अर्थशास्त्र धइगु छु खः ?

आशाकाजी महर्जन

छगू शब्दं अर्थशास्त्रया अर्थ धायेगु खःसा ध्यबा खः । ध्यबाया कारोबार यायेगु हे अर्थशास्त्र धाइ । ध्यबाया कारोबार यानाः सुनां अप्वः सिबें अप्वः मुंके फइ, वयागु आर्थिक अवस्था बल्लाइ, बांलाइ । सुं नं मनू परिवारयाके धन दौलत, लुँ, वहः, हिरामोति दत धाःसा समाज बांलानाः
देश हे च्वन्ह्याइ धइगु पुलां पुलांपिं आर्थशास्त्रीतय्गु धापू दु ।

पुलांम्ह अर्थशास्त्री आड्म स्मिथया धापू कथं ‘इकोनोमिक्स इज द साइन्स अफ वेल्थ’ धयागुया अर्थ धनया विज्ञान धइगु हे अर्थशास्त्र खः ।
गुुगु देशया मनूयाके व समाजयाके अर्थात देशयाके अतिकं धन दइ, व मनू, समाज अर्थात देश हे च्वन्ह्याइ ।

देय् हे बलवान व समृद्ध जुइ धइगु खँ अर्थशास्त्र सम्बन्धी विज्ञ आडम स्मिथं सन् १७७६ स ‘द वेल्थ अफ नेशन’ धइगु थःगु सफुली न्ह्यथनातःगु दु । जनतायात थःगु नियन्त्रणय् कायेत, राजनीतिक चेतना हयेत व आर्थिक विकास यायेगु सम्बन्धी फुक्कं ज्याय् ध्यबाया चलखेल जुइ धइगु आडम स्मिथया धापू खः ।

उकिं अर्थशास्त्र धइगु हे धन, लुँ, वहः, हिरामोति व बहुमूल्य वस्तु खः । अनं लिपा आडम स्मिथया अर्थशास्त्रयात कुंखिनाः मेम्ह नवशास्त्रीय अर्थशास्त्री अल्फ्रेड मार्शल पिहां वल । वय्कःया धापू कथं धन दौलत, हिरामोति, लुँ, वहः पाँय्म्वह यक्व मुंकेवं तुं मनू, समाज व देय् बांलाना वनी धकाः धायेगु पाय्छि मजू । लोभी पापी जुयाः स्यना नं वनेफु ।

धात्थें धायेगु खःसा अर्थशास्त्र धइगु मनूतय्सं
गथे यानाः कमे याइ अले अथे यानाः खर्च याइ, छगू पक्षं धनयागु अध्ययन खः धाइ धाःसा मेगु पक्षं मानव कल्याणयात जोड बियाः अध्ययन
यायेगु खः धाइ ।

गुलिं धनवान जुयाः मन थाते मलाःपिं नं दु । गुलिं मनूत धन द हे मदयाः वँय् जुयावंपिं नं दु । व धनं मनूतय्त फाइदा सेवा कि कल्याण जूसा जक व अर्थशास्त्रया औचित्य÷मनासिब जुइ । मखुसा व धनं समाजय् शैतानत ब्वलना वइ । दादागिरी खुँ, लुच्चा, छुच्चात ब्वलना वइ । उकिं धन सम्पत्तिं फुक्कं समाजयात भिं हे याइ धकाः धाये फइ मखु धकाः नवशास्त्रीय अर्थशास्त्री अल्फ्रेड मार्शलं कुंखिनाः क्यंगु अतिकं पाय्छि जू वः ।

धात्थें धायेगु खःसा अर्थशास्त्र धइगु मनूतय्सं गथे यानाः कमे याइ अले अथे यानाः खर्च याइ, छगू पक्षं धनयागु अध्ययन खः धाइ धाःसा मेगु पक्षं मानव कल्याणयात जोड बियाः अध्ययन यायेगु खः धाइ । चीहाकलं धायेगु खःसा अर्थशास्त्र धइगु हे मानवीय भौतिक कल्याण खः । यदि व धनं मनूतय्त कल्याण मयात धाःसा ध्यबा द्वँ मुनाः जक तयातल धाःसा थासय् मछ्यल, अनुत्पादनय् थासय् छ्यल, कल्याणकारी थासय् मछ्यल धाःसा उकिं याइगु परिणाम बांमलाना वनी ।

समाज स्यनी । उकिं कल्याणकारी थासय् छ्यःसा जक फलदायी जुइ । मखुसा बेकारी जुइ धइगु सन् १८९० स पिकाःगु ‘द प्रिन्सिपल अफ इकोनोमिक्स’ सफुली न्ह्यथनातःगु दु । अनं लिपा १९ औं शताब्दीया अल्फ्रेड मार्शलया अर्थशास्त्रया सिद्धान्तयात आधुनिक अर्थशास्त्री लाय्नियम रविन्सं कुंखिनाबिल ।

वय्कलं स्पष्ट भासं धयादिल कि अर्थशास्त्र धइगु वैकल्पिक प्रयोगया अध्ययन खः । वय्कःया धापू कथं देसय् छुं नं प्राकृतिक स्रोत लः, चा, ल्वहं, खनीज, वनजंगल आदि आपाः मनूतय्सं छ्यछ्यं न्हना वनी । लिपा जुयाः मदयाः फुना नं वनी । ध्यबा दयाः नं दयेके फइ मखु । मनूतय्त मदयेकं मगाःगु चीज अभाव जुयाः संकटय् लाइ ।

उकिं बचे जुइगु लागिं विकल्प खोजीनीति यायेमाः व खोजीनीति यायेगु अध्ययनयात हे मूलरुपं अर्थशास्त्र धाइ धकाः आधुनिक अर्थशास्त्री सन् १९३२ पाखे एल रविन्सं थःगु सफू ‘नेचर एण्ड सिग्निफिकेन्स अफ इकोनोमिक्स साइन्स’ य् न्ह्यथनातःगु दु । लिपायागु इलय् एल. रविन्सं बिउगु अर्थशास्त्रया परिभाषा साप हे पाय्छि जू वः ।

छाय्धाःसां थौंकन्हय् मनूतय्सं भविष्ययात बिचाः मयासे वर्तमान कालयात जक चिउताः तयाः ज्या यानाच्वंगु दु । थ्व अर्थशास्त्रयात दुग्यंक थुइके मफुसा कन्हय् अर्थशास्त्र हे अन्धकार जुया वनी । अभावया अभावं जक जायाः समस्याया सामना यायेत तकं तच्वकं थाकुया वइ ।

हरेक मनूतय्सं वर्तमान व भविष्ययात बिचाः मयासे लिपा वइगु समस्यायात न्ह्यः हे चिउताः मतसे जीवन फुकल धाःसा वयागु नापनापं देशया प्राकृतिक सम्पत्ति फुना वनी । देय् संकटय् लाइ धइगु विश्लेषण यासें आधुनिक अर्थशास्त्रीत थुखे साप हे सचेत खनेदु ।