ने. सं. ११४४ कछलागा द्वादशी -

प्रधानमन्त्रीयात आदिवासी नेवाःतपाखें पौ

स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्सं थःपिनिगु भूमि, कला संस्कृति, सम्पदा, भाषा, सभ्यता, पहिचानया सवालय् मदिक्क थःगु सः तया वयाच्वंगु दु। गबलें आन्दोलनया रुपय् सः तयेगु याना वयाच्वंगु दुसा गबलें माग पत्रया रुपय् न्ह्यब्वयेगु याना वयाच्वंगु दु। राजनीतिक अधिकार सहितया नेवाः स्वायत्त राज्य प्राप्ति नेवाःतय्गु मूल माग खःसा नेवाः स्वायत्त राज्य अर्थात नेवाः प्रदेश नं गज्वःगुकथंया जुइमाः धइगु विषयय् बहस जुयाच्वंगु दु। आःया न्हय्गू प्रदेश थें नां जकया नेवाः प्रदेश दयेकेगु सवालय् नं आदिवासी जनजातिया दृष्टिकोणं मेगु हे कथं स्वयेफइगु अवस्था मदुगु मखु। न्ह्यागु हे जूसां नेवाःतय्सं आःया अवस्थाय् थःपिनिगु पहुँच, प्रतिनिधित्वनिसें निर्णय याइगु निकायय् थःपिं हे दुथ्याकेमाःगु सः तयेगु याना वयाच्वंगु दु। नेवाः अधिकारया आन्दोलनया सवालय् गबलें तच्वल, गबलें शिथिल जुलसा गबलें कमजोर नं जूगु अवस्था मदुगु मखु। नेवाःतय् दथुइ एकता मदु धकाः धायेगु याना वयाच्वंगु दु। नेवाःतय्गु आन्दोलनय् मंकाः नेतृत्वया अभाव जुयाच्वन धकाः नं धायेगु यानाच्वंगु दु। मंकाः नेतृत्व याइपिं मदयाः हे नेवाः आन्दोलन लिपांगु इलय् कमजोर जूगु खनेदु ।

थुगुसी झिंछक्वःगु नेवाः एकता दिवस आन्दोलन दिवसया रुपय् हनेगु गुगु ज्या जुल, थुकिं नेवाः समुदायया निंतिं छगू आशा यायेगु थाय् दयेकाबीगु संकेत बिउगु दु। नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिइ दुथ्याःगु घटकत, नेवाः जातीय खलः पुचः नापं नेवाः अधिकारया निंतिं आन्दोलन याना वयाच्वंगु आन्दोलन, अभियान नापं संघसंस्था छगू हे थासय् च्वनाः मंकाः कथं न्ह्याः वनेगु प्रतिबद्धता प्वंकेगु नापं एकीकृत आन्दोलन याना वनेगु धकाः गुगु घोषणा यात, थ्व बांलाःगु पक्ष खः । झिंछक्वःगु नेवाः एकता दिवस लिपा आः छु जुइ धइगु न्ह्यसः ब्वलनाच्वंगु अवस्थाय् आः नेवाःतपाखें प्रधानमन्त्रीयात मंकाःकथं लुमन्ति पौ नापं जवाफदेहिता पौ च्वयाः बीगु तयारी याःगु धइगु मेगु बांलाःगु पक्ष खः ।

नेवाःतय्सं थःपिनिगु राजनीतिक अधिकारसहित पहिचानया आधारय् नेवाः स्वायत्त राज्य प्राप्तिया निंतिं आन्दोलन याना वयाच्वंगु खँ न्ह्यथँसें थौंया ईयात ल्वःकथंया न्ह्यसःसहितया जवाफदेहिता पौ बीत्यंगु दु। नेपाःया गौरव व विश्वया हे आकर्षण जुयाच्वंगु नेवाः संस्कृति व सभ्यता सिधयेकेकथं विकास निर्माणया नामय् राज्यं नेवाः विरुद्ध गुगु ज्या यानाच्वन अले नेवाःतय्गु जन्मसिद्ध सामूहिक अधिकारयात तकं हाचां गायाः राज्यपक्ष निरन्तर रुपं न्ह्याः वनाच्वंगु धासें प्रधानमन्त्रीयातत बीत्यंगु जवाफदेहिता पौ नेवाःतय्गु इतिहास जक मखु स्वयं नेपाःया आदिवासी जनजातिया इतिहासय् हे न्हापांखुसी खः ।

झिंछक्वःगु नेवाः एकता दिवस लिपा आः छु जुइ धइगु न्ह्यसः ब्वलनाच्वंगु अवस्थाय् आः नेवाःतपाखें प्रधानमन्त्रीयात मंकाःकथं लुमन्ति पौ नापं जवाफदेहिता पौ च्वयाः बीगु तयारी याःगु धइगु मेगु बांलाःगु पक्ष खः ।

विगतय् नेवाः सभ्यताया आधारय् गुथियात सिधयेधे योजना सहित हःगु विधेयकयात नेवाःतय्सं फातापुइका बी धुंकाः नं नेवाःतय्गु प्रथाजन्य संस्था गुथियात स्वायात्तता व स्वशासन बीगु ज्या राज्यपक्षं याना मच्वंगु अवस्थाय् प्रधानमन्त्रीयात हे तप्यंक पौ बीगु मेगु महत्वपूर्ण ज्या जुइगु अवस्था खः । स्वनिगःया आदिवासी नेवाःतय्सं थुगुसी मुलरुपं न्यागू न्ह्यसः न्यनेगु तयारी यानाच्वंगु दु। उगु न्ह्यसःत थुकथं प्रस्ताव याःगु दु : १) नेवाः भूमि, संस्कृति, सम्पदा, मातृभाषा, सभ्यतायात राज्यपक्षं मदिक्क थीथी कथंया त्वहः तयाः आक्रमण यायेगु ज्या छाय् याना वयाच्वंगु खः ? २) आइएलओ-१६९ व युएनड्रिपपाखें बियातःगु आदिवासी नेवाःतय्गु अधिकार सुनिश्चित यायेगु ज्या छाय् मजूगु खः ? ३) संविधानय् दुगु स्वायत्त क्षेत्र, संरक्षित क्षेत्र व विशेष क्षेत्रयात छाय् कार्यान्वयन मयाःगु खः ? ४) गैर न्यायीक सतक विस्तारया नामय् सर्वोच्च अदालतया पूर्ण इजलासं बिउगु आदेशयात तकं अवहेलना यानाः जनताया छेँ जग्गाय् छाय् डोजर चले याना वयाच्वंगु खः ? ५) पहिचान, पहुँच व प्रतिनिधित्व आतक नं सुनिश्चित यायेगु ज्या छाये याये मयानाच्वंगु खः ? धइगु न्ह्यसः तयेगु ज्या जूवनाच्वंगु दु ।

थुकथंया प्रधानमन्त्रीयात तप्यंक न्ह्यसः तयेगु सामान्य खँ अवश्य नं मखु। न्हापा लिपा जूसा ज्ञापन पौ नापं माग पौ जक बीगु याना वयाच्वंगु खःसा आः प्रधानमन्त्रीयात तप्यंक हे न्ह्यसः तयेगु ज्या गुगु जूवनाच्वंगु दु थ्व छगूकथं न्हूगु हे ज्या खः । नेपाःया आदिवासी जनजातित धइपिं राज्य दुनेया राज्य खः अले राज्यपक्षं इमिगु प्रथाजन्य संस्थायात मान्यता बीमाःगु, आदिवासीतय्गु अधिकारयात हस्तक्षेप याये मदइगु अन्तर्राष्ट्रिय कानून मान्यताकथं नेवाःतय्सं गुगु पौ बीगु पहल यायेत्यन थ्व छगू महत्वपूर्णगु ज्या खः ।

प्रधानमन्त्रीयात थुकथं न्ह्यसः पौ बीगु अवश्य नं सामान्य खँ मखु। थुकथं प्रधानमन्त्रीयात न्ह्यसः पौ बीत्यंगु धइगु नेवाःतय्सं राज्ययात न्ह्यसः तयाच्वंगु दु, राज्यप्रति नेवाःत सन्तुष्ट जुयाच्वंगु मदु धइगु क्यनी । थुगु खँयात कयाः प्रधानमन्त्रीयात जक मखु राजनीतिक दलया नेतातय्त तकं बीगुया मेगु अर्थ दु। प्रतिनिधिसभा पुनःस्थापना जूसां, चुनाव जूसां नेवाःतय्गु भूमि, संस्कृति, सम्पदा, पहिचान, भाषा, कला, सभ्यताया मुद्दायात स्थापित यायेगु व उकियात संबोधन याकेगु थ्व छगू बांलाःगु कुतः खः । नेवाःत राजनीतिक रुपं विभाजित जुयाच्वंसां थःपिनिगु मुद्दाया मामिलाय् छप्पँ दु, आदिवासी नेवाःत सामूहिकताय् विश्वास याइपिं व समुदायया निंतिं मंकाःकथं न्ह्याः वनीपिं खः धइगु थुकथंया ज्यां अवश्य क्यनी । उकिं ब्यापक सहलह ब्याकाः मंकाःकथं प्रधानमन्त्रीयात नेवाः आदिवासीतय्सं न्ह्यसः पौ बीगु ज्या तसकं सान्दर्भिक जूवनाच्वंगु दु धाःसां पाइमखु ।