म्हसीका मालेगु झ्वलय्

मांभाय्ह्यःमि विश्व समुदायं थः सु खः धइगु खँ थौं वयाः तसकं संवेदनशील रुपं न्ह्यःने हयाच्वंगु दु । छम्हेसिनं मेम्हेसित म्हसीकेगु, थुइकेगु व मेपिंत थःगु म्हसीका बीगु झ्वलय् थः सु खः धइगु म्हसीके बीगु ज्या जुइ । तर थःत म्हसीके मफुत मनुखं तसकं दुःख भोगे याये माःगु यथार्थ नं थन बांलाक खने दयाच्वंगु दु ।

ईशा पूर्व नीगूगु सदीइ ग्रीसया दार्शनिक सुकरात गुम्हेसित सोक्रेटस नं धायेगु याः वं ‘थःत थःम्हेसियां म्हसीकेमाः’ धइगु दर्शन प्रतिवादन यात । उगु ज्ञान उगु दर्शन देय्न्यंकं न्यना वन । वया अनुयायीत आपालं अप्वया वन । गुकिया कारणं उगु इलय् अनया जुजु महाराजा नापं थीथी लागाया मनूतय्सं वयात सजायँया भागी नं याना बिल ।

आत्मज्ञान प्राप्त यायेधुंकूम्ह दार्शनिक सुकरात वयात न्यंकूगु सजाय खनाः भ्याः भचां लिमचिउ । वयात जुजु महाराजां विष त्वंकाः स्यायेगु सजायँ न्यंकल । वं न्हिलाः न्हिलाः थःगु ल्हातय् विष दुगु ख्वलाचा काल व सकसियां न्ह्यःने न्हिलाः न्हिलाः हे त्वनाः सिनावन ।
परापूर्वकालंनिसें झीथाय् नेवाः समुदाय न्ह्यःने खने दयेकः वयाच्वंगु खः ।

नेवाःतय् थःगु हे म्हसीका दु । चीनय् कम्फुसियसं थःगु हे कथं धर्म, संस्कृति व सभ्यताया प्रचार यानाः न्ह्यःने वयाच्वंगु व पश्चिमी नेपालय् बूम्ह गौतम बुद्धं बहुजन हिताय धाधां आधुनिक बुद्ध धर्मयात विश्वब्यापी रुपं प्रचार अभियानय् लगे जुयाच्वंगु इलय् स्वनिगलय् धाःसा नेवाः जातिं थःगु हे कथं मौलिक सभ्यताया विकास यानाः न्ह्यःने वंगु खनेदु ।

सुथय् दँसांनिसें बहनी द्यने मत्यःतले अनेकौं कथंया धार्मिक, सांस्कृतिक रहनसहन माने यायेगु व ३६५ न्हुया दुने ३६६ गू जात्रापर्वत दुपिं सभ्य जाति नेवाः समुदाययात शायद हे जक सांस्कृतिक लागाय् मेपिंसं त्याकेफइ । थुलिमछि वैभवशाली सभ्य जाति नं राज्य दुने पहुँचया अभावया कारणं थौं निरिह जुयाः म्वायेमाःगु अवस्था सिर्जना जूगु दु ।

मौलिक द्यःयात पूजा यायेगु
त्वःताः झी पिने खने दुम्ह
मनू थःम्हेसिनं हे दयेकातःम्ह
देखावटी वा बनावटी प्रतीक कथं तयातःगु नक्कलीम्ह द्यःयात पुजा यायेगुली जक तक्यना च्वनागु दु । उकिं यानाः नं थःगु अस्तित्व तंकाच्वनेमाःगु अवस्था वःगु दु ।

नेवाः सभ्यता म्हिगः सुनानं ल्हाः पतिं धस्वाके फइकथंया मजू । सभ्यता व संस्कृतिया लागाय् नं अति उच्च दर्जाया विश्वस्तरया नमूना आः नं खने दनि । विश्व प्रसिद्ध न्यय्न्यापाः झ्याः दरवार, लुँया ध्वाखा, न्यातपौ देगः उगु स्वर्ण काल धयातःगु मल्लकालय् हे निर्माण जूगु खः । स्थानीय रुपं धायेबलय् ख्वपया कालिगढतय्सं उगु उच्च धरोहरया निर्माण यात ।

बेलायतया छम्ह विश्व यात्रा यानादीम्ह यात्रीं छगू इलय् गबले जुजु भूपतीन्द्र मल्लया शालीक व न्यय्न्यापाः झ्याः दरवार न्ह्यःने थ्यन थःम्हेसिनं उगु लुँया भूपतीन्द्र मल्ल व न्यय्न्यापाः झ्याः दरवार स्वये मखंगु जूसा बछि संसार मस्वयागु थें जुइ धकाः ख्वप दरवार लागाया प्रशंसा याःगु खः ।

थथे सभ्यता, संस्कृति व भाषा लागाय् नं न्ह्यलुवा नेवाः जातिया आः ३५ प्रतिशत मनूतय्सं नेपालभाषा ल्हायेगु त्वःतेधुंकल । पाठ्यक्रम व लोकसेवा आयोगय् भाषापाखें परीक्षा बीगु व्यवस्था मदुगु कारणं खय् भाय् सयेकेत बाध्य जुयाः वा वातावरण मदयाः हे आः थःगु मातृभाषा त्वःताः आपालं नेवाःत खय् भाय् नालेत बाध्य जुयाच्वंगु खः ।

थुकिया दोष नेवाः समुदाय दुनेत सम्भ्रान्त व भाषाह्यःमि धाधां थः सन्तानतय्त भाषा ल्हायेगु ज्यां बञ्चित यानाच्वंपिं अपराधीतय्त ला वनीगु हे जुल । नापं राज्यपाखें शिक्षा लागाय् कायेगु यानाच्वंगु छगू भाषा नीतिं नं थ्व लिच्वः पिथनेगु लागिं बः बिउगु खनेदु । सुं विद्वानं धाःथें झीसं थःगु खँ त्वःताः मेपिनि दास जुयाच्वनागु दु ।

अर्थात् मनय् दुनेया मौलिक द्यःयात पूजा यायेगु त्वःताः झी पिने खने दुम्ह मनू थःम्हेसिनं हे दयेकातःम्ह देखावटी वा बनावटी प्रतीक कथं तयातःगु नक्कलीम्ह द्यःयात पुजा यायेगुली जक तक्यना च्वनागु दु । उकिं यानाः नं थःगु अस्तित्व तंकाच्वनेमाःगु अवस्था वःगु दु । द्वलंद्वः दँ बिकाः निर्माण जूगु सितिकं हे सयेके फइगु भाषा मांभाय् प्रति स्नेह ब्वमलन ।

थज्याःगु स्थितिइ झी सभ्य जाति खः, झी तःधंपिं मनू खः व झी थ्व देय्या पुलांगु जाति खः धकाः आत्मगौरव यायेगु अधिकार नं आः नेवाः जातियाके मदइगु जूगु दु । आत्माया पुजा यायेगु थेंज्याःगु म्हपुजा यायेगु मौलिक सांस्कृतिक पर्व नेवाः जातियाके हे जक दु । उकिया थासय् आः विदेशीतय्सं नं बरु उकिया नकल यानाः पुजा यायेगु यानाहःगु दु ।

तर झीसं मन्दःया अर्थ थुइकाः उकथं थःत हिलेगु वा आत्मगौरव कायम यायेगु ज्या धाःसा याये फयाच्वनागु मदुनि । थःगु त्यपुचां पिज्वःगु सुगन्धयात म्हसीके मफया वन जंगलय् चाःचाःहिउ जुइम्ह मृग थें थःगु सभ्यता, संस्कृति व रहनसहनया उच्च भावनायात पन्छे यानाः विदेशी सभ्यता, नक्कली सभ्यता व स्वंगूगु मुलुकया संस्कृतिया अनुकरणं स्यनाच्वनागु दु ।

थःगु पुलांगु व मौलिक साहित्य संस्कृतिया थासय् जबर्जस्ती अपाच्य व भद्दा कथंया अति, रति व पूर्वीय दर्शनय् मन्ह्यंगु चीजतय्त थःगु धकाः दुत हयेगु कुतः याना च्वनागु दु । थ्वहे छगू कथं थःगु तुतिइ थम्हं पां पालेगु ज्या खः । थज्याःगु अपराध झीसं याये मजिउ ।
मन्दःया पुजा यानाः थःत शुद्ध यानाः ऐश्वर्य प्राप्त यायेगु ज्यायात झीसं गबलें हे कुतः यानागु मदु ।

तर विदेशीतय्सं थें साःसाःगु नयेगु, बांलाःगु पुनेगु व विदेशी खाद्य पदार्थय् लय्तायेगु कर्पिनि शैली धाःसा याकनं विकास यानाच्वनागु दु । थःगु कर्तब्य त्वःताः विदेशीं थें वृद्धाश्रमय् मां अबुपिंत तयेगु व थःपिं स्वतन्त्र जीवन हनेगुपाखे झी लगे जुयाच्वनागु दु । क्षणिक आनन्द प्राप्त यायेगु लागिं जीवनयात अधार्मिक यानाच्वनागु दु ।

अपाच्य ज्याय् तकं मनूत लगे जुयाच्वंगु दु । थःम्हेसिनं याःसां चाःगु गुलिं ज्या तकं मनूतय्सं मेपिंत याकाः नक्कली मालिक जुइगु कुतः तकं यानाच्वनागु दु । गुकिं यानाः झी झन् झन् हे आत्मनिर्भर जुइगुपाखें बञ्चित जुजुं वनाच्वनागु दु । विदेशी साधन व विदेशी इन्धनय् जक लय्तायाच्वनागु दु ।

मौलिक कला, साहित्य व संस्कृतिया प्रचार यानाः न्ह्यःने वनेमाः धइगु भावना विकास याये फयाच्वनागु मदु । लिच्वः कथं आः झीगु अस्तित्व संकटय् लानाच्वंगु स्थिति दु । किरात व लिच्छविकालय् हे अति सभ्य खने दयाच्वंपिं झी नेवाः जाति गथे जुयाः थःगु म्हसीका मालेगु ज्याय् लगे जुइमाःगु स्थिति वःगु खः ?