पहिचान मामां आसामया नेवाःत

नेवाःत दुगु भारतया मेगु छगू राज्य आसाम । थ्व राज्यलिसे नेवाःतय् छगू पुलांगु स्वापू नं दु, बुंगद्यःया स्वापू । वा वयेकीम्ह द्यः बुंगद्यःयात कामारुकामाक्ष धाःगु थासं झीगु नेपालय् हःगु धइगु बाखं दु । थ्व कामारुकामाक्ष धइगु थाय् थौंकन्हय् आसामय् हे लानाच्वंगु दु ।आपालं नेवाःत च्वनाच्वंगु थाय् खयां नं आसाम नेवाःतय्गु थाय् थें मच्वं ।

थनया नेवाःत नेवाः भाय्, नेवाः संस्कृति, नेवाः संस्कार व अन्ततः नेवाः पहिचानपाखें हे तसकं तापाः । तर पहिचानपाखें तापाक च्वनेगु धइगु नं अःपुगु खँ धाःसा मखु जुयाच्वन । छन्हु पहिचानया आवश्यकतां सकसितं आछुआछु जुइक हे पुइगु जुयाच्वन धइगु खँ आसामया नेवाःतय्त थौंकन्हय् जुयाच्वंगु घटनां बांलाक हे क्यना बिल ।

भारतया पूर्वोत्तर लागाय् लाःगु आसामय् करिब १६ लाख ति नेपालीमूलया मनूतय् बसोवास दु । उमित अन गोर्खाली जाति धायेगु याः । थ्व गोर्खाली समुदाय दुने १३ गू जाति दु । उकी मध्ये छगू नेवाः नं खः । मेगु जाति धइगु राई, लिम्बु, खस, जोगी, विशकर्म, गुरुङ, तामाङ आदि खः । थ्व १३ गू जाति मध्ये नेवाःतय् ल्याः करिब पीस्वद्वः (४३,०००) ति दु ।

अन भाय् सःपिं नेवाःत ला मदयेधुंकल, तर तीनचिकुया जिल्लाय् जागुन धाःगु छगू गां दु, थ्व गांयापिं नेवाःत धाःसा फुक्क हे नेवाः भाय् ल्हाये सः । अन करिब १२०० म्ह नेवाःत दु । तर थुपिं गामय् च्वंपिं जुयाः राजधानी गुवाहातीलिसे थुमिगु स्वापू उलि सघन मजू । मेगु जिल्लाय् च्वंपिं नेवाःतय्सं धाःसा नेवाःया ‘न’ तक हे मथू ।

आसामय् च्वंपिं नेवाःतय्सं हनीगु संस्कृति व संस्कारत बुलुहुँ खसकरण जुइगु लँपुइ दु । मोहनि, स्वन्ति हनेगु चलन मेपिं स्वयां खास मपाःसां न्ह्यागु नखतय् नं ख्येँ सगं बीगु चलन धाःसा अलग्ग खनेदु । मिजं मस्तय्त कय्तापुजा यायेगु चलन मदु तर म्ह्याय्मस्तय्त इहि यायेगु व न्हय्न्हु तक बा¥हाः तयेगु चलन धाःसा अझं दनि । खय्तय् थें मण्डप दयेकाः इहिपा याःसां थःथतिपिंत ग्वय् सायेकेगु चलन धाःसा त्वःफिउगु मदुनि ।

राज्यपाखें बीगु सुविधाया आकर्षणं हे जक जूसां आसामया नेवाःतय्त थःगु पहिचान प्रति धाःसा जागृत याना बिउगु दु । पहिचान लोप जुल धाःसा गज्याःगु संकट वयेफु धइगु यथार्थ उमित बोध याका बिउगु दु ।

इहिपा आः तक नं नेवाः नेवाः दथुइ हे जक यायेगु चलन दु । छेँय् सुं सीसा सी कुन्हु हे सँ खायेगु चलन दु । लिसें सांकेतिक कथं जक जूसां न्हय्न्हुमा तयेगु नं मत्वःतूनि ।शिक्षाय् मेपिं स्वयां नेवाःत लिउने हे लाः । आर्थिक रुपं नं कमजोर हे धाःसां जिउ । सिक्किमय् नेवाःत राजनीतिइ नं न्ह्यःने दु थें आसामय् धाःसा राजनीतिइ खास उपस्थिति मदु । आसामया मुख्य जाति ला आसामी हे जुल । अन थौंकन्हय् भारतीय जनता पार्टीया सरकार दु ।

तर थ्व पार्टीइ नेवाःत सुं हे मदु धाःसां जिउ । आसामया निगूगु तःधंगु जाति बोडो खः । छगू इलय् बोडोतय्सं नं आसामपाखें छुटे जुयाः अलग्ग हे राज्य दयेके माल धकाः अन तःधंगु हे आन्दोलन याःगु खः । उकी गुलिखे नेवाःत नं बोडोतय् शिकार जुइ माल । तर आः धाःसा बोडो व नेवाःत छगू हे मञ्चय् लानाच्वंगु दु । बोडोतय्सं बोडोल्याण्ड पिपुल्स फोरम (बीपीएफ) धइगु पार्टी हे दयेकाः आन्दोलन याःगु खः ।

आन्दोलनया झ्वलय् उमित अलग्ग राज्य ला मबिल । बरु दार्जिलिङय् थें स्वायत्त अधिकार दुगु ‘बोडोल्याण्ड टेरिटोरियल अटोनोमस डिस्ट्रिक्ट’ धकाः स्वायत्त क्षेत्र प्रदान याना बिल ।थ्व स्वायत्त क्षेत्रय् पोक्राझार, सिराङ, बाक्सा व ओडालगुडी यानाः प्यंगू जिल्ला दुथ्याः । अन थौंकन्हय् बोडोल्याण्ड पिपुल्स फोरमया सरकार दु । थ्व पार्टीं छुं छुं नेवाःतय्त नं समावेश याना तःगु दु ।

आसामया नेवाःतय् दैनिक जीवन ला थुलिं हे न्ह्यानाच्वंगु खः । तर भारतया थीथी राज्यय् जब लिउने लाःगु जातियात ‘सेड्युल कास्ट’ व ‘सेड्युल ट्राइव’ धकाः निगू वर्गया आरक्षण बीगु चलन सुरु जुल, तब आसामया नेवाःत थःगु पहिचान प्रति सचेत जुल । शिक्षा, रोजगारी, स्वास्थ्य थेंज्याःगु क्षेत्रय् थ्व आरक्षण बीगु खनिं । उकिया लागिं सम्बद्ध जातितय्सं थःपिं मेपिं स्वयां पाःपिं बिस्कं हे जाति खः धकाः प्रमाणित याये माःगु जुयाच्वन ।

प्रमाणित यायेगु सामग्री व साधन धाःसा उमिके मदु । भारतय् अखिल भारतीय नेवार संगठन धइगु छगू राष्ट्रिय पुचः ला दु । आसामय् नं उकिया राज्य समिति दु । थ्व समितिं आः थःपिं नं नेवाः खः धकाः प्रमाणित यायेगु खःसा छु याये माली धकाः सिक्किमय् च्वंपिं नेवाःतय्त स्वापू तःबलय् उमिसं नेपालय् च्वंम्ह गणेशराम लाछिया नां कया हल खनिं । ‘लाछिजुयात नापलानादिसँ, नेवाःया पहिचान लुइके फइ ।’ उमित धयाहःगु थुलि हे ।

थ्वहे झ्वलय् आसामया नेवाःत बिस्कं जाति खः लाकि मखु धकाः प्रमाणित यायेगु लागिं आसामया सरकारं प्रतिनिधि हे छ्वयाः निरीक्षण याकीगु खँ पिहां वल । थुकिं यानाः उमित गणेशराम लाछि नापमलासें मगाःगु अवस्था जुल । वयां लिपा थनिं खुला ति न्ह्यः लाछिया नेतृत्वय् वंगु छगू पुचलं आसामय् नेवाः संस्कृति, भेषभुषा, नसात्वँसा, बाजं, प्याखं, म्ये, लिपि आदिया छगू तःजिगु प्रदर्शन याना थकल ।

उकी आसामय् हे ल्यनाच्वंगु सल प्याखं, भिंद्यः पुजा थेंज्याःगु स्थानीय नेवाः संस्कृतित नं ब्वयेगु ज्या जूगु खः । नेवाःतय् उगु प्रदर्शनी स्वयेगु लागिं अनया ट्राइबल रिसोर्स इन्ष्टिच्युट अफ आसाम फर सेड्युल ट्राइब एण्ड सेड्युल कास्टया प्रमुख असिम बोरा उपस्थित जूगु खः । प्रदर्शनी स्वयेधुंकाः बोरा ला तसकं उत्साहित जुयादिल । वय्कलं राज्य सरकारयात बांलाःगु हे रिपोर्ट दयेकाः छ्वयादीगु दु ।

उकिया हे आधारय् राज्य सरकारं केन्द्र सरकारयात मेगु रिपोर्ट छ्वया बिउगु दु । यदि केन्द्रया चित्त बुझे जुल धाःसा आसामया नेवाःतय्त नं सेड्युल कास्ट वा सेड्युल ट्राइब दुने वर्गीकृत यानाः राज्यपाखें बीगु आरक्षण प्राप्त जुइ ।खतुं आसामय् थःगु पहिचान न्ह्यःने तयाः राज्यपाखें बीगु सुविधा प्राप्त यायेत संघर्ष यानाच्वंपिं नेवाःत जक मखु । गोर्खा समुदाय दुने दुथ्याःपिं १३ गू जाति मध्ये राई व लिम्बुं न्हापा हे थ्व सुविधा कया तयेधुंकल ।

आः नेवाः लगायत ११ गू जाति थुकिया लागिं संघर्षरत दु । थ्व संघर्षया झ्वलय् भारत सरकारं आरक्षणया सुविधा बी मबी व थःगु थासय् दु । तर राज्यपाखें बीगु थ्व सुविधाया आकर्षणं हे जक जूसां आसामया नेवाःतय्त थःगु पहिचान प्रति धाःसा अतिकं जागृत याना बिउगु दु । पहिचान लोप जुल धाःसा गज्याःगु संकट वयेफु धइगु यथार्थ उमित बोध याका बिउगु दु ।

जागृत जूपिं आसामी नेवाःत आः राज्यपाखें सुविधा वःसां मवःसां आसामय् थःगु पहिचान धाःसा पुनस्र्थापित यायेमाः धकाः आः सक्रिय जुया वःगु दु । थ्वहे झ्वलय् वंगु निला ति न्ह्यः आसामय् नेवाः जागरणया लागिं सक्रिय जुयाच्वंपिं छपुचः नेवाः न्ह्यलुवात नेवाःतय् आदिभूमि नेपाःगाः चाःहिलेत वःगु खः । वय्कःपिं थन दुगु इलय् झीथाय् बिस्काः लगायत थीथी जात्रात जुयाच्वंगु ई ।

फुक्क स्वयेधुंकाः थःगु जाति प्रति वय्कःपिंके अझ हे गौरव च्वजाया वल । आः वय्कःपिनि ग्वसाः दु – आसाम लिहां वनाः नेपाः भ्रमणया अनुभव कनेगु, अले आसामय् नेवाः गतिविधि न्ह्याकेगु । थ्वहे झ्वलय् सिक्किम, आसामय् नेवाः पहिचान म्वाकेगु ज्याय् विशिष्ट योगदान बियादीम्ह संस्कृतिविद् गणेशराम लाछिं छगू न्हूगु योजना हयादीगु दु – भारतया सिक्किम, आसाम, दार्जिलिङ आदि थाय्यापिं प्यम्ह प्यम्ह मनूयात येँय् हयाः नेवाःतय्गु सम्पूर्ण खँ स्यना छ्वयेगु, अले वहे प्यम्हेस्यां थःथःगु लागाय् वनाः हानं मेपिंत स्यनेगु ।

थ्व छगू वृहत् परियोजना कथं हे सञ्चालन यायेगु जुइ, मदिक्क । यदि थ्व ज्या न्ह्यात धाःसा थःपिं नं उकी सहभागी जुइगु खँ भाजु दिपक नेवारं कनादी । उकिया लागिं आसामया अलग अलग प्यंगू हे जिल्लाय् च्वंपिंत छ्वया हयेगु वय्कःपिनि ग्वसाः दु ।
स्वनिगः चाःहिउ वःपिं स्वम्ह मध्ये पशुपति नेवार ला न्हापांखुसी झाःम्ह जुयाच्वन । नेवाःतय्गु भव्य संस्कृति खंबलय् वय्कः चकित जुयादीगु दु । वय्कलं धयादी, ‘झीगु संस्कृतिया ला बयान यानां साध्य मजू ।’

अथे हे मेम्ह न्ह्यलुवा शेरबहादुर प्रधानं आः आसामय् वनाः ज्या याये लिबाके मजिउगु अनुभव जूगु खँ कनादी । आसामय् च्वंपिं नेवाःत गुलिं सरकारी जागीरय् दुसा अप्वः कृषि व व्यापार व्यवसायय् लगे जुयाच्वंगु दु । आसामया नागरिकत नेपाः वयेत पासपोर्ट म्वाः थें सिमाना स्वाःगु मेगु देय् भूटान वनेत नं पासपोर्ट म्वाःगु जुयाच्वन । आसामया सामारांग धाःगु गां भूटानलिसे स्वाः । सामारांग गांलिसे स्वाःगु भूटानी गांया नां नं सामारांग हे जुयाच्वन ।

थ्व गां जुयाः आसामीतय्त भूटानया निश्चित लागा तक दुहां वने बिउ । तर चा च्वने धाःसा बी मखु । बहनी जुइ न्ह्यः हे लिहां वयेमाः । भूटानं आसामय् सन्त्रासि, पालु आदि मीसा आसामं चि, चिकं, सिमेन्ट आदि न्याना यंकी । छुं नेवाःत भूटानलिसे जुइगु व्यापारय् नं संलग्न दु । न्ह्यागु हे ज्याय् लगे जुयाच्वंपिं खःसां आसामया नेवाःत आः थःगु जातीय पहिचान हानं म्वाकेत जागरुक जुया वःगु दु । थ्व दकलय् सकारात्मक पक्ष खः ।

गुगुं इलय् नेपालय् वा वयेकेत आसामया बुंगद्यः नेपाः हःगु खः । आः आसामय् जागरण हयेत नेपाःया संस्कृति व सभ्यता आसाम यंकेत्यंगु दु । आसाम व नेपाःया किंवदन्तीइ आधारित धार्मिक स्वापू आः यथार्थय् आधारित पहिचानया स्वापुती हिलेत्यंगु दु ।