नेवाः पुर्खापिनि काब्यिक जीवनी

नेपाःया ‘साहित्य शिरोमणि’ झीम्ह महाकवि चित्तधर
थीथी सृजना–स्वां ह्वय्काः वं झःझः धाय्कल जाति–क्यब ।

मांभाय् हे झी ज्यान धकाः वं
पलाःपतिं नाय्खिं च्वय्काः
राष्ट्र च्वन्ह्याकाः वन ‘नेपाल
भाषा परिषद’ हे दय्काः

जीवनजक हे बिल मखु झीत बिल थः सर्बय् छेँबुँतक
नेपाःया ‘साहित्य शिरोमणि’ झीम्ह महाकवि चित्तधर ।

अहो ! गजाःगु व राणाया ई
मांभासं छुं च्वय् मदुगु
थःगु नुगःपाय् झ्वय्झ्वय् प्यूगु
घाःतक नं पिने ब्वय् मदुगु

उबले व महारथी जुयाः हे ह्याकल झीगु समाज–रथ
नेपाःया ‘साहित्य शिरोमणि’ झीम्ह महाकवि चित्तधर ।
वं मांभासं सपूm पिकाय्वं
सरकारं स्वल गिद्द मिखां
बं प्वीकल, जेलय् नं स्वत्थन
वैगु च्वसाया लुखा तिनाः

जेल दुने नं ख्वबि हाय्काः वंं नस्वाः वय्कल काब्य–रस
नेपाःया ‘साहित्य शिरोमणि’ झीम्ह महाकवि चित्तधर ।

बुद्ध–बचंया शुद्धगु ताःचां
मनया खापा चाय्कल वं
हृदय ब्वयाः झी नस्वाः वय्काः
नेवाः–मां लय् ताय्कल वं

सकस्यां यःम्ह झी कवि खः व ज्ञानी–दानी उपासक
नेपाःया ‘साहित्य शिरोमणि’ झीम्ह महाकवि चित्तधर ।

थःगु महाकाब्य ‘सुगत सौरव’
काय् भाःपाः ब्वलंकूम्ह
बाखं संग्रह ‘मिं मनः पति‘इ
म्ह्याय्या ख्वाः नं खंंकू्ूम्ह

चित्रकलाय् च्याःथें नेपाल संगीतय् नं जाःम्ह व खः
नेपाःया ‘साहित्य शिरोमणि’ झीम्ह महाकवि चित्तधर ।

हलिमय् नेपाः म्वाना च्वँतले
दीमखु, दीमखु वैगु पलाः
वैगु लँपुं हे न्ह्याना च्वने झी
सदिंनिसेंया दुघाः ब्वयाः

‘कवि केशरी’ पदं हन वैत लसतातां जुजु महेन्दर
नेपाःया ‘साहित्य शिरोमणि’ झीम्ह महाकवि चित्तधर ।
लोककवि जकःमिया याकनं पिदनेत्यंगु नेवाः महा®थिपिनिगु काव्यिक जीवनी सफू ‘पुर्खाया पलाः ख्वाँय्’ पाखें ।)

मां ज्ञानलक्ष्मी व बौ द्रब्यधर तुलाधरया क्वखं ने.सं. १०२६ बछलागा एकादशि कुन्हु येँदेय्या न्यत त्वाः तुँछेँ गल्लिइ झी कविकेशरी चित्तधर हृदयया जन्म जूगु खः । वय्कलं प्रारम्भिक शिक्षा थः अबुपाखें छेँय् हे कयादिल । लिपा संस्कृत पाठशालाय् झायाः संस्कृत ब्वनादिल । औपचारिक शिक्षा यक्व काये मखंसां वय्कलं स्वअध्ययन यानाः अंगे्रजी, हिन्दी सयेकादिल । कवि योगवीर सिंहजुपाखें छन्द व साहित्यया ज्ञान कयादिल । ने.सं. १०४५ स धर्मादित्य धर्माचार्यं नेपाःया मातृभाषाया न्हापांगु पौ ‘बुद्ध धर्म’ पिकयादिल । उकी चित्तधर प्रवन्धक जुयाः ज्या यानादिल । उगु पती वय्कलं वुद्धोपासकया नामं तःपु मछि कविता पिथनादिल । अबलय् कालिपोंग झायाः झीगु माभासं ‘हृदय’ नां तयाः ‘पद्यनिकुञ्ज’ व ‘हृदय कुसुम’ निगू सपूm पिथनादिल । खय् भाय्या शारदा मासिक पत्रिकाय् नं हृदय नामं हे निपु कविता पिकयादिल । वि.सं. २००७ साल न्ह्यः तक हृदय नामं थःगु सृजना पिथना दिलसा वयां लिपा वय्कलं चित्तधर हृदय नां पित हयादीगु खः । वय्कलं थम्हं जक च्वयामदी । यक्व सित च्वयेगुली व सफु पिथनेगुली हःपाः व तिबः बियादिल । यक्व साहित्यकारत जन्म यानादिल । छम्ह च्वमि जक मजूसे भाषाया छम्ह तःधंम्ह अभिभावक जुयादिल । थःगु बुँ नेपालभाषा मंकाः खलःयात लःल्हानाः ऐतिहासिक योगदान यानादिल । लिपा वय्कःया हे भावनाकथं केहें मय्जु मोतिलक्ष्मी उपासिकां नेपालभाषा परिषदयात छेँ लःल्हानादीगु खः ।

वि.सं १९९७ सालया प्रजा परिषदया राजनैतिक पर्वय् वय्कःयात ‘मातृविहीन बालक हृदय’या नामं मां चिनाखँ दुथ्याकाः पद्यनिकुञ्ज सपूm पिथंगु अपराध तायेकाः राणा सरकारं बं पुइकाः जेलय् कुनाबिल । वय्कः खुदँ तक जेलय् च्वनादिल । जेलय् च्वनाः नं वय्कलं सुलाः सुलाः यक्व हे साहित्य सृजना यानादिल । जेलय् लाःपिं मेपिंत नं साहित्य च्वयेगुली हःपाः व तिबः बियादिल । ‘सुगत सौरभ’ महाकाब्य नं वय्कलं जेलय् च्वनाः हे च्वयादीगु खः । जेलय् च्वंबलय् लहिनाःतःगु सँ, ग्वाय्, दाह्रि लिपा थ्यंक लहिनाः तपाःलं, सुरुवाः फीगु व कोटया पलेसा गां न्ययेगु यानाः थःगु बिस्कं ब्यक्तित्व ब्वयेगु यानादिल । हाकुगुं पिहां वने मदइगु प्रतिबन्ध तयाः वय्कःयात जेलं त्वःताः हःगु खः । लिपा थ्व प्रतिवन्ध फुकुवा जुइवं थः पाजु मानदास तुलाधरलिसे मंकाः यानाः साइकल व सपूm पसः तयादिल । छुं दँ लिपा वय्कलं थ्व ज्या त्वःतादिल । व पसःया थःगु बछि ब्व मियाः वःगु दामं कलकत्ताय् रंगिन किपा नापं ‘सौरभ सौरभ’ महाकाब्य पिथनादिल ।

वि.सं. २००७ सालं वय्कलं थःगु हे सक्रियताय् थःगु हे छेँय् ‘नेपालभाषा परिषद’ स्वनादिल । थःगु सक्रियताय् नेपालभाषा परिषदपाखें ‘नेपाल’ ऋतुपौ पिथनादिल । थुगु पौ पिकायेत आर्थिक संकट जूबलय् थःगु बुँ मियाः वःगु धेबा तयाः प्यदँ तक पत्रिका मदिक्क पिथनादिल । थुकथं हे वय्कलं तसकं कुतः यानाः ‘झी’ लय्पौ पिथनादिल । वय्कःया योगदानयात च्वछासे नेपालभाषाया मेमेगु ख्यलं वय्कःयात ‘झी कवि’, ‘साहित्य शिरोमणि’, ‘साहित्य महारथी’, ‘भाषा महारथी’ आदि पदवी बिल अथे हे वय्कःयात महेन्द्र जुजुं ‘कविकेशरी’ उपाधिं छायेपियाः बिज्यात ।
वय्कः सरकारी स्तरया नेपाल सांस्कृतिक मण्डलया न्वकु जुयाः चीनय् सांस्कृतिक भ्रमण यानादिल । वय्कलं थीथी ब्वनेकुथी ब्वंकेगु नं ज्या यानादिल ।

वय्कःया मू विधा काब्य खःसां वय्कलं थीथी विधाय् ल्हाः न्ह्याकादिल । वय्कलं मचा साहित्य, प्याखं, बाखं, निबन्ध, समालोचना, ब्याकरण, शब्दकोश आदि सृजना यानादिल । वय्कलं न्यय्गुलिं मल्याक थीथी सपूm सृजना यानादीगु दु । वय्कः छम्ह बांलाःम्ह चित्रकार नं खः । नेपाल संगीत, वौद्ध दर्शन व नेवाः संस्कृतिइ यक्व दखल दुम्ह विद्वान नं खः । वय्कःया व्यक्तित्व थकायेगुली जहान ज्ञानप्रभा तुलाधर व केहें मोतिलक्ष्मी उपासिकाया यक्व ल्हाः दु । साहु भाजुरत्नया म्ह्याय् जहान ज्ञानप्रभा मदये धुंकाः ६५ दँया बैंसय् वय्कःयात आचाकलि ल्वचं कल । कन्या मन्दिर हाइस्कुलया प्रधानाध्यापक केदारनाथया बिचाः मुँज्याय् न्ववावां थ्व ल्वचं कःगु खः । तःधंगु कुतः यानाः लिपा बुलुहुं च्वयेगु, जुइगु व न्ववायेगु याये फत । ने.सं. ११०२ स ७७ दँया बुदिं सिधयेकाः छुं दिं लिपा हृदयाघात जुयाः वय्कः थःगु हे छेँय् मंत । तसकं तःजिक वय्कःयात सम्मान यानाः सिथं यनेगु ज्या जुल । वय्कःया मचाखाचा मदु ।

वय्कलं थःगु महाकाब्य ‘सुगत सौरभ’ काय भाःपाः व बाखं मुना सपूm ‘मिं मनः पौ’ म्याय् भाःपाः झीत लःल्हाना वंगु खः ।