बाहिरी चक्रपथ व नेवाः सरोकार

स्वनिगलय् ता ई न्ह्यःनिसें चर्चा जुयाच्वंगु अले स्वनिगःया आदिवासी नेवाःत, प्रत्येक्ष रुपं सरोकार दुपिंन्सं जक मखु यःसां मयःसां मेमेपिन्सं नं सरोकार क्यनेमाःगु अवस्था दु । बाहिरी चक्रपथय् जग्गा लाइपिं जक मखु स्वनिगःया फुक्कसिनं सरोकार क्यनेमाःगु कारण धइगु उगु परियोजनां थनया वातावरण, थनया सभ्यतानिसें फुक्क ख्यलय् हे लिच्वः लाइगु अवस्था दु ।

अझ स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्सं ला थःगु जग्गा बाहिरी चक्रपथय् मलाःसां नं आदिवासी जूगुलिं थन हइगु छुं नं कथंया परियोजनाया बारे थःपिनिगु अनुमति कायेमाः सूचना बिइमाः धकाः तकं सः तयेमाःगु अवस्था दु । उलि जक मखु कन्हय् वना बाहिरी चक्रपथं स्वनिगःया अवस्था छु जुइ धकाः तकं सरोकार क्यनेमाः । उकिं थौंया इलय् स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्सं बाहिरी चक्रपथ गुगु कथं गन गन निर्माण जुइ ? बाहिरी चक्रपथं गुलि जग्गा लाइ ?, जग्गाधनीया गुलि जग्गा लाइ ?

गुलि मनूतय्गु थप बसोबास जुइ धकाः तकं थुइकेमाः । चक्रपथया रुटस्वनिगलय् दयेकेत्यंगु बाहिरी चक्रपथया रुट धइगु येँ जिल्ला दुनेया च्वबाहाः (क्वय्ना), किपू, मच्छेगां, सतुंगः, नैकाप, सीतापाइला, नागार्जुनडाँडा, ग्वंगःबुँ, टोखा, चपली, कपन, जगडोल, सन्डोल, नयाँपाटी, थलीडाँछ लाइ । अथे हे ख्वपया चाँगुनारायण, दुवाकोट, भाmैखेल, बागेश्वरी, सुडाल, कटुन्जे, थिमि, सिरुटार लाइसा यलया लुभु, थसि, थैब, धापाख्यः, थेच्व, छम्पी, ख्वना, बुंग जुया च्वबाहाः स्वाइगु खः ।

गज्वःगु जुइ चक्रपथ ?स्वनिगलय् आःया चक्रपथ पिने गुँक्वं गुँक्वं नेवाः वस्तीयात थिइका थिइका यंकीगु तःधंगु चक्रपथ धइगु हे बाहिरी चक्रपथ खः । बाहिरी चक्रपथया लम्वाई अर्थात हाकः धइगु ७२ किलो मिटर खः । थुकिसनं येँ जिल्ला दुने जक ३५ दशमलब ०८ किलो मिटर, यल जिल्ला दुने १५ दशमलब ८० किलो मटिर व ख्वप जिल्ला दुने २१ द्यशमलब ०५ किलो मटिर लाइ ।

थज्वःगु अवस्थाय् आः जग्गा म्हो दुपिंन्सं न्याना ८ आना थ्यंके मफइगु अवस्थाय् इपिं अवश्य नं विस्थापित जुइ । व धइगु मेपिन्त जग्गा मिइगु खः । नेवाः बाहेकयापिं मनूत हे न्याना च्वंवइगु खः ।

जवय् २ सय ५० मिटर खवय् नं २ सय ५० मिटर याना मुक्कं ५ सय मिटर ब्या तकया जग्गा मुक्कं याना ७५ निसें ८० हजार रोपनी तक जग्गा एकीकरण याना बाहिरी चक्रपथ दयेकेत्यंगु खः । च्यागू लेनया सडक मध्य दथुइया ब्व राजमार्गया नितिं जुइसा जवं खवंया ब्व लोकल रुटय् चलेजुइगु सवारी साधानया नितिं अले साइकलया नितिं नं लँ दइ । अथे ५ सय मिटर ब्याया ७२ किलो मिटर अर्थात ८० हजार रोपनी दुने लँ, मत, त्वनेगु लः, सार्वजनिक पार्क, पिकनिक यायेगु थाय्, स्कूल, अस्पताल, खुल्ला थाय्, सपिड मल, मनोरञ्जनस्थल लागायतया पूर्वाधार दइ धाःगु दु ।

चक्रपथ धइगु बास्तवय् न्हूगु कथंया मावन वस्तीया नितिं खः । बुँइ छेँ दयेका व्यवस्थित शहर दयेका च्वनेगु नितिं खः । चक्रपथ पूवन धाःसा स्वनिगलय् थप ४० लाखम्ह मनूतय्गु वसोवास जुइगु अवस्था दु । आः बाहिरी चक्रपथय् लाइगु जग्गा धइगु मुक्कं याना ८० हजार खःसा थ्व स्वनिगःया कुल जग्गाय् १० प्रतिशत जग्गा खः । आः स्वनिगलय् छु अवस्थाय् दु उकिइ थप १० प्रतिशत थासय् वस्ती विस्तार यायेगु कथंया परियोजना खः धकाः थुइकेमाः ।

गुगु कथं दयेकी ?नेपाल सरकारया सहरी विकास मन्त्रालय अन्तर्गतया काठमाण्डौं उपत्यका विकास प्राधिकर बाहिरी चक्रपथ विकास आयोजन धकाः ज्या न्ह्याकाच्वंगु खः । २०६१)०६२ सालंनिसें सरकारं थुगु परियोजनाया ज्या न्ह्याकूगु खःसा आः वया उकिया विस्तृत परियोजना प्रतिवेदन (डिपिआर) तकं तयार याये धुंकूगु दु । एकीकरण याना दयेकीगु आयोजना जूगुलिं सुं नं जग्गाधनी विस्थापित जुइ मालीगु अवस्था मदु धकाः तकं धायेगु यानाच्वंगु दु ।

ततःधंगु परियोजना संचालन यायेगु इलय् अन्तर्राष्टिय स्टरय् हे एकीकरण याना जक ज्या न्ह्याकीगु जुया बाहिरी चक्रपथ नं एकीकरण याना हे न्ह्याकेत्यनागु खः धकाः सरोकारवालातय्सं धायेगु यानाच्वंगु दु । चक्रपथ निर्माण जुइगु अवस्थाय् प्रत्येक जग्गाधनीया जग्गा म्होतिं नं आठ आना याइगु अवस्था दु । व धइगु आठ आनया प्लट याइ । सुया नं जग्गा आठ आन मदइगु अवस्था जुल धाःसा उम्ह जग्गाधनीं थप जग्गा न्यायेमाली । जग्गा एकीकरण याइगु इलय् आनया ५ लाखया भाः तया याइगु खःसा लिपा चक्रपथ दयेके धुंकाः आनाया १५ निसें २० लाख तका भाः थ्यनी ।

अबले जग्गा मगाःम्हेस्यां न्हूगु भाः कथं जग्गा न्याये मालीगु अवस्था वइ । जग्गा न्याये मफत धाःसा न्हापाया भावं हे थःगु जग्गा परियोजनायात मिइ मालीगु अवस्था वइ । मानौं सुं मनूया १० आना जग्गा दुसा बाहिरी चक्रपथय् ५ आना लात धाःसा छकू प्लटया नितिं थप ३ आना जग्गा न्याना जक ८ आना दयेकेमाली । थःम्हं मिइ माल धाःसा व ५ आनाया ५ लाखया भावं २५ लाखं मिइमाली तर थःम्हं ३ आन न्याना ८ आना थ्यंकेमाल धाःसा १५ लाखया भावं ४५ लाखं ३ आन न्यायेमाली ।

थज्वःगु अवस्थाय् आः जग्गा म्हो दुपिंन्सं न्याना ८ आना थ्यंके मफइगु अवस्थाय् इपिं अवश्य नं विस्थापित जुइ । व धइगु मेपिन्त जग्गा मिइगु खः । नेवाः बाहेकयापिं मनूत हे न्याना च्वंवइगु खः । राज्यं बाहिरी चक्रपथया नितिं मुक्कं याना ४५निसें ५० प्रतिशत तक जग्गा जग्गाधनीपाखें हे कया लँ नाप नापं मेमेगु पूर्वाधार दयेकीगु खः । कुल जग्गाय् २७ प्रतिशत लँ लाइसा अथे हे ५ प्रतिशत खालीगु थाय् दइ धाःगु दु ।

उगु परियोजना संचालनया नितिं भौतिक पूर्वाधारया नितिं धकाः जग्गाधनीपाखें हे थप १३ प्रतिशत जग्गा काइगु जूगु दु । व हे १३ प्रतिशत जग्गा मिया वःगु ध्यबां हे बाहिरी चक्रपथया ज्या क्वचायेकीगु खः । चक्रपथया नितिं खर्च चक्रपथ निर्माया नितिं मुक्कं याना ६ अर्ब ३६ करोड तका खर्च जुइगु अनुमान आयेजनापाखें याःगु दु । आः तकया दुने विस्तृत अध्ययण प्रतिवेदन अर्थात डिपिआर, परामर्श नापं कर्मचारीया तलबया नितिं जक ९ करोड ८८ लाख ४५ हजार ५ सय ४६ तका ध्यबा खर्च याये धुंकूगु दु ।

जग्गा एकीकरण वइगु जग्गाधनीतपाखें भौतिक पूर्वाधारया नितिं धकाः वइगु खर्च गुलि खः उलि खर्च लगभग जनताया जग्गा हे मिया दुकाइगु अवस्था दु । १३ प्रतिशत जग्गा मिया थ्यं मथ्यं ६ अर्ब तका परियोजनां मुंकी । थुगु ल्याखं स्वल धाःसा बाहिरी चक्रपथ दयेकीगु धइगु जनताया हे जग्गा कया व हे जग्गा मिया उकिं वइगु ध्यबां हे ज्या याइगु तर राज्यं छुं नं कथंया योगदान मइगु अवस्था वइ धकाः स्पाष्ट जूगु दु ।