राजकीय समाजवादया सम्भावना
देसय् समाजवाद उन्मुख संविधान जारी जूगु दु । उगु हे संविधानया लिधंसाय् जूगु चुनाव त्याकावःगु शक्तिं धाःसा राजतन्त्रया वकालत याना जूगु स्थिति दु । पुलांम्ह जुजु थःगु खोसे जूगु राज्य पुनःस्थापित यायेगु ताः तयाः थीथी कथंया धार्मिक ज्याझ्वः, सामाजिक ज्याझ्वः व राजनीतिक ज्याझ्वलय् उलि हे ई बियाः लगे जुयाच्वंगु दु ।
थज्याःगु इलय् झी लोकतान्त्रिक व गणतान्त्रिक नेतात धाःसा झन् झन् थः स्वयम न्हापा न्हापाया जुजु महारानी स्वयां भ्याःभचा हे म्हो मजुसे तामझाम सहित थीथी ज्याझ्वलय् सहभागी जुयाच्वंगु दु । उकिं सर्वसाधारण जनतां वर्तमान लोकतान्त्रिक व प्रजातान्त्रिक गणतन्त्रया नेतातय्त म्हिगःया पुलांगु राजतन्त्रयात लिसा कयाच्वंपिं न्हूगु राजतन्त्रया रुप कथं थुइकाहःगु दु ।
धायेत देसय् संघीय गणतन्त्र वल धाइ । लिहां मवनिइ कथंया संघीयता व गणतन्त्रयात संस्थागत यायेधुंकूगु अवस्था दु । थन संघीयता कथं न्हय्गू प्रदेश व स्थानीय तहलय् विभाजन यायेधुंकूगु स्थिति दु । तर उगु संघीयता व गणतन्त्रयात उचित ढंगं लागू यायेफुगु स्थिति मदुनि । आः तकं प्रदेशया राजधानीया सवाल, प्रदेशया नांया खँ पूवंके फुगु मदुनि ।
संविधानसभां निर्धारण यायेमाःगु थ्व चीजयात आः गणतन्त्र व लोकतन्त्र वःगु झिंनिदँ फुनाः नं पुवंके मफुगु धइगु पूवंके जकं चाहे मजूगु खःला धइगु शंका यायेमाःगु अवस्था वयाच्वंगु दु ।जःलाखःला देय् भारत न्ह्याब्लें धइथें नेपालय् अस्थिर शासन व्यवस्था कायम जूगु स्वये चाहे जूगु राष्ट्र खः ।
अज्याःगु इलय् नेपालय् दंदं तक अस्थिरता कायम जुयाच्वनीगु व संस्थागत रुपं कायम जुइधुंकूगु चीजय् नं विवाद ब्वलना च्वनीगु धइगु राज्ययन्त्रया लागिं बांलाःगु खँँ मखु । देशय् संघीय गणतन्त्र वल धयाच्वंगु दु । तर शासन सत्ताया स्वरुप स्वयेगु इलय् अझ नं अधिनायकवाद लागू जुयाच्वंगु स्थिति दु ।
गणतन्त्र व देसय् संघीयताया
वकालत यानाच्वंपिं बहुमत दुगु अझ दुइतिहाई बहुमत कायम जूगु थ्व इलय् नं जनता असन्तोष जुइगु व विद्रोहया मि च्याइगु धइगु ला थ्व देसय् गबलें हे शान्तिया वातावरण मदया वनीगुया संकेत खः ।
उकिं हे गुलिं असन्तुष्ट पक्षं धाःसा थ्व इलय् विद्रोहया मि पुसा तयेगु सुरु यायेधुंकूगु दु । छवाः न्ह्यः राजधानीइ जूगु घटना थुकिया संकेत खः ।
गणतन्त्र व देसय् संघीयताया वकालत यानाच्वंपिं बहुमत दुगु अझ दुइतिहाई बहुमत कायम जूगु थ्व इलय् नं जनता असन्तोष जुइगु व विद्रोहया मि च्याइगु धइगु ला थ्व देसय् गबलें हे शान्तिया वातावरण मदया वनीगुया संकेत खः ।
उलि जक मखु देसय् सत्ताय् च्वंपिं फक्व सत्ता च्वंपिसं जनतायात दुःख बिइगु अले म्हिगः थें विद्रोही शक्तिया रुपं खने दयेकःवःपिं हतियारधारी जनसेना धाइपिंपाखें नं नेपाली जनता दोहोरो मारय् लाकेगु दाउ खः । थथे जुयाच्वन धाःसा गणतन्त्र व संघीयता प्रति नेपाली जनताया असन्तोष अप्वः जुयाः म्हिगःया प्रतिक्रियावादी शक्तिं फाइदा काइगु निश्चित दु ।
पत्रपत्रिकाय् पंचायतीकालय् थें अघोषित रुपं सेन्सरशिप लागू जुइगु अवस्था वयाच्वंगु दु । कार्यपालिका, व्यवस्थापिका व न्यायपालिकायात तकं राज्यं नियन्त्रण यानाः तानाशाही शासन लागू यायेत स्वयाच्वंगु स्थिति दु ।
थ्व इलय् मिडिया विधेयक सदनय् दर्ता यानाः उकियात पारित याकेत सत्ता पक्ष व प्रतिपक्षी दथुइ मिलोमतो यायेत स्वयाच्वंगु, जनअधिकार कुन्थित यायेगु ताः तयाः थीथी कथंया राज्यया निकायत परिचालित जुयाच्वंगु अले कर्मचारीं धाःथें राजनीतिक पार्टीत चले जुइगु परिपाटीया विकास जुयाच्वंगु धइगु गुगुं नं कथं बांलाःगु खँ धाःसा मखु ।
सम्मुन्नत समाज निर्माण यायेगु नारा थ्वयेकाः सत्ताय् थ्यंकूपिंसं जनताया मिखा पिइकेगु, न्हाय्पं तिकेगु अले म्हुतु प्वाः पाकां सुया बिइगु थेंज्याःगु ज्या यानाच्वन धाःसा बिद्रोह बाहेक मेगु उपाय नं छुं दइमखु । थौं तक नेपाली कांग्रेस ‘पर्ख र हेर’ नीति कयाः धैर्यवान जुयाच्वंगु दु । अन्याय अप्वया वन धाःसा व अथे च्वनीमखु ।
नामं संघीयता तर ज्यां केन्द्रीकृत शासन प्रणाली लागू जुयाच्वंगु कारणं थौं प्रदेशया मूख्यमन्त्री व प्रधानमन्त्रीया दथुइ ल्वापु जुयाच्वंगु दु । उलि जक मखु प्रदेशया अधिकार केन्द्रं लाका काःगु महसुस मुख्यमन्त्री, मन्त्री व सांसदतय्सं यानाच्वंगु दु । थःगु अधिकार क्षेत्र छु खः धइगु किटान मजूगु कारणं जनताया दथुइ जनप्रतिनिधित वने मफइगु अवस्था ब्वलनाच्वंगु दु ।
थ्व धइगु कचागु संघीयता वा प्रदेशया विभाजन जूगु कारणं खने दयावःगु लिच्वः हे खः । बेलायत व अमेरिकाय् नं संघीय राज्य दु । तर बेलायतय् शक्ति जक विकेन्द्रीकरण जुयाच्वंगु स्थिति दु । भारत व अमेरिकाया संघीयतायात दुवाला स्वयेगु खःसा अन केन्द्रया अधिकार व प्रदेशया अधिकार छु गथे खः धइगु स्पष्ट यानातःगु दु ।
५० गू प्रान्तय् विभाजन जुयाच्वंगु अमेरिकाय् छगू प्रान्त व मेगु प्रान्तया दथुइया सम्बन्ध व केन्द्रलिसेया सम्वन्धया खँ उलि हे स्पष्ट ढंगं न्ह्यानाच्वंगु दु ।थथे स्वस्वं वनेगु इलय् झीथाय् संघीयता वःगु खः वा मखु धइगु तकं अन्यौल जुयाच्वंगु दु । अझ आः वया ला गुलिं राजनीतिक नेतातय्सं थ्व संघीयता धइगु चीज २०६२÷६३ या जनआन्दोलनया एजेण्डा मखु धयाच्वंगु दु ।
बेलायत व चीन एकात्मक शासन व्यवस्था दुगु राष्ट्र खः । अन नं प्रजातान्त्रिक शासन पद्धति उलि बांलाक न्ह्यानाच्वंगु दु । नेपाः मेपिनि अनुकरण यायेत तकं सही ढगं याये मफयाच्वंगु अवस्था दु । न थन बेलायत थें एकात्मक शासन व्यवस्था दु, न अमेरिकाया थें प्रान्तीय संघीयतायात उचित ढंगं लागू याये फयाच्वंगु हे स्थिति दु ।
थज्याःगु अन्योल जुयाच्वंगु इलय् हे प्रतिक्रियावादी शक्तिं फाइदा काइगु खः ।म्हिगः हे जि थः दाजु थें मखु व जिं जनताया दुःख तुलुतुलु स्वया च्वने फइमखु धाइम्ह पुलांम्ह जुजु ज्ञानेन्द्र थुलि सक्रिय रुपं राजनीतिक गतिविधि यानाच्वंगु दु कि मेपिंसं संवैधानिक राजतन्त्र व हिन्दू राष्ट्रया नारा बियाच्वंगु धइगु ला वयात उत्साहित यायेत स्वयाच्वंगु जक खः धइगु संकेत वःगु दु ।
लोक सेवा आयोग पास यानावःपिं मनूत सरकारी सेवाय् भर्ना यायेगु सवालय् तकं केन्द्रया निर्णय स्थानीय तहतय्सं माने यायेत थाकुयाच्वंगु दु । थ्व धइगु संघीयता अःखः ज्या जूगुया हे लिच्वः खः । स्थानीय तह वा क्वय् च्वंगु निकायया नगरपालिका, गाउँपालिकायात थःपिनिगु तह चले यायेगु निंतिं थःपिनि हे मनू तयेमाःगुलि च्वय्या मनूत जक छ्वया हयेगु यात धाःसा व थें संघीयता विरोधी व न्हूगु राजतन्त्रया ज्या मेगु छु जुइ ?
LEAVE YOUR COMMENTS