नेपाःया जाति, भाषा व राष्ट्रियताया खँय् शम्भुरामया बिचाः

जिमि गुरु महाकवि गिरिजाप्रसाद जोशीया प्रेरणां नेपालभाषा साहित्य सिर्जनाय् पलाः न्ह्याका वना च्वँच्वं थःगु मांभाय् नेपालभाषायात राज्यपाखें जुयाच्वंगु पक्षपातपूर्ण व्यवहारया बारे नं सचेत जुजुं जि वना । थ्वया दथुइ जि हाइ स्कूलय् नापं ब्वनाम्ह पासा सत्यनारायण श्रेष्ठया दाजु मदुम्ह कृष्णभक्त श्रेष्ठ लिसे म्हसीकेगु ज्या जुल । बुलुहुँ वय्कः नापया जिगु स्वापू क्वातुया वन । धात्थें ला उबलय् वय्कलं पिथना च्वनादीगु नेपालभाषाया साहित्यिक पत्रिका ‘ब्वसल’ यात ग्वाहालि यायेगु झ्वलय् उकिया रचना सम्पादक तकं जू वन । राजनीतिपाखे खास हे वास्ता मदुम्ह छम्ह विशुद्ध साहित्यानुरागी जितः पासा कृष्णभक्तया सामिप्यतां वाः हे मचायेक राजनीतिपाखें नं साला यंकूगु जुल ।

जिगु मचा ईया क्यातुगु मस्तिष्कय् तत्कालिन व्यवस्था प्रति वाःमचायेक घृणा जुया वनाच्वंगु जिं चाः । उबलय् हे कृष्णभक्तजुं जितः कामरेड शम्भुराम श्रेष्ठ (वि.सं १९७८–२०६२) लिसे वय्कःया हे छेँय् यंकाः म्हसीका बियादिल । शुरुइ वय्कःया बारे उलि छुं मसिउगु व राजनीतिया बारे नं उलि वास्ता मदुम्ह मनू जूगुलिं उलि सतिना वनेगु खँ मजू । खास यानाः विद्यार्थीतय्गु विरोध प्रदर्शनत जुइबलय् उखेथुखें ब्वति काः वनेगु ज्या २०३६ सालया जनमत संग्रह घोषणा जुइ न्ह्यवंनिसें हे न्ह्यज्याःगु खः । उकी मध्ये यलया च्यासलय् जूगु छगू विरोध सभाय् उबल्या भूमित वामपंथी नेता सिद्धिलाल सिहं ‘यदि विद्यार्थीतय् माग पूमंकल धाःसा पञ्चायत व्यवस्था जक मखु थ्व जुजुया सिंहासन हे पल्टे याना बी’ धकाः बियादीगु जोशं जाःगु भाषणं जितः तसकं थिल । थ्वहे झ्वलय् २०३६ सालया विद्यार्थी आन्दोलनं जुजु वीरेन्द्रयात जनमत संग्रह घोषणा याकेत बाध्य नं यानाबिल ।

स्वाभाविकरुपं २०३६ सालया जनमत संग्रह घोषणा लिपा छगू खुल्ला वातावरणं मचायेक जिके राजनीति प्रति चाख अप्वया वन । जनमत संग्रहया घोषणा लिपा राजनैतिक पार्टीतय्त तयातःगु प्रतिबन्ध चीकेगु नापं दक्व कथंया विद्यार्थी संगठनत नं खुल्लारुपं ज्या यायेगु न्ह्यज्यासेंलि जिं नं बुलुहुँ विद्यार्थी संगठनतय्गु गतिविधित थुइका यंकागु जुल । जनमत संग्रह घोषणा जुइ न्ह्यः गुकथं स्वतःस्फूर्त रुपं दक्व विद्यार्थी छप्पँ छधी जुयाः आन्दोलन न्ह्याकूगु खः व मजुसे चकंगु वातावरणय् विद्यार्थीतय् दथुइ विभाजन व राजनैतिक पार्टी पतिकं फरक विद्यार्थी संगठन सतहलय् खने दयाच्वंगु खनाबलय् जितः थ्व सही लँपुइ वना मच्वंगु धयागु महसुस जुया वल ।

नेपाल विद्यार्थी संघ, अखिल नेपाल राष्ट्रिय विद्यार्थी युनियन (पाँचौं), अखिल नेपाल राष्ट्रिय विद्यार्थी युनियन (छैठौं), नेपाल प्रगतिशील विद्यार्थी युनियन, नेपाल राष्ट्रिय विद्यार्थी फेडरेसन, नेपाल क्रान्तिकारी विद्यार्थी संघ आदि इत्यादि छगू थे छगू राजनीतिक पार्टीया वफादार विद्यार्थी संगठन धकाःसा न्ह्याकातःगु जुयाच्वन धयागु थुल । जि थेंज्याःपिं छुं नं राजनीतिक पार्टीप्रति वास्ता मतइपिं मनूतय् निंतिं थुपिं विद्यार्थी संगठनत छु खः छु खः थें ला जुइगु हे जुल ।

थुकिया नापनापं थ्व विभाजित समूहत विद्यार्थीतयगु हितया निंतिं स्वयां नं थःथःपिनिगु माउ पार्टीया नीति निर्देशनय् सना जुइगु खनाः वाक्क वइगु नं स्वाभाविक हे जुल । थुकिं यानाः विद्यार्थीतय् पुचःयात थुकथं कुचा कुचा थलेगु ठीक मजू धकाः महसुस याइगु तर वामपंथी बिचालय् नुगः क्वसाःपिं पासापिंत छथाय् तयाः छलफल यायेगु छसिकथं शुरु याःगु व दक्वं विद्यार्थी छथाय् च्वनाः वामपंथी विद्यार्थीतय् दथुइ एकता याना वनेमाः धकाः आह्वान यायेगु हेतुं गठित ‘वामपंथी विद्यार्थी जमात’ य् जि नं आबद्ध जू वनागु जुल ।

वामपंथी विद्यार्थी जमात वास्तवय् नेपालय् कम्युनिष्ट स्थापनाकालंनिसें नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीइ लगे जुयाः वहे पार्टी थीथी गुट उपगुटय् विभाजन जूवंबलय् नं थः छुं नं गुटय् मच्वँसे नेपाःया कम्युनिष्ट आन्दोलनयात एकीकरण यायेमाः व छगू हे जक कम्युनिष्ट पार्टी जुइमाः धकाः निरन्तर रुपं जायाच्वनादीम्ह नेता शम्भुराम श्रेष्ठजुया हे पहलय् गठन जूगु जुयाच्वन । थ्व संगठनय् आबद्ध जुयाः छुं ई ज्या यायेधुंकाः कामरेड शमभुराम श्रेष्ठया बिचाः वय्कःलिसे सतिक्क च्वनाः थुइका वनेगु ह्वःताः जितः चूलात । वय्कःया हरेक सैद्धान्तिक व बैचारिक अडानपाखें जि प्रभावित जुया ।

मूलतः वय्कःया स्पष्ट बिचाः व वस्तुपरक राजनैतिक विश्लेषणयुक्त भाषण व लेखतय्सं जिके दुगु यक्व कौतुहलत साम्य याना बी । राणाकालय् जेलय् लाःबलय् न्यवलं चिनातःगु तुति बमलाःगु लिसें ज्याथ बैसं यानाः शरीर कमजोर जुइधुंकाः तक नं उत्तिकं हे जोश व जाँगरं नेपाःया राजनैतिक परिवर्तनया निंतिं अनवरतरुपं सुंलिसे सम्झौता मयासे याकःचा जूसां नं थःगु अडानय् भचा हे थुखेउखे मजुइपिं वय्कः थेज्याःपिं नेतात जिं राजनीतिइ म्हो हे जक खना ।

जनमत संग्रहया घोषणा लिपा खने दया वःगु खुल्ला राजनैतिक वातावरणय् कम्युनिष्ट पार्टीया अनेक गुट उपगुटत सतहलय् खने दया वःगु अवस्थाय् नं वय्कलं थःगु अलग न्हूगु पार्टी चायेकामदी । अय्नं बामपंथी जमातया नामं थःलिसे बिचाः मिले जूपिं सकलें कम्युनिष्टत छथासं च्वनेमाः धइगु बिचाःया नेतृत्व यासें जनमत संग्रहया उपयोग यायेमाः धकाः वय्कः नं प्रचार प्रसारय् लगे जुयादिल ।

व इलय् जि जन्म जूगु सक्व देसय् नं वय्कःया यक्व हे पुलापिं कम्युनिष्ट पासापिं वय्कःया बिचाः च्वनाः प्रचार प्रसारय् लगे जुयादिल । स्वाभाविकरुपं सक्वय् वय्कलं बहुदलया पक्षय् तःजिक आमसभात नं यानादिल गुगु उगु ईयाम्ह गृहमन्त्री जोगमेहर श्रेष्ठयात सह्य मजुल । थुकिं यानाः सक्वय् शम्भुराम श्रेष्ठया कार्यकर्ता व जोगमेहरया समर्थकतय् दथुइ तःधंगु ल्वापु नं जुल गुकी लानाः सुन्टोल गाउँ पञ्चायतया तत्कालीन प्रधानपञ्चया काय् छम्ह सित । थ्वहे त्वहःचिनाः जोगमेहर श्रेष्ठं थःगु शक्तिया दुरुपयोग यासें बहुदलया पक्षय् वनाच्वंपिं शम्भुराम श्रेष्ठया कार्यकर्तातय्त खनकि हे ज्वनेगु, दायेगु याना हल । छुंतां म्वायेक महाकवि गिरिजाप्रसाद जोशी लिसें तःम्हेसित ज्वनाः जेलनेलया कसा बिलसा गुलिं भूमिगत जुइत बाध्य जुल ।