खुसिबाः व चलःया मार

कोरोना भाइरस संक्रमण लिपा देय् आः हाकनं खुसिबाः, चलः व डुबानया मारय् लाःगु दु। कोरोनाया कारणं देय्या अर्थतन्त्रय् लिच्वः लाकूगु खँ सार्वजनिक जुयाच्वंगु इलय् देय्न्यंकं चलः वयाः आपालं धनजनया क्षति जूगु दु। देय्न्यंकं खुसिबाः व चलः वइगु भविष्यवाणी मौसम पूर्वानुमान महाशाखां न्हापा हे यायेधुंकूगु खःसां उकिया निंतिं सरकारं माःगु तयारी धाःसा न्ह्याकूगु खनेमंत ।

चलः वयेधुंकाः जुइफुगु क्षति म्हो यायेगु निंतिं सरकारयाके पर्याप्त ई मदुगु मखु। तर सरकार जनताया समस्या समाधान यायेगु स्वयां नं थःगु सरकार गुकथं ल्यंकातयेगु धइगु खँय् अप्वः केन्द्रीत जूगुलिं जनधनया रक्षा यायेत सरकार असफल जूगु खः । उकिया मार आम सर्वसाधारण जनतां फयेमाःगु दु। थज्याःगु घटनाक्रम आः जक मखु न्हापांनिसे जुया वयाच्वंगु खः । तर वर्तमान सरकारं नं न्हापाया घटनायात कयाः गुगु तयारी यायेमाःगु खः अज्याःगु तयारी मयाःगुया लिच्वः हे आः फयेमाःगु समस्या खः ।

चलः व खुसिबाःया प्रकोप नं न्हापा न्हापा स्वयां अझ अप्वया वनाच्वंगु दु। थुकिया मू कारण धइगु सरकारं विकासया नामय् यानाच्वंगु विनास खः धकाः धायेत लिफः स्वयेमाःगु अवस्था मदु। सरकारं आपालं थासय् विकासया नामय् लँ दयेकेत डोजरं पहाड स्यंकेगु गुगु ज्या यानाच्वन थुकिं कमजोर पहाड झन जक कमजोर जुल । गुकिया लिच्वःकथं भचा जक वा वःसां नं कमजोर पहाडं चलः वनेगु क्रम निरन्तर जुयाच्वन । अझ धायेगु खःसा विकासया नामय् थौंकन्हय् सतक दयेकेत धकाः वडास्तरय् उपभोक्ता समिति दयेकाः ज्या यायेगु यानाच्वंगु दु। अज्याःगु वडास्तरीय उपभोक्ता समितिइ न वातावरण सम्बन्धी छम्ह विज्ञ दइ, न त पर्यावरण सम्बन्धी विज्ञ दइ । अज्याःगु उपभोक्ता समितिं लाथेपाथे याइगु विकासया लिच्वः हे आः अप्वया वनाच्वंगु खुसिबाः व चलः खः धकाः विज्ञपिंसं धायेगु यानाच्वंगु दु ।

खः विकास यायेमाः । तर विकासया नामय् याइगु लाथेपाथे ज्यां विनास जुइगुपाखे ध्यान मबीगु खःसा थुकिं ताः ईतक लिच्वः लाकी । स्वनिगःयात हे स्वयेगु खःसा न्हापा न्हापा स्वनिगलय् चलः वइगु क्रम म्हो जक दुगु खः । तर विकासया नामय् स्वनिगःया चिचिधंगु पहाडयात स्यंकेगु गुगु ज्या जुयाच्वंगु दु उकिया लिच्वःकथं उकथं स्यंकूगु पहाडय् चलः वयेगु यानाच्वंगु दु। थनिं छुं दँ न्ह्यः जक किपुलिं भचा च्वय् लाःगु छगू गामय् छेँ छखां चुइका यंकूगु खः । उकथं आः नं स्वनिगःया थीथी पहाडय् डोजरं म्हुयाः अन दुगु प्राकृतिक स्रोत दोहन यायेगु क्रम अप्वया वनाच्वंगु दु। उकिया लिच्वःकथं अज्याःगु पहाडय् आः चलः वनेगु क्रम शुरु जुइधुंकूगु दु। स्वनिगःया गुलिखे अज्याःगु पहाड झीसं खनाच्वना । अज्याःगु पहाडया च्वय् च्वंगु छेँ आः धमाधम खतराय् लानाच्वंगु दु ।

जनताया जिउ धनया सुरक्षा यायेगु दायित्व सरकारया खः । तर सरकार विकासया नारा थ्वयेकाः कमिसनखोर व भ्रष्ट व्यापारीतय्त पोसे यायेगु ज्यापाखे तल्लिन जुयाच्वंगु स्पष्ट जुजुं वनाच्वंगु दु।

उकिं गुगुं नं थासय् विकास यायेगु खःसा दकलय् न्हापां उकिया बारे पूवंक अध्ययन यायेमाः । तर स्वनिगलय् विकासया नामय् गुकथं लाथेपाथे छेँ दनेगु ज्या न्ह्यानाच्वंगु दु। थुकिं लिपा वनाः झन जक समस्या ब्वलंकी धइगु खँय् सर्वसाधारण जनतां नं चिउताः तयेमाःगु आवश्यकता दु। जग्गा छकू खाली दत धायेवं अज्याःगु जग्गाय् छेँ दनेगु गुलित पाय्छि जुइ ? लिपा वनाः गज्याःगु समस्या वयेफु? धइगु अध्ययन मयासे छेँ दंके बीगु ज्या दिकेमाः । जनताया जिउ धनया सुरक्षा यायेगु दायित्व सरकारया खः । तर सरकार विकासया नारा थ्वयेकाः कमिसनखोर व भ्रष्ट व्यापारीतय्त पोसे यायेगु ज्यापाखे तल्लिन जुयाच्वंगु स्पष्ट जुजुं वनाच्वंगु दु ।

स्वनिगःया पहाडया हालत थथे जुया वनाच्वंगु दुसा मेखे स्वनिगःया खुल्ला थासय् नं दँय्दसं वइगु खुसिबालं पीडित जुइ मालाच्वंगु दु। स्वनिगःया बागमति, विष्णुमति, हनुमन्ते, कर्मनाशा आदि खुसिइ दँय्दसं धइथें खुसिबाः वयेगु यानाच्वंगु दु। गुकिं यानाः आपालं धनजनया क्षति जुयाच्वंगु दु। थुकिया मू कारण धइगु खुसि अतिक्रमण खः । न्हापा तब्यागु खुसि अतिक्रमण यानाः आः धःथें जक जुइधुंकूगु दु। अथे जुयाः सामान्य जक वा वःसां नं बस्ती डुबानय् लानाच्वंगु खः । बस्ती दयेके मजिउगु थासय् बस्ती दयेके बिउगुया लिच्वः आः डुबानय् लाःगु दावी विज्ञपिंसं यानाच्वंगु दु। गुलिखे थासय् खुसि हे मदुसां नं अज्याःगु थासय् दयेकातःगु सतकं हे खुसिबाः वःगु कारण मेता मखुसें लः बाः वनिगु थाय्या अतिक्रमण खः । न्हापा स्वनिगःया आपालं धइथें थाय् बुँज्या यायेगु यानाच्वंगु खः । आः अज्याःगु फुक्कं धयाथें थाय् बुँ मखुसे छेँ जुयाच्वंगु दु। गुकिं यानाः लः वनेगु थाय् मदयेवं सतकय् खुसिबाः वयेगु यानाच्वंगु दु।

अथे जुयाः आः सरकारं बस्ती दयेकेगु खःसा न्हापां गज्याःगु थासय् बस्ती दयेकेत उचित जुइ धइगु खँय् बिचाः यायेमाः । स्वनिगःया पुलांगु बस्तीयात जक स्वत धाःसां नं आतक खुसिबालं पीडित जुइम्वाःगु कारण धइगु उगु इलय् हे बिचाः यानाः गन बस्ती दयेके जिउ, गन बस्ती दयेके मजिउ धइगु लिज्ञां दयाः खः । पुर्खाया उगु लिज्ञांयात जक बिचाः यायेगु खःसां नं दँय्दसं जुयाच्वंगु आपालं धनजनया क्षति म्हो यायेफइगु खः । तर आः नं सरकारं स्वनिगःयात विकास यायेगु नामय् अनेकौं विनासया योजना हयाच्वंगु दु। अज्याःगु ज्या तुरन्त दिकाः विकास याये न्ह्यः उकिं लाकीगु वा लाके फइगु विनासयात कयाः ध्यान बीमाःगु आवश्यकता दु। ततःब्यागु लँ व कंक्रिटया छेँ जक विकासया मानक मखु। व्यवस्थित बस्ती हे विकासया मानक खः धइगु खँ सरकारं थुइकेमाः ।