नेवाःतय्त हांनिसें ल्यहें थनेत्यंगु कि ?

नेवाःत स्वनिगःया आदिवासी खः । उकिसं थनया कला, संस्कृति, साहित्य व सम्पदा निर्माणय् अदुतीय स्थान नेवाःतय्गु हे खः । नापं थ्व देय्या म्हसीका जुयाच्वंगु नेपाल संस्कृति, नेपाल संवत्, नेपाल धर्म, नेपाल लिपि, नेपालभाषा फुक्कं फुक्कं नेवाःतय् हे देन खः । थज्याःगु वैभवशाली सभ्यता छन्हुं वा छगू दशकं तयार जूगु चीज मखु ।

थुकिया लागिं युग युग तकं नेवाः समुदायं अथक कुतः जारी हे यानाच्वंगु खः । थनया व्यक्ति व्यक्ति मिले जुयाः गुथि, भजन खलः नापं थीथी कथंया विहार बही व देगः फल्चातय्गु संरक्षण समूह दयेकाः ज्या यायेगु नं सलंसः दँ न्ह्यःनिसेंया परम्परा खः ।

थौं वयाः अज्याःगु देय्या गौरव जुयाच्वंगु कला, संस्कृति व थीथी उन्नतिशील सभ्यतायात ल्यंका तयेगु कथंया गुथि, गुथिया जग्गा व गुथि लिसें सम्बन्धित थीथी कथंया फुक्कं सम्पत्ति तकं सरकारं नियन्त्रण यायेगु कथं ज्या यानाः उकी सरकारं धावा बोले यायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु । संसारया उन्नतिशील जाति मध्ये छगू नेवाः जाति खः ।

उकिसनं थौं स्वयां निसःत्याति दँ न्ह्यः ख्वपया सफूकुथि स्वन्हु तकं दनादन च्याकूगु इलय् बेलायती राजदूत डा. हडसन थन वयाः ल्यं दनिगु फुक्कं मिलापु जूगु सफू स्वंगू ट्रक न्हापां भारतय् यंकाः लिपा विश्वन्यंकंया नांजाःगु सफूकुथिइ इना बिल धाइ । थज्याःगु हे इलय् विश्वन्यंकं नेवाःतय् सभ्यता व संस्कृति प्रचार जुयावंगु खः ।

आः विश्वन्यंकंया आपालं आपा विद्वानत नेवाः संस्कृति, नेवाः रहनसहन व नेपालभाषा सयेकेत व नेवाः जातिया बारे विद्यावारिधि हासिल यायेगु निंतिं नं नेपाः व विशेष रुपं ख्वप देसय् वयेगु यानाच्वंगु दु । उमिसं थःपिनि विश्वविद्यालयया लाइब्रेरिइ अध्ययन यानातःगु नेवाः जातिया उत्कृष्ट सभ्यता, संस्कृति व सहनसहनया बारे अलौकिक व तसकं उच्चकथंया सभ्यता बारे वाःचायेकाः थ्व ज्या याना वयाच्वंगु खः ।

थज्याःगु तसकं हे भव्य, सभ्य व उच्च जनजीवन हनीपिं नेवाः जाति विरुद्ध संसारन्यंकंया प्रतिक्रियावादी शक्तिं षडयन्त्र यानाच्वंगु स्थिति दु । थ्व इलय् गुथि विधेयक लागू यायेगु निंतिं सदनय् दर्ता यानाः छलफलया लागिं न्ह्यब्वयाच्वंगु स्थिति दु ।

छगू इलय् गुथियात महत्व बीमाः धकाः सरकारं गुथि संस्थान नीस्वनाः ज्या याःगु खःसां उकिं सलंसः गुथि गानाया उन्नति व प्रगतिया लागिं ज्या यायेफुगु खनेमदु ।

थ्व ई थज्याःगु ई खः कि गन गन नेवाःत दु, अन अन लँ तब्याकेगु नामय्, धः तब्याकेगु नामय्, न्हूगु स्मार्ट सिटी निर्माणया नामय् व फाष्ट ट्रयाय्क धाधां नेपालं भारतय् अःपुक वनेगु सतीगु लँ द्रुतमार्ग तयार यायेगु नामय् नं थनया गुथिया जग्गा, ज्यापु ज्यामि वा नेवाः समुदायया जग्गा जमीन व उब्जनिशील जग्गा जमीन सरकारं हडपे यानाः नयाच्वंगु ई खः ।

थनया फल्चा, देगः, ल्वहंहिति हे थनया सभ्यता खः । थ्व इलय् ल्वहंहिति मदया वने धुंकूगु ई खः । तुंथि मदुसा लः त्वने मदइगु ई खः । अझ लः, धः व माःगु कथंया इज्जत तइगु नेवाः संस्कृति सभ्यतायात ल्यहें थनेत्यंगु ई खः । फयांफछि नेवाः कला संस्कृतियात बचे यायेगु खँय् नेवाः जाति न्ह्यचिलाच्वंगु खनेवं उमित छ्यं हे तज्याक दायाच्वंगु ई खः ।

सुं नं नेवाः पिने वनीगु इलय् वयागु भाषां हे जक व नेवाः खः धइगु क्यनी । थौं थःपिनि हे पहलं नेपालभाषा स्यने धाःसां सरकारं स्वीकृति बियाः उकियात न्ह्यज्याकेत स्वयाच्वंगु मदुनि । उकिसनं थःगु हे पहलं चले याना तःगु गुलिं स्कुलयात नं नियन्त्रण यायेत स्वयाच्वंगु अवस्था दु । नेपालभाषा नेपाः देय्या हे दकलय् पुलांगु भाषा खः ।

नेवाः संस्कृति नेपाः देय्या हे दकलय् पुलांगु संस्कृति खः । वहे सभ्यता संस्कृति क्यनाः थौं सरकारं लाखौं लख दां कमे यानाच्वंगु दु । तर उकियात उन्नति व विकास यायेमाः, भजन स्यनेमाः, भजन हायेकेगु वातावरण दयेकेमाः, भजन फल्चायात मर्मत व सम्हार यायेमाः अले भजनया लागिं न्हून्हूगु कथंया म्ये व सफू पिथना थनया कला, साहित्य व संस्कृतिया उन्नति यायेमाः धइगु भावना मदु ।

थः हे न्ह्यलुवा जुयाः यानाच्वंपिं नेवाः न्ह्यलुवातय्गु ज्यायात नं नियन्त्रण यायेगु वा फयांफछि प्रतिबन्ध हे तयेगु कथं सफू पिथनेगु ज्याय्, धल्चा भजन स्यनेगु ज्याय्, बासुरी गुरुपिंत हनेगु ज्याय् नियन्त्रण यायेत स्वइगु परिपातिया विकास जूगु दु ।

ख्वप नगरपालिकां लखौं लख दां खर्च यानाः भजन गुरुपिं, दाफाया गुरुपिं, बासुरी गुरुपिं व धिमे व धां बाजंया गुरुपिंत हनेज्या यानाः अज्याःगु हे कथंया थीथी बाजंया तालिम व कासा न्ह्याकाः खर्च याःगु दांयात बेरुजु धकाः महालेखा परीक्षकं अस्वीकार यात । सरकारय् वंपिं सभ्य व सुसंस्कृत मजुइगु इलय् जनतां दुःख सीगु खः ।

वंगु वालय् माइतीघर मण्डलाय् स्वतःस्फूर्त रुपं सतकय् कुहांवःपिं नेवाः समुदायया छ्यनय् लाठी बर्से यानाः सरकारं अज्याःगु असभ्य स्वभाव क्यंगु दु । सलंसः दँ न्ह्यःनिसें थःपिनि नसें मनसें मुंकातःगु ध्यबां गुथिया लागिं जग्गा जमीन व्यवस्था यानातःगु सम्पत्ति सरकारं हडपे यायेगु, नियन्त्रणय् कायेगु व कला, संस्कृति व सभ्यता बचे यायेगु ज्याय् छ्यलेगुपाखें बञ्चित यायेत स्वःगु अवश्य नं मिले मजूगु खँ खः ।

थुगु गुथि सम्वन्धी विधेयकया विरोधय् निहत्था रुपं सतकय् कुहां वःपिं सभ्य नेवाः व गैर नेवाः नागरिकया लागिं सरकारं प्रहरी
छ्वयाः लःया फोहरा म्हुकेगु अले ज्वनाः, कुनाः यातना बीगु ज्या गुलि तक पाय्छि खः ? गुथि जग्गायात रैटानीइ परिवर्तन यासांनिसें स्वनिगःया आपालं आपाः परम्परा व संस्कृति न्हना वनाच्वंगु अवस्था दु ।

न्हापा न्हापा थीथी मोज्जा दयेकाः द्यःया लागिं बाली पुलाः द्यःपुजा याना तःगु खः । नखःचखः हनातःगु खः । आः दां व बाली मदयेवं अज्याःगु नखःचखः व संस्कृति गथे बचे जुइ फइ ?छगू इलय् गुथियात महत्व बीमाः धकाः सरकारं गुथि संस्थान नीस्वनाः ज्या याःगु खःसां उकिं सलंसः गुथि गानाया उन्नति व प्रगतिया लागिं ज्या यायेफुगु खनेमदु ।

आः वयाः सरकारं गुथि सम्बन्धी विधेयक हयाः फयांफछि स्वनिगःया नेवाः समुदाययात थनं ल्यं हे थना छ्ययेगु नीति काःगु खनेदु । उकिया विरोधय् प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेपाली कांग्रेसं सदनय् हे सः थ्वयेकाः गृहमन्त्रीया लिसः माग यानाच्वंगु थ्व इलय् छुं हद तक जूसां सरकार लिचिला सभ्यता व संस्कृति ल्यंकातःपिं नेवाः समुदायया उन्नतिया लागिं ज्या याइगु भलसा काये ।