस्था धइगु पृथ्वीनारायण शाह व महेन्द्र शाहया इलय् खः । आः संविधानतः बाहुजातीय व बहुभाषिक कथं देय्यात स्वीकार याःसां सरकारया नेतृत्वकर्ता धाःसा एकल जाति, भाषा व पहिचानयात प्रोत्साहन यायेगु ज्या यानाच्वंगु जुल ।

गणतन्त्रया मुद्दायात असम्भव धकाः कुंखिनादीम्ह वय्कः उगु हे गणतन्त्रात्मक सरकारय् निक्वः तक प्रधानमन्त्री जुइत ताःलाःगु दु । थ्व वय्कःया भाग्य बल्लाःगुलिं हे खः ।वय्कःया भाग्य थुलि बल्लाना वन, आः वय्कः निगू तिहाई दुगु बल्लाःगु सरकारया प्रधानमन्त्री जुयाच्वनादीगु दु । देशं छु कल्पना याःगु खः उकिया अःखः बिचाः याइम्ह, उकिया समर्थन मयाइम्ह जूसां उगु हे शासन व्यवस्था अन्तर्गत वय्कः दकलय् सशक्त प्रधानमन्त्री जुयादीगु दु ।

भाग्य बल्लानाः थुलि शक्तिशाली प्रधानमन्त्री जूगुलिं वय्कःया न्ह्यःने तःधंगु अवसर वःगु खः देशय् छुं यानाः क्यनेगु, देय्यात हिउपाःया अनुभव याकीगु । तर दुई तिहाइया घमण्डं वय्कः थुलि अप्वः उत्साहित जुयादिल कि वय्कलं थः लोकतान्त्रिक गणतान्त्रिक सरकारया प्रधानमन्त्री धइगु खँ तकं ल्वःमंकूगु अनुभव जुयाच्वंगु दु ।

प्रधानमन्त्री ओलीं आः ल्ह्वनाच्वंगु पलाः, वय्कःया ज्याखँपाखें छम्ह तानाशाही जुइत स्वयाच्वंगु आभास याकाच्वंगु दु । केवल सरकारं यानाच्वंगु गतिविधिया कारणं थ्व अनुभवया आभास जुयाच्वंगु धाःसा मखु । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीं थःत पृथ्वीनारायण शाह व महेन्द्र शाहया मेगु रुप खंकाच्वंगुलिं नं थुकिया आभास अप्वयावंगु खः ।

प्रधानमन्त्रीं केपी शर्मा ओलीं न्हापांनिसें क्यनाच्वंगु व्यवहार छगू थासय् दु । तर आः वयाः निम्ह शाह जुजुया नक्कल यानाः जूगु धाःसा अजूचायापु । छवाः न्ह्यः जक चन्द्रागिरी च्वकाय् थ्यंकाः कविता पाठ यानादीगु ज्यां थ्व अझ प्रष्ट याःगु दु । केपी ओलीं कविता च्वयेगु छाय् ल्यल, अले पाठ यायेत छाय् चन्द्रागिरीया च्वका ? कविता च्वयेगु ज्या न्हापांनिसें जुजुतय्सं यानाच्वंगु जुल ।

उकिसनं साहित्यिक रचनाय् नांजाःम्ह धाइम्ह शाह वंशया महेन्द्र वीर विक्रम शाह अर्थात मविवि शाह । अले चन्द्रागिरीया च्वका धइगु नेपाःया इतिहासय् छगू महत्वपूर्ण थाय् । इतिहासकारतय् कथं पृथ्वीनारायण शाहं वहे च्वकां स्वनिगः स्वयाः थन थःगु शासन यायेगु धकाः इच्छा व्यक्त याःगु ।

थ्व निगुलिं समायोजन यानाः स्वयेगु खःसा प्रधानमन्त्री ओलीं थःया ‘आइडल’ कथं पृथ्वीनारायण व महेन्द्रयात कयाच्वंगु दु । ओलीं थः दुने खंकाच्वंगु रुप धइगु नं निम्ह शासकतय् सम्मिश्रण । इतिहासया पाना पुइकाः स्वयेगु खःसा ओलीया ‘आइडल’ निम्हं जुजुतय् व्यवहार धइगु सशक्त शासक जुइगु । अले उकिया निंतिं देय्या सामाजिक बनोटयात पूर्णरुपं इन्कार यायेगु ।

देशय् दुगु थीथी धर्म संस्कृति, जाति व भाषायात शासकतय्पाखें निर्मम प्रहार जूगु धइगु पृथ्वीनारायण शाहया पालंनिसें हे खः । अले छगू भाषा, छगू धर्मयात मूल मन्त्र हे दयेकाः शासन याःम्ह धाइम्ह महेन्द्र शाह खत । ओलीं आः थःत निम्ह शासकतनाप तुलना यानाः अज्याःगु कथं हे शासन यायेत स्वयाच्वंगु जुल ।

समावेशी व समानुपातिक प्रतिनिधित्वया सवाल जुइमा वा प्रदेशया नामाकरणया खँ जुइमा ओली, वय्कःया नेतृत्वया सरकार व वय्कःया पार्टीया रवैयाय् छुं हिउपाः मदु । संविधान संशोधन यायेत कबुल याःगु सरकार उगु सवालय् आः तक मौन । राजनीतिक नियुक्ति लगायतय् समावेशीताया सिद्धान्तयात नजर अन्दाज यायेगु ज्या । अले प्रदेश नामाकरणया सवालय् ला झन् हे हैकमवादी शैली ।

थुकिया दकलय् लिपांगु दसु धइगु प्रदेश नम्बर ४ या नामाकरण खः । पार्टी दुने पहिचानया आधारय् नामाकरण यायेत माग जुयाच्वंगु इलय् तकं प्रदेशया नां छुं नं कथं जाति, भाषा, समुदाय वा सांस्कृतिक पहिचान कथं तयेदइ मखु धकाः निर्देशन बीगु ज्या स्वयम् प्रधानमन्त्री ओलीं यानादीगु खः । ओलीया हे अज्याःगु आदेशयात शिरोपर यासें अन पहिचान बिनाया नामाकरण जूगु खः ।

नेपाःया जाति व भाषाया निंतिं दलकय् भयावह अवस्था धइगु पृथ्वीनारायण शाह व महेन्द्र शाहया इलय् खः । आः संविधानतः बाहुजातीय व बहुभाषिक कथं देय्यात स्वीकार याःसां सरकारया नेतृत्वकर्ता धाःसा एकल जाति, भाषा व पहिचानयात प्रोत्साहन यायेगु ज्या यानाच्वंगु जुल । उकिं पृथ्वीनारायण शाह व महेन्द्रया इलय् धुंकाः भाषा, जाति व पहिचान निंतिं हाथ्याया अवस्था धइगु आःया अवस्थाय् खः ।

न्हूगु परिस्थितिया सन्दर्भय् प्रधानमन्त्रीं प्रहार याना वयाच्वंगु व प्रधानमन्त्रीया थासं प्रहार याइगु धइगु हे थीथी जाति, भाषा, संस्कृति व पहिचानयात खः । न्हापा गथे जुजुतय्सं याइगु खः आः प्रधानमन्त्रीं । पृथ्वीनारायण शाह, महेन्द्र शाह व केपी ओली दथुइ छुं हिउपाः दुसा केवल पदया जक खः । मेता फुक्कं व्यवहार व बिचाः ज्वःलाः ।