प्रतिपक्षीयात गौण याना छ्वयेगु कुतः
२०४६ सालया सफल जनआन्दोलन लिपा नेपालय् संसदीय परम्परा न्ह्याःगु खः । तर थौं वयाः संसदीय प्रक्रिया गुकथं न्ह्यानाच्वंगु दु उकियात कयाः दुवालेगु खःसा संसदीय परम्परायात धज्जी उडे जुयाच्वंगु जक खनेदु । २०६२÷६३ लिपा सफल ऐतिहासिक जनआन्दोलन लिपा न्हापांगु संविधानसभा विघटन जुयाः वयां लिपा निक्वःगु संविधानसभाया चुनाव जुल ।
उकी तत्कालीन इलय् बहुमत हःगु पार्टी नेकपा माओवादी उपेक्षा यानातः थें सिट हयेत असफल जुल । निक्वःगु संविधानसभां जनतां अपेक्षा याः कथंया संविधान नं मवल । तत्कालीन इलय् संविधान जारी यायेगु निंतिं सभामुख सुवास नेम्वाङं गुकथं भूमिका म्हितल उकिं यानाः संसदीय मर्यादा तकं उल्लंघन जूगु दु ।
संविधान जारी जुयाच्वंगु इलय् आपालं विपक्षीतय्सं विरोध यायेक यायेकं ध्वनी मतं संविधान पारित यायेगु ज्या जुलं गुकिया लिच्वः थौंकन्हय् नं खने दयाच्वंगु् दु । संसदीय परम्परा कथं सरकार सत्ता पक्षया खः । अले सदन प्रतिपक्षया खः ।
अले सदनय् प्रतिपक्षं सरकारं याःगु गलत ज्या व सरकारं हःगु गलत कथंया कानुन पाय्छि मजू धकाः थःगु सः तयाच्वंगु इलय् हे ध्वनी मतं गुगुं नं कथंया विधेयक पारित यायेगु धइगु संसदीय मूल्य मान्यता अःखः खः । २०४६ सालया जनआन्दोलन लिपा दकलय् न्हापां संसदया सभामुख जुयादीम्ह नेपाली कांग्रेसया नेता दमननाथ ढुंगाना खः ।
वय्कः सभामुख जुयाच्वंगु इलय् छम्ह जक प्रतिपक्ष विरोधय् दन धाःसां नं वय्कलं संसदयात स्थगित यानाः आवश्यक सहलहया निंतिं ई बीगु याना वयाच्वंगु खः । राजनीतिक रुपं थ्व छगू थज्याःगु अभ्यास खः गुगु संसदीय प्रणाली दुगु हरेक देशया लागिं अनुकरणीय ज्या खः । सदयन् प्रतिपक्षयात हे मू भूमिका बी ।
तर नेपालय् प्रतिपक्षयात भूमिकाहीन यायेगु कुतः तत्कालीन सभामुख सुवास नेम्वाङपाखें जूगु दुसा उकियात भिंकेगु कुतः धाःसा अझ नं मजूनि । वर्तमान सभामुख कृष्णबहादुर महरा नं पुलांम्ह सभामुख नेम्वाङया लँपुइ वनाच्वंगु सीदु । सरकारं हःगु गुलिखे विधेयक विवादय् लानाच्वंगु दु ।
विधेयकयात कयाः थीथी कथं आन्दोलन नं जुयाच्वंगु दु । तर सत्तापक्षं दुई तिहाइ बहुमत दुगु नामं प्रतिपक्षयात पेले यानाः वनेगु यानाच्वंगुलिं आः संसदीय विकृत अझ अप्वया वनीगु खःला धइगु न्ह्यसः नं थन ब्वलनाच्वंगु दु । प्रतिपक्ष धइगु सरकारयात न्ह्याबलें नं सजग व सतर्क याइम्ह खः ।
प्रतिपक्षयात भूमिकाहीन यायेगु कुतः तत्कालीन सभामुख सुवास नेम्वाङपाखें जूगु दुसा उकियात भिंकेगु कुतः धाःसा अझ नं मजूनि । वर्तमान सभामुख कृष्णबहादुर महरा नं पुलांम्ह सभामुख नेम्वाङया लँपुइ वनाच्वंगु सीदु ।
गुम्हेसिया मू भूमिका सदनय् दइ । तर सदनय् प्रतिपक्षया सः मन्यनेगु खःसा प्रतिपक्षं थःगु सः गन तयेगु धइगु न्ह्यसः नं थन ब्वलनीगु स्वाभाविक खः । खः गबलें गबलें प्रतिपक्षं सरकारयात म्वाः मदुगु खँय् नं दबाब बिउगु जुइफु । तर अथे खःसां नं उकियात सत्तापक्षं लिसः बीगु धइगु सदनय् खः ।
सदनयात प्रतिपक्षया भूमिका म्हितेगु ह्वःताः चूलाके बीगु ज्या सत्तापक्षया खः । तर प्रतिपक्षयात हे निषेध यायेगु सरकारया ज्या धाःसा निश्चित रुपं गलत खः । मेगु खँ धइगु सभामुख धइगु सुयां नं मखु । सभामुख धइम्ह सभामुख जुइवं थःगु पार्टीं राजीनामा बियाः तटस्थ च्वनेमाःम्ह व्यक्ति खः ।
तर निक्वःगु संविधानसभा लिपांनिसें सभामुख तटस्थ च्वनेगु ज्या मयाः । पार्टीया नीति कथं थःत पार्टीया आम कार्यकर्ता तायेकाः हे ज्या यानाच्वंगु आपालं दसु दु । उकिया लिच्वः आः नं लानाच्वंगु दुसा भविष्यय् आः प्रमुख प्रतिपक्षी जुयाच्वंगु पार्टी लिपा सत्ताय् नं थ्यनेफु । आःया प्रतिपक्षं नं थः सत्ताय् वनेवं वर्तमान सत्तापक्षया सभामुखं यानाच्वं थेंज्याःगु ज्या यात धाःसा थुकिं संसदीय प्रक्रियायात गन थ्यंकी ?
धायेत ला संसद धइगु खसिया छ्यं क्यनाः खिचाया ला मीगु थाय् धकाः धायेगु याइ । अय्सां नं संसारया आपालं संसदीय परम्परा दुगु देशय् प्रतिपक्षयात सम्मान यायेगु याना वयाच्वंगु दु । थ्व परम्परा नेपाःया प्रजातान्त्रिक इलय् तक नं कायम जुयाच्वंगु खः । तर आः वयाः लोकतान्त्रिक नेपालय् धाःसा सत्तापक्ष जक मखु सभामुख स्वयम् थःगु भूमिका गौण यायेगु धइगु लोकतन्त्रयात हे प्रहार यायेगु खः ।
यदि सत्तापक्षं थुकथं हें संसदयात हस्तक्षेप याना वनेगु खःसा थन प्रतिपक्षया भूमिका गौण जुइगु जक मखु, देशय् प्रतिपक्ष छु यायेत धइगु न्ह्यसः नं ब्वलनी । अथे जुयाः सत्तापक्ष आः तक नं बिचाः यायेमाःगु अवस्था ब्वलनाच्वंगु दु । संसारय् उत्कृष्ट संविधान दुगु देशय् प्रतिपक्षया भूमिकायात अवमूल्यन यायेगु धइगु लोकतन्त्रया निंतिं खतरा खः ।
लोकतन्त्रय् सकसियां न्ववायेगु वा थःगु अधिकारयात कयाः सः तयेगु थाय् दयेमाः । थ्व लोकतान्त्रिक मूल्य मान्यता खः । उकियात हे हाचां गायेगु खःसा नेपाःया लोकतन्त्रं नं जोकतन्त्र जक मजुइ धकाः धाये फइगु अवस्था मदु । खतुं अझ नं लोकतन्त्र पूर्ण रुपं संस्थागत मजूनि धकाः स्वयम् सत्तापक्षं हे धायेगु यानाच्वंगु दु ।
अले लोकतन्त्रयात संस्थागत याइगु सदनयात हे अवमूल्यन यायेगु खःसा लोकतन्त्र गुकथं संस्थागत जुइ ? थ्व बारे सत्तापक्षं विचाः यायेमाःगु आवश्यकता दु । प्रतिपक्षयात अवमूल्यन यानाः गनं नं देय्या विकास जूगु मदुनि । देय् विकास यायेगु निंतिं गुलि सत्तापक्षया भूमिका दइ उलि हे भूमिका प्रतिपक्षया नं दइ ।
अले निगुलिं पक्षं म्हितीगु सकारात्मक भूमिकां हे देय् विकासया आधार तयार जुइगु खः । थुकिया निंतिं दकलय् न्हापां सभामुख हे सचेत जुयाः प्रतिपक्षयात नं उचित थाय् बीमाःगु आवश्यकता थौं जुयाच्वंगु दु । मखु प्रतिपक्षया छुं आवश्यकता मदु धकाः दुई तिहाइ दु धकाः दम्भ क्यनाच्वनेगु खःसा नेपाःया संसदीय परम्परा गुगुं नं इलय् दुर्घटनाय् लायेफइगु सम्भावनायात सुनां नं नकारे याये फइ मखु ।
प्रतिपक्ष दयाः हे सत्तापक्ष दुगु खः । प्रतिपक्षविहिन संसदया कल्पना संविधानं यानातःगु मदु । अथे धइगु सरकारयात अधिनायकपाखें बचे यायेगु ज्या धइगु हे प्रतिपक्षया खः । थ्व खँयात मनन यायेमाःगु आवश्यकता थौं जुयाच्वंगु दु । सरकार अधिनायकवादपाखे वनाच्वंगु खःला धइगु न्ह्यसः ब्वलनाच्वंगु दु । उगु न्ह्यसःयात गलत खः धकाः प्रमाणित यायेत नं सदनय् प्रतिपक्षया भूमिका उच्च जुइमाःगु थौंया आवश्यकता खः ।
LEAVE YOUR COMMENTS