
नेपालय् कोरोना भाइरस न्यनावनेवं स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय अन्तर्गत स्वास्थ्य विभागं स्वास्थ्य सामग्री न्यायेत न्ह्याकूगु प्रक्रिया तच्वकं विवादय् लात । सरकारं बजाःभाः स्वयां अप्व ध्यबा पुला सामान न्यायेगु ज्या याःगु व सत्तानाप सःतिगु व्यापारीक पुचः ओम्नी ग्रुपयात स्वास्थ्य सामग्री न्यायेगु ठेक्का बिउगु धासें विरोध जुल । सत्ता पक्ष दलया नेतात, विपक्षी दल नापं आम जनतां महामारीया इलय् तकं सरकारं गैरजिम्मेवारीपन क्यंगुलिं सरकार प्रति असन्तुष्टि प्वंकल । जनस्तरं तच्वःगु विरोध लिपा वंगु चैतय् मन्त्रिपरिषद्या मुँज्यां स्वास्थ्य सामग्री न्यायेगु भाःला नेपाली सेनायात बीगु निर्णय यात ।
स्वास्थ्य सामग्री न्यायेत स्वास्थ्य मन्त्रालयया समन्वयय् रक्षा मन्त्रालयं नेपाली सेना मार्फत ‘जी टू जी’ विधिं न्यायेगु क्वःछित । वहे कथं सेनां थःगु प्रक्रिया नं न्ह्याकल । सेनां स्वास्थ्य सामग्री कायेत तकं थःगु छगु पुचः चीनय् छ्वल । तर उगु पुचः बिना स्वास्थ्य सामग्री येँ लिथ्यन । कारण – सरकारय् दुपिं उच्च अधिकारीतय् दबाव । न्हापा स्वास्थ्य विभागं ठेक्का बिउगु व्यापारिक कम्पनीं थःगु सामान पूर्णरुपं महयेकं सेनां न्हूगु सामान हयेमदइगु धासें सेनायात सरकारय् च्वनाच्वंपिं उच्चअधिकारीतय्सं दबाव बिउगु खः ।
अथेहे अर्थमन्त्रालयं २०७७-७८या बजेट पेश यायेगु झ्वलय् चकलेतय् कयाच्वंगु ४० प्रतिशतया भन्सार शुल्क १० प्रतिशतं क्वकयाः ३० प्रतिशत कायम यात । उखे विद्युतिय गाडीइ कयाच्वंगु १० प्रतिशतया भन्सार महशुलयात ८० प्रतिशत तक थ्यंकेगु ज्या जुल । नेपालय् अप्व चकलेट निर्यात याइगु कम्पनी व एमजी ब्राण्डया विद्युतीय गाडी निर्यात याइगु पुचः दथुइया स्वापु मालास्वःगु इलय् निगूलिं ज्या छगू हे व्यापारिक पुचलं याइगु खनेदत । उकीं लवं काइगु विशाल ग्रुपया निंतिं अर्थमन्त्रालयं बजेटय् हे उमिगु सजहताया निंतिं व्यवस्था यानाबिल ।
छुं दिं न्ह्यःया जक मेगू छगू घटना स्वयेगु खःसा सरकारं नीति निर्माण यायेगु तहया छगू निकायलय् विवादित व्यवसायिक व्यक्तियात नियुक्त यात। सरकारं लागानी बोर्डया अध्यक्षय् दर्जनौं विवादास्पद योजनाया एजेन्ट सुशील भट्टयात नियुक्त यात। थ्वस्वयां न्ह्यः सुशील भट्टया दाजु दीपक भट्टया पहुँच प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली तक दुगु व नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) या आन्तरिक विवाद बारे खँल्हाबंला यायेगु थासय् तकं उम्ह व्यवसायीया उपस्थिति दुगु धासें स्वयम नेकपाया छम्ह अध्यक्षं असन्तुष्टि प्वंकूगु खः ।
सत्ता व राजनीतिक दलनाप सीमित स्वार्थया व्यवसायीतय्सं न्ह्यावलें थःगु पहुँच व प्रभाव लाकेगु स्वइ । सत्ताय् सु थ्यन व नाप सःतिगु व थःगु फाइदाया निंतिं सरकारयात छ्यलेगु उमिगु मू उदेश्य जुइ । तर सरकार निर्माण छु अज्याःगु स्वार्थपूर्ति यायेगु गठन जूगु खः वा जनसरोकारया विषय सम्बोधन यायेत ?
थुपिं स्वंगू उदाहरणत केवल देशय् कोरोनया संक्रमण न्यनेधुंकाः जूगु छगू दृष्टान्त खः । थज्याःगु महामारीया इलय् तकं सरकार गुकथं संचालन जुयाच्वंगु दु धकाः थुलि स्वंगू घटनाक्रमं यच्चुक क्यनाबिउगु दु। अंग्रेजी भासं छगू खँग्वः दु – ‘क्रोनी क्यापिटलिज्म’ अर्थात व्यवसायीतय् स्वार्थया लिधंसाय् सरकारं थःगु ज्याखँ याइगु। व्यवसायीक पुचःया स्वार्थ अनुरुप राज्यं आर्थिक कारोवारया ज्या याइगु। कानून व विधियात अज्याःगु पुचःया स्वार्थ अनुकूल दयेकेगु। थुकीयात नेपाली भासं आसेपासे पुँजीवाद नं धायेगु याः ।
नेपाल थौं थ्व हे ‘क्रोनी क्यापिटलिज्म’या सिकार जुयाबिउगु दु। २०४७ सालया प्रजातान्त्रिक व्यवस्था लिपा खुला अर्थतन्त्रया नांमय् सीमित व्यवसायी व नेतातय् स्वार्थपूर्तिया निंतिं सरकारी उद्योगत निजी यानाः धरसायी याःगु खःसा थौं नीति निर्माण यायेगु तह तक अज्याःगु व्यवसायीतय् पहुँच व प्रभुत्व स्थापित जूगु दु ।
सेक्युरिटि प्रिन्टिङ प्रेस न्यायेगु सवालय् पदय् आसिन संचारमन्त्रीनाप लेनदेनया विषयलय् अडियो टेप सार्वजनिक जूगु यक्व मदुनी । नेपाल ट्रस्टया जग्गाय् दुगु गोकर्ण रिसोर्ट हानं यति होल्डिङ्सयात लिज बीत ६ दँ न्ह्यः हे ऐन कानून संशोधन याःगु खँ पुलां मजूनी । यति होल्डिङ्सयात हे दरवारमार्गया नेपाल ट्रस्टया जग्गा कम भावं व अनियमित ढंग उपलब्ध याकेगु निर्णय सुयां दथुइ सुलाच्वंगु मदु ।
राजनीति याइपिंसं सीमित पहुँचवाला व्यवसायीतय् स्वार्थय् लगेजुया यानाच्वंगु थज्याःगु निर्णयं यानाः राजनीतियात व्यवसायिकरण यानाच्वंगु दु। छखे संविधानय् समाजवाद उन्मुख धकाः च्वयेगु, सत्ता नेतृत्व यानाच्वंगु दलया विधानय् समाजवाद थःपिनिगु लक्ष्य धकाः किटान यायेगु तर समाजवादी अर्थतन्त्रया पाय्छि अःख राजनीतियात भ्रष्टिकरण व व्यसायिकरण यायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु ।
समाजवादी सिद्धान्त पालना यायेधकाः थःगु मार्गनिर्देशन सिद्धान्त दयेकाताःगु पार्टीं थौं सत्ताया नेतृत्व यानाच्वंगु दु। अथेखःसां समाजवादी सिद्धान्त कथं आर्थिक व्यवस्थापन, समतामूलक वितरण प्रणाली व रोजगारीया ग्यारेन्टी याःगु ग्वः? कृषकतय् निंतिं माःगु आधुनिक कृषिया विकास, श्रमिकतय्त जुयाच्वंगु शोषण व उत्पीडन न्हंकेगु योजना गन दु? आम जनसरोकारया चिउताः जुयाच्वंगु रोजगारी सृजनाया ज्याझ्वः, मेगू देय् नापया परनिर्भरता म्हो यायेगु नापं देय् दुने हे उत्पादनशीलता अप्वयेगु ठोस एजेण्डा सरकारया कार्यसूची आः तकं खनेमदु, छाय् ?
कोरोनाया महामारी जुयाच्वंगु इलय् तकं नं न्हि ज्याला मजदुरी यानाः न्येमाःपिंत आर्थिक राहतया व्यवस्था गनं याःगु मदु। न त चीचीधंगु व्यवसायी यानाच्वंपिंनि निंतिं छुं नं कथंया प्याकेजय् सरकारया ध्यान वंगु खनेदु। समाजवादपाखे वनेगु लँपु आम जनसरोकारया विषयलय्के न्द्रीत जुयाः ज्या यायेगु खः वा छम्ह निम्ह व्यवसायीतय् इच्छा आकंक्षा कथं राज्यया फुक्क श्रोत व साधन छ्यलेगु ?
सत्ता व राजनीतिक दलनाप सीमित स्वार्थया व्यवसायीतय्सं न्ह्यावलें थःगु पहुँच व प्रभाव लाकेगु स्वइ । सत्ताय् सु थ्यन व नाप सःतिगु व थःगु फाइदाया निंतिं सरकारयात छ्यलेगु उमिगु मू उदेश्य जुइ । तर सरकार निर्माण छु अज्याःगु स्वार्थपूर्ति यायेगु गठन जूगु खः वा जनसरोकारया विषय सम्बोधन यायेत ?
म्हिगः तक सरकार संचालन याइपिंत प्रभावय् लाका थःगु ज्या यानाच्वंगु अज्याःगु पुचः थौंतकया अवस्थाय् स्वयम नीति निर्माणया ज्या यायेफइगु थासय् तक थ्यंगु दु। थःम्हेसिया प्रभुत्व कायम यानाः देय्या नीति निर्माण व ऐन कानूनय् तकं हस्तक्षेप यायेफुगु निकायलय् तकं अज्याःगु स्वार्थ समूहया नियुक्तिं थ्व देय् गुखेपाखे वनाच्वना धइगु प्रष्ट क्यनाच्वंगु दु। सरकार जनताप्रति उत्तरदायी खः वा सीमित पुचःया निंतिं धाइगु नं यच्चुक क्यनाबिउगु दु ।
LEAVE YOUR COMMENTS