नेपाल संवत् नाप स्वानाच्वंपिं स्वम्ह व्यक्तित्वपिं

जब जब नेपाल संवत्या न्हूदँ वइ अबले अबले नेपाल संवतया प्रवत्र्तक शंखधर साख्वाःया नां नं न्ह्यःने वइ । नेपाल संवत् धाये धुनेवं हे शंखधरया नां स्वाना वइ । अथे शंखधरया नां स्वाकेगु निंतिं जूगु न्हूदँ आन्दोलनया न्ह्यलुवाः खः- पद्मरत्न तुलाधर । उकिं नेपाल संवत् नाप स्वानाच्वंगु छगू नां पद्मरत्न तुलाधर खः धकाः धायेफइ । उगु हे कथं नेपाल संवत् नाप स्वानाच्वंगु मेगु नां खः तत्कालिन अवस्थाया ख्वपया राज दैवज्ञ ज्योतिष सिद्धिवन्त जोशी । वय्कलं हे फि लुँ जुइगु साइत बियादीगु खः । थ्वय्कःपिं स्वम्ह नेपाल संवत् नाप स्वानाच्वंपिं विशिष्ट व्यक्तित्वपिं खः । शंखधर साख्वाः ऐतिहासिक व्यक्तित्व खः धकाः शिलापत्रनिसें अभिलेखं तकं प्रमाणित जुइ धुंकूगु दुसा अथे हे पद्मरत्न तुलाधर थनि निदँ न्ह्यः जक मदुम्ह व्यक्तित्व खः । सिद्धिवन्त जोशी धाःसा ऐतिहासिक रुपं पुष्टि जूगु मदुनिसां न्यंकं बाखनय् स्वनाच्वंम्ह व्यक्तित्व खः । न्ह्यागु हे जूसां नेपाल संवत्ना प स्वानाच्वंपिं थ्वय्कःपिं स्वम्ह व्यक्तित्वपिंत न्हूदँया इलय् ल्वःमंके फइमखु ।

राष्ट्रिय विभूति शंखधर साख्वाः
शंखधर साख्वाःयात नेपाल सरकारं २०५६ मंसिर २ गते राष्ट्रिय विभूति घोषणा याःगु खः । शंखधर साख्वाः नेपाःया राष्ट्रिय विभूति घोषणा याःगुया मूल कारण धइगु नेपाल संवत्या प्रवर्त्तक जूगुलिं खः । वय्कलं समाजया निंतिं तत्कालिन अवस्थाय् गुगु कथं नेपालमण्डलया नेपाःमितय्त ऋणं मुक्त यानादिल थ्व तःधंगु समाजसेवी ज्या खः धकाः तायेका अथे राष्ट्रिय विभूति घोषणा यायेगु ज्या जूगु खः । नेपाल सम्बतया प्रवर्त्तक शंखधर साख्वाः येँया मरु इलाछेँ त्वाःयाम्ह व्यापारी खः धाइ । वय्कलं विक्रम संवत् ९३६ सं जनतायात ऋणं मुक्त यानादीगु खः । तत्कालिन अवस्थाय् येँ अर्थात कान्तिपुरया जुजु राघवदेवं शंखधरया योगदानयात कदर यानाः पशुपतिइ मूर्ति पलिस्था याःगु खः धाइ । व हे मूर्तिया किपाः सार्वजनिक जुइवं शंखधरया बारे यक्व चर्चाय् वःगु खः । अनं लिपा नेपाल संवत्या आन्दोलनया झ्वलय् शंखधरया थीथी किपाः तयार जुल । न्हूदँया दिनय् शंखधरया किपा ज्वनाः सांस्कृतिक जुलुसय् ब्वति कायेगु ज्या जूगु खनेदु। शंखधरया योगदानयात कदर यानाः तत्कालिन सरकारं राष्ट्रिय विभूति घोषणा याःगु खः । अनं लिपा वय्कःया झ्वाताः थाय्थासय् दयेकेगु ज्या जूगु दुसा अथे हे शंखधरया नामं थीथी थाय्या नां तयेगु ज्या नं जूगु दु। शंखधरया किपाः व झ्वाता थाय् थासय् ब्यागलं ब्यागलं कथं दयेकेगु ज्या जूगु दु । आकार प्रकारय् तकं पाक्क किपाः पिहां वःगुलिं नं मूर्ति नं थःथःपिंसं कल्पना यानागु थें हे दयेकेगु ज्या जूगु खनेदु। उकिं थौंया इलय् नेपाल संवत्या प्रवर्त्तक शंखधर साख्वाःया किपाः व झ्वाताय् एक रुपता बिइगु कुतः यायेफत धाःसा तसकं बांलाइ । न्ह्यागु हे जूसां आः शंखधर साख्वाः धइम्ह छम्ह ऐतिहासिक व्यक्ति मखु धकाः सुना नं धाये फइगु अवस्था मदु।

दैवज्ञ ज्योतिष सिद्धिवन्त जोशी
न्यंकं बाखं कथं ख्वपया राज दैवज्ञ सिद्धिवन्त जोशीं शुभ साइतय् येँया विष्णुमती व भद्रमतीया दोभान लखु तिर्थय् वनाः फि कया हल धाःसा व फि लुँ जुइ धकाः तत्कालिन ख्वपया जुजु आनन्ददेवयात धयादिल । अले ज्योतिषया धापू कथं ख्वपया स्थानीय नेवाःत प्यम्हेसित छ्वया हल । सुथ न्हापां हे लखुतिर्थय् फि कया खँ ल्हाल्हां वयाच्वंगु खन अले इमिसं छुं छुं खँ कंगु नापं जुजुं हे कायेके छ्वया हःगु खँ जुइवं येँया व्यापारी शंखधर साख्वालं थुकिइ छुं रहस्य दु धकाः तायेकाः इमिसं ज्वना वःगु फियात थःगु छेलिइ प्वंकेबिल । फि ज्वनावःपिंत ह्ययेका ध्यबा बियाः मेगु हे इलय् अर्थात साइतसिबें पाःगु इलय् मेगु फि खुसिइ कायेकाः ज्वंका छ्वल । अन्ततः व शंखधर साख्वाःया छेँय् च्वंगु फि लुँ जुल तर ख्वपय् यंकूगु फि फि हे जक जुल । अले सिद्धवन्त जोशीं थःगु ज्योतिष शास्त्रयात अविश्वास यानाः च्याकाछ्वल धकाः धाइ । तर खःमुलिइ तयायंकूगु अवस्थाय् ख्वपय् यंकूगु फि लुँ मजूसे खमुलिइ थानाच्वंगु फि धाःसा लुँ जूगु खन । लिपा न्यनेकेन याना स्वःबलय् साइतय् कयाहःगु फि शंखधर साख्वाःयाथाय् छेलिइ प्वंका वयागु धकाः जानकारी बिल । मालेकुले याना स्वल अले शंखधर साख्वालं उगु लुँपाखें देशवासीया ऋण पुलाः ऋणं मुक्त यायेगु व संवत् हिलेगु प्रस्ताव तल । उगु इलय् संवत् जुजुया नामं जक जुइगु अवस्था दुगुलिं शंखधरया नामं नं मखु जुजुया नामं नं मखु देशया नामं संवत् हिलेगु धकाः ज्योतिष सिद्धिवन्त जोशीं प्रस्ताव यानादिल । उकिं ऋणं मुक्त जूगु दँनिसें नेपाल संवत् शुरु यात धकाः धाइ । व ई धइगु येँय् राघवदेवं अले ख्वपय् आनन्ददेवं राज्य चले याना च्वंगु ई खः ।

न्ह्यागु हे जूसां नेपाल संवत् नाप स्वानाच्वंपिं राष्ट्रिय विभूति शंखधर साख्वाः, दैवज्ञ ज्योतिष सिद्धिवन्त जोशी व नेवाः न्ह्यलुवाः पद्मरत्न तुलाधर, थ्वय्कःपिं स्वम्ह व्यक्तित्वपिंत न्हूदँया इलय् ल्वःमंके फइमखु ।

तत्कालिन अवस्थाय् ख्वपया राज दैवज्ञ ज्योतिष सिद्धिवन्त जोशी धइम्ह ख्वपया तेखा पुखू लागा अर्थात तेखाच्व लागायाम्ह खः धाइ । वय्कःया हे सन्तानपिं भुपतिन्द्र मल्लया इलय् याम्ह गंगाधर जोशीं नेपाल संवत ८८८ स तेखा पुखू दयेकूगु धाइ । सिद्धिवन्त जोशीया बारे छुं अभिलेख आः तक लुयावःगु मदुनि । न्यंकं बाखं कथं कना वयाच्वंगु जक दु । वय्कःया सन्तानपिं आः तक नं ख्वपय् नापं यलय् व स्वनिगलं पिने नं थीथी जिल्लाय् दु धाइ । ख्वपया तेखा त्वाःया जोशीतय्सं ज्योतिषया ज्या यानाच्वंगु मदु । सायद् सिद्धिवन्त जोशीया नेपाल संवत् नाप स्वापू दुगु उगु घटना लिपांनिसें ज्योतिष ज्या मयाःगु खयेमाः धइगु मान्यता दु । सिद्धिवन्त जोशीया बारे अझ अप्वः अध्ययन अनुसन्धान यायेमाःगु आवश्यकता दु ।

आन्दोलनया प्रणेता पद्मरत्न तुलाधर
नेपाल संवत् ११०० निसें नेपाल संवत्या आन्दोलन सुरु यानादीम्ह व्यक्तित्व धइम्ह पद्मरत्न तुलाधर खः । पञ्चायतकालय् मेगु छुं नं कथंया दल बाय् मेगु नामं सतकय् कुहां वयेगु अवस्था मदु। उगु इलय् राष्ट्रियताया भावना ज्वनाः नेपाल संवत्यात राष्ट्रिय संवत् घोषणा यायेमाःगु माग यानाः सतकय् कुहां वयेगु ज्या जूगु खः । नेपाल संवत्या आन्दोलनया प्रणेता पद्मरत्न तुलाधर खः । वय्कलं शुरु यानादीगु नेपाल संवत्या आन्दोलनं हे थौं नेपाल संवत्यात राज्यं राष्ट्रिय संवत्या रुपय् स्वीकार याःगु खःसा अथे हे नेपाल संवत्या प्रवत्र्तक शंखधर साख्वाःयात राष्ट्रिय विभूति घोषणा याःगु खः । थ्व निगू हे ज्या नेपाल संवत्या न्हूदँ आन्दोलनपाखें जूगु खः । उकिं नेपाल संवत् नाप स्वानाच्वंम्ह छम्ह विशेष व्यक्तित्व धाइम्ह पद्मरत्न तुलाधर खः । वय्कः पुलांम्ह पत्रकार नापं साहित्यकार नं खः । वय्कः भाषा आन्दोलनया न्ह्यलुवाः नं खः । तत्कालिन अवस्थाय् चन्द्रशमशेरं नेपाल संवत् यात चीकाः विक्रम संवत राज्यं नालेगु ज्या याःगु खः । उगु खँयात जनताया दथुइ यंकाः तुलाधरं न्हूदँ आन्दोलन यानादीगु खः । तुलाधरया हे नेतृत्वय जूगु आन्दोलन देय्न्यंकं जुयावन । अले सरकार बाध्य जुया न्हूदँ आन्दोलनया हे बलं २०६५ साल कार्तिक ७ गते नेपाल संवत् यात राष्ट्रिय संवत् घोषणा यायेत बाध्य जूगु खः । पद्मरत्न तुलधारया मेगु नां परतु खः । वय्कःया जन्म येँया न्ह्याकंत्वालय् नेपाल संवत् १०६२ सिल्लाथ्व पुन्हि कुन्हु जूगु खःसा थनि निदँ न्ह्यः ने.सं. ११३८ स वय्कः मदुगु खः ।