संसद विघटन व नेवाः सरोकार

संसारय् आपालं तानाशाहतय् जन्म जुइधुंकूगु दु । यक्व देशय् तानाशाहतय्सं दँदँ तक शासन याये नं धुंकूगु दुसा छुं छुं देशय् अझ नं अज्याःपिं शासकतय्सं राज्यसत्ताया नेतृत्व यानाच्वंगु दु । तानाशाहत गबलय् व गज्याःगु अवस्थाय् जन्म जुइ धकाः सुनां नं पाय्छि कथं लिसः बीफुगु अवस्था मदु । न्यासः दँ न्ह्यः नं तानाशाहत दु, सछि व न्यय्दँ न्ह्यः नं दु, अले आः नं तानाशाहत लोप जुया वनेधुंकूगु अवस्था मदु । थुकिं छताः खँ छु सावित याइ धाःसा तानाशाहत न्ह्याःगु नं इलय् जन्म जुइफु, न्ह्याथाय् नं जुइफु। अथेखःसा निर्वाचनपाखें त्याना वंपिं नं तानाशाह जुइफुला ? संसारया इतिहास स्वयेगु खःसा जनतापाखें निर्वाचित जुयाः सत्ताय् वंपिं नेतात नं तानाशाह जूगु दसित दु । राज्यसत्ताय् थःगु एकछत्र राज यायेगु म्हगस सहित अज्याःपिं नेतातय् दथुइ ब्वलनीगु अतृप्त चाहनां हे तानाशाहया जन्म जुइगु खः ।

निर्वाचनपाखें त्याना वंपिं तानाशाहतय्सं थःगु अधिनायकत्व कायम यायेत दकलय् न्हापां याइगु ज्या धइगु जनमतया अःखः पलाः ल्ह्वनीगु खः । जनतां बिउगु म्याण्डेटयात हाचां गायाः देय्या संविधानयात पूर्णरुपं बेवास्ता यायेगु अज्याःपिं नेतृत्वकर्ताया इच्छा जुयाच्वनी । थज्याःगु पलाः ल्ह्वनेगु छगू जक स्पष्ट मार्गचित्र धइगु थःगु सत्ता व अस्तित्वयात कायम यानातयेगु खत । उकिया निंतिं जनताया म्हुतुप्वाः तिकेगुनिसें कयाः मौलिक हक अधिकारयात तकं निषेध यायेगु ज्या जुयावनी । थःगु सत्ता कायम यायेगु निंतिं थःत पंगः जुइगु छुं नं ज्याखँत दुसा उकियात पूर्णरुपं बन्देज नं तयाबी ।

सामान्य निसें सामान्य मनूतय्त व हे राजनीतिक लःफसं लिच्वः लाकिगु खः । देय्या समग्रता राजनीति व राज्यसत्ता संचालन याना च्वंपिनि चरित्र निर्धारण यानाच्वंगु दइ । नेपाःया इतिहासयात स्वयेगु खःसा स्थिर सरकारया अभावं देय्या हरेक क्षेत्रय् प्रत्यक्ष वा परोक्ष रुपं प्रभाव लाकाच्वंगु खत । आर्थिक विकासनिसें कयाः मौलिक हक अधिकारयात तकं थुकिं लिच्वः लाकीगु ज्या यात । थज्याःगु हे लिच्वः लाकूगु छगू पक्ष खः, आदिवासी जनजातितय् अधिकार ।

ओलीया छम्ह विश्वासपात्र नेतृ निरुदेवी पालं संघीय व्यवस्था ज्या लगेमजू उकिं थ्व व्यवस्था खारेज हे यायेमाःगु माग सहितया ज्ञापनपत्र तकं लःल्हायेधुंकूगु दु । प्रधानमन्त्रीलिसे सतीपिं व्यक्तितय्सं थज्याःगु अभिव्यक्ति बीगु व ज्ञापनपत्र लःल्हायेगु धइगु स्वयम प्रधानमन्त्रीया बिचाः प्वंकाच्वंगुया छगू संकेट खः । खड्ग ओली थः हे नं संघीय व्यवस्था व समावेशी मुद्दाप्रति अनुदार बिचाः तइम्ह व्यक्ति खः ।

गोर्खा राज्यया विस्तार लिसें शुरु जूगु आदिवासी जनजातितय् अधिकार कुण्ठित जुइगु अवस्था थौंया ई तक नं जारी दनि । पृथ्वीनारायण शाहं नेवाः लगायत मेमेगु जातितय्त याःगु बर्बरता लिसें राणातय्सं भाषिक व धार्मिक क्षेत्रय् याःगु हस्तक्षेप अले महेन्द्र व मेपिं शाह जुजुतय्सं याःगु सांस्कृतिक दमनया इतिहासं आदिवासीतय् अधिकार गुकथं हनन् जुल धइगु यचुगु किपा ब्वयाबिउगु दु । थ्व दक्वं देशय् गज्याःगु राज्य व्यवस्था वइ उकिं निर्धारण याइ । सलंसः दँ न्ह्यःनिसें कुण्ठित जुयाच्वंगु अधिकारयात संविधानसभापाखें निर्माण याःगु संविधानं छुं भचा प्रत्याभूत याःगु खः । पूर्णरुपं मजूसां संघीयता, समावेशीता व धर्मनिरपेक्षतायात संविधानय् दुथ्याकाः देय्या थीथी जातियात नं राज्य व्यवस्थाय् दुथ्याकेगु छुं कुतः जूगु खः ।

थौं देशय् ब्वलंगु न्हूगु राजनीतिक लकसं आपालं दँ लिपा प्राप्त जूगु अधिकार हाकनं छक्वः तनीगु खःला धइगु ग्याःचिकु ब्वलंगु दु। प्रधानमन्त्री खड्ग प्रसाद ओलीं थःगु पार्टी दुनेया ल्वापुयात बः कयाः जननिर्वाचित संसद भंग यायेगु ज्यां आः हाकनं छक्व देशय् न्हूगु अधिनायकत्व पलिस्था जुइगु संकेत खनेदयावःगु दु। तानाशाहतय्सं थःगु शासन ल्यंका तयेगु निंतिं पंगः थनीगु न्ह्याःगु नं ज्यायात स्यंकेगु व थुनेगु ज्या याइगु खः । प्रधानमन्त्री ओलीं नं थःगु पक्षय् मखनेवं पार्टी विभाजन यायेगु जक मखु संसद तकं भंग यायेगु ज्या यानाबिल ।

आः संघीय संसद जक मखु प्रादेशिक संसद भंग यायेगु खँ तकं वयाच्वंगु दु। थःगु पक्षया मुख्यमन्त्रीतय्त धमाधम अविश्वासया प्रस्ताव तयेगु ज्या जुइवं प्रधामन्त्री लिक्क च्वंपिं मनूतय्सं थुकिया संकेत बियाहःगु दु। लिपांगु संकेत भूमिसुधार मन्त्री शिवमाया तुम्बाहाम्फें छुं दिं न्ह्यः बियादीधुंकूगु दु। ओली नेतृत्वया पार्टी मछिंगु अवस्थाय् थ्यनेवं प्रदेशसभायात तकं भंग यायेगु धइगु नकतिनि ब्वलानाच्वंगु संघीय व्यवस्थायात कमजोर यायेगु कुतः जक जुइ ।

अझ ग्यानापुगु खँ ला ओलीया छम्ह विश्वासपात्र नेतृ निरुदेवी पालं संघीय व्यवस्था ज्या लगे मजू उकिं थ्व व्यवस्था खारेज हे यायेमाःगु माग सहितया ज्ञापनपत्र तकं लःल्हायेधुंकूगु दु । प्रधानमन्त्रीलिसे सतीपिं व्यक्तितय्सं थज्याःगु अभिव्यक्ति बीगु व ज्ञापनपत्र लःल्हायेगु धइगु स्वयम प्रधानमन्त्रीया बिचाः प्वंकाच्वंगुया छगू संकेट खः । खड्ग ओली थः हे नं संघीय व्यवस्था व समावेशी मुद्दाप्रति अनुदार बिचाः तइम्ह व्यक्ति खः । आः पिने पिहां वयाच्वंगु विचाःकथं वय्कलं पलाः ल्ह्वनीमखु धकाः धुक्क जुइगु अवस्था मदु ।

संविधानय् दुथ्याकातःगु व्यवस्थाकथं जननिर्वाचित संसदयात ‘फेस’ मयासें असंवैधानिक ढंगं संसद विघटन याःम्ह प्रधानमन्त्रीया पलाखं नेवाः लगायत समग्र आदिवासी जनजातितय् मुद्दा हाकनं छक्वः ध्याकुनय् लाः वनीगु तःधंगु सम्भावना दु । तानाशाहतय्सं थः अनुकूल मजूगु फुक्कं व्यवस्थायात थःपिनिगु निंतिं वःगु पंगःकथं कायेगु व उकियात स्यंकेगु ज्या याइगु खः । खड्ग ओलीं संसद विघटन यानाः थुकिया सुरुवात याःगु दुसा आः वय्कःया विचाःनाप ज्वःमलाःगु संघीयता व समावेशीताय् वय्कलं थःगु खड्गं प्रहार याइगु सम्भावना दु ।

२५० दँ न्ह्यः पृथ्वीनारायण शाहं राज्य विस्तार यायेधुंकाः तंकेमाःगु नेवाःतय् अधिकार थौं पृथ्वीनारयण शाहया अनुयायी खड्ग प्रसाद ओलीया शासनकालय् हाकनं छक्वः खतराय् लाः वःगु दु। संसद विघटन लिपा नेवाःतय्सं ताः ईतक याःगु आन्दोलन व बलिदानं प्राप्त गणतन्त्र, धर्मनिरपेक्षता, संघीयता व समावेशीता थेंज्याःगु अग्रगामी मुद्दाय् धक्का लाःगु दु। नेवाःतय् मुद्दा प्रतिगमनपाखे वनाः प्राप्त जुइगु मखु। नेवाः अधिकारया प्राप्ति स्पष्ट रुपं अग्रगामी खः । संविधान उल्लंघन यानाः थःगु अधिनायकत्व स्थापित यायेगु निंतिं जन्म जूम्ह न्हूम्ह तानाशाह ओलीं थःगु शासन ल्यंकेगु निंतिं जनआन्दोलनपाखें प्राप्त हरेक उपलब्धि भंग याइगु सम्भावना दु । नेवाःत छगू सचेत समुदाय जूगुलिं प्राप्त उपलब्धिया रक्षा यायेगु निंतिं व अग्रगामी लँपुइ न्ह्याःवनेगु निंतिं छगू मार्गनिर्देशक भूमिका म्हितेमाःगु खनेदु ।