ताःलायेमाःगु ‘विश्व नेवाः सम्मेलन’

विश्व नेवाः संगठनया ग्वसालय् नेपालय् छुं दिं लिपा विश्व नेवाः सम्मेलन यायेगु तयारी न्ह्यानाच्वंगु दु । विश्वन्यंकंया नेवाःतय् दथुइ नेवाः गौरवया भावना ब्वलंकेगु आज्जुं थ्व सम्मेलन जुयाच्वंगु दु । विश्व नेवाः संगठनं हरेक मार्च महिनाया अन्तिम शनिवाः थुगु दिवस हनेगु घोषणा जूगु दु । थुकिया शुरु नेपालं यायेत्यंगु दु । थुकथं थ्व अन्तर्राष्ट्रिय स्तरं नेवाःतय्सं नेवाःतय्गु ब्वति यायेत्यंगु थ्व न्हापांगु नेवाःतय्गु अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन जुइत ताःलाःगु दु । नेवाःतय्गु मू भूमि नेपाः खः । नेपाःया नेपाल मण्डल खः । विविध कारणं नेवाःत थपिनिगु देशं बाय्हिलाः विदेशय् च्वंवनाच्वंपिनिगु ल्याः आः अप्वः दयेधुंकल । निगू दशक न्ह्यः तक हे विदेशय् च्वंपिं नेवाःतय्सं थःपिंत खुल्लाकथं नेवाः धायेकेत अनेक पंगःत वाःचायेकाच्वंगु इलय् आः विश्वन्यंकंया हे नेवाःत दुथ्याकाः नेवाः अन्तर्राष्ट्रिय संगठन नीस्वने फूगु मूल भूमि नेपालय् च्वनाच्वंपि नेवाःतय्गु निंतिं नं गर्वया खँ खः ।

नेवाःत गन गन वन अन सशरीर मनू जक वनीगु मखु, उपिं नापं रितिथिति, संस्कार व भाय् नं नापं वनीगु खः धयागु लिच्वः नृवंशशास्त्रीतय्गु दु । थ्व हे ल्याखं विश्वय् न्यनावंपिं नेवाःतय्सं नं थःपिनिगु बिस्कंया म्हसीका न्ह्यब्वयेत थःपिनिगु संस्कृति व सभ्यताया ब्वज्या थःपिं वसोवास याना वयाच्वंगु थासय् न्ह्यथनेबह जुइक हे याना वयाच्वंगु दु । थ्व हे कारणं थःपिनिगु पहिचान सहितया संस्थात विदेशय् नं सरकारी निकायय् दर्ता यानाः थःपिनिगु आधिकारिकता स्थापित यायेत थुपिं ताःलाःगु खनेदु । मेखेर आः वयाः नेवाःतय्गु विश्व संगठन हे विदेशय् दर्ता यानाः थःपिनिगु माउभूमि नेपाःयात ‘नेपाः च्याप्टर’या जक मान्यता बियाः थुगु विश्व संगठन न्ह्याः वनाच्वंगु खनेदु । नेवाःत थःपिनिगु मातृभूमिइ राज्यपाखें हे सलंसः दँ भाषा, जाति, धर्मया खँय् उत्पीडनय् लानाच्वंगु वास्तविकता खः । नेपाः देय् गबलें उपनिवेश मुलुक मजूसां थनया शासकतय्गु शासनय् नेवाःत हरेक ख्यलय् उपनिवेशया वातावरणय् म्वायेत बाध्य जुयाच्वंगु सलंसःदँ दयेधुंकल ।

आः नं थःपिनिगु मातृभाषां शिक्षा कायेगु अधिकार मदु । थःपिनिगु मातृभाषा, मौलिक संवत् नेपाल संवत्, मौलिक लिपि नेपाल लिपिया आधिकारिक छ्यलाबुला गनं याये फयाच्वंगु मदु । देय्या बहुसंख्यक आदिवासी जनजातितय्गु भाय् नेपाः सरकारया आधिकारीक भाय् जुइ फयाच्वंगु मदु । थज्याःगु लकसय् आः विकसित व प्रजातान्त्रिक देशय् वसोवास याना वयाच्वंपिं विश्वन्यंकंया नेवाःतपाखें नेवाःतय्गु अधिकारया निंतिं माक्व ग्वाहालि, सहलह जुइ धयागु आशा यायेगु छुंकथंया धृष्टता मजुइ ।विश्व नेवाः संगठन गठनया इतिहास ताःहाकः मजूनि । आःया अवस्थाय् विश्वन्यंकंया नेवाःतय्गु परिस्थितिया अध्ययन हे नं मू विषय जुइफु । थुकिया हे कारणं जुइफु विश्व नेवाः सम्मेलन विश्वन्यंकं यानाः सकल नेवाःतय्त थः नेवाः धयागु आत्मीय गौरव ब्वलंकेगु थुकिया ज्या जुइफु । नेपाःया सन्दर्भय् गन नेवाःतय्गु मू थाय् खःसां बुलुहुँ थःपिनिगु भाषा संस्कृतिपाखें विचलनय् न्ह्यानाच्वंगु इलय् उमित नं जातीय गौरव ब्वलंके बीमाःगु आवश्यक खः ।

विश्वन्यंकं वसोवास यानाच्वंपिं नेवाःतयत छगू हे थासय् तयाः स्वयेगु नं पाय्छि जुइ मखु । गनं नेवाःतय्गु ल्याः अप्वः दुसा गनं म्हो जक दु । उकथं हे गनं गनं नेवाः भाय् व संस्कृति त्वःतेधुंकूपिं वा अन हे स्थायी वसोवास यानाच्वंपिनिगु आवश्यकता व मेमेपिनिगु चाहना छगू हे जुइ मखु । आःया विश्व नेवाः संगठनं थ्व विषयय् नं चिन्तन यायेगु आवश्यक जुइ । अमेरिका वा गनं मेगु देशय् वसोवास यानाच्वंपिं नेवाःतय्गु मू समस्या थःपिनिगु पहिचानया निंतिं संस्कृति गुकथं न्ह्यब्वयेगु जक जुयाच्वनीसा नेपाः दुनेया नेवाःतय्त राज्यं हे उत्पीडनय् लाकातःगु कारणं अज्याःगु स्थितिं गुकथं मुक्त जुइ धयागु हे चिन्ता जुयाच्वनी । थीथी कारणं विदेशय् बाय् हिलेधुंकूपिं नेवाःतय्गु आर्थिक स्थिति व थःगु हे मुलुकय् वसोवास यानाच्वंपिं आदिवासी नेवाःतय्गु स्थिति समान मजू । निश्चय नं विकसित आर्थिक परिणतिइ अभ्यस्त नेवाःतय्गु निंतिं नेपाःया नेवाःत अविकसित आर्थिक चाकलय् म्वानाच्वंपिं तायेके फइ ।

विश्वया धनी देशय् दुपिं नेवाःतय्सं थनया आर्थिक समृद्धिया निंतिं ज्या यायेमाः धयागु सोच नं ब्वलंके फइ । थ्वहे कारणं नं जुइफु आःया परिस्थितिइ अनेक स्कुलय् ‘छात्रवृत्ति’ थुमिसं उपलब्ध याका वयाच्वंगु खंकेफइ । तर थनया आदिवासी नेवाःतय्गु वास्तविक स्थितिइ गुकथं ग्वाहालिया पलाः न्ह्याके फइ धयागु चिन्तन नं जुइमाः । आःया अति चर्चित सामाजिक सञ्जाल फेसबुकय् जक स्वल धाःसां नं नेपाःया नेवाःतय्सं थथे यायेमाः, अथे यायेमाः धयाकथंया अनेक फुस्कुलुगु बिचाःत तयाच्वंगु खंके फइ । तर थःपिंसं यायेफइगु सामान्य ज्या तकं मयासे भिंस्काः जुइगु ज्यापाखें मनूत उदेक नं चायेफु ।
नेवाःतय्गु उत्पत्तिया थाय् नेपाःयात नं छगू ‘च्याप्टर’या हैसियत बियाः न्ह्यानाच्वंगु विश्व संगठनया भूमिका गुकथं सशक्त जुइगु खः, थुकियात इलं हे जक प्रमाणित याये फइ । आः जुइत्यंगु विश्व नेवाः सम्मेलन प्रतिया आकर्षण थनया नेवाःतय्के दुगु खःसां उलि उत्साह खने दयाच्वंगु मदु । थ्व छु गुकथंया ज्याझ्वः खः धयागु अन्यौलता दनि ।

थनया नेवाःतय्गु थःपिनिगु हे समस्या ज्वाँय्ज्वाँय् ल्यनाच्वंगु दनि । विकासया नामय् नेवाःतय्गु वस्ति हे न्हंकाः भौतिक संरचना दयेकेगु ज्या जुयाच्वंगु दु । न्हूगु संविधान दुने थःपिनिगु पहिचानया प्रदेश नामांकरणया संकट वयाच्वंगु दनि । थज्याःगु समस्याया बारे थुगु सम्मेलनया धारणा छु जुइगु खः धयागु चिन्ता नं थुमिगु जुयाच्वंगु दनि । नेवाःतय्गु न्हापांगु अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन ताःलाकेमाःगु खँय् सुयां निता बिचाः दइ मखु । थ्व मात्र विदेशय् च्वंपिं नेवाःतय्सं नेपालय् वयाः सम्मेलन याः वल धयागु सन्देश जक मजुसे वास्तविकरुपं नेवाःतय्गु मूलभूमि नेवाः लगायत विश्वन्यंकंया नेवाःतय्गु समस्या गुकथं विश्व नेवाः संगठनं सम्बोधन याये फइ धयागु खँय् नं ध्यान वनेमाः । थ्व सम्मेलन समस्त नेवाःतय्गु निंतिं गर्वया ज्याझ्वः जुइमाः ।