गुथितय्त स्वायत्त अधिकार बीमाः

बुंगःद्यःया खः दयेकेगु ज्या गुथि संस्थानं याकेबीगु, भोतो क्यनीगु नं गुथि संस्थानया हाकिमं क्यनीगु। खः सालीगु ज्या धाःसा ज्यापु समाज यलं थःगु जात्रा पर्वया लय्ताः च्यः जुया याइगु। जनबहाःद्यःया खःया खँ नं अथे हे खः, कुमारीया खःया खँ नं अथे हे खः । जात्रापर्व फुक्क नेवाःतय्गु।नेवाःतसें लसता तायाः हनीगु याना वयाच्वंगु दु। तर अख्तियारवाला, तैनाथवाला धाःसा गुथि संस्थान जुयाच्वंगु दु। गुथि संस्थान धाःगु जुजु थें जुल, नेवाःत रैती थें जुल । थुलि जक मखु, गुगुं परम्परागत प्याखं पिथनेमाल धाःसा दरबन्दी दुगु ध्यबा नं चाकडी यानाः काः वनेमाः । तिनिख्यलय् दुगु महाँकाःद्यःथाय् गुर्जुपिं पाःलाः च्वनाच्वंगु स्वयेबलय् वय् कःपिनि हे अख्तियार थें च्वं, तर सतःया बहाः फुक्क गुथि संस्थानं कयाच्वंगु दु। जग्गा जमिन जक मखु, देगः, फल्चा, सतः धाक्व गुथि संस्थानया तैनाथी धकाः छगू कथं स्वामित्वय् लानाच्वंगु दु। थुकियालगत छु गथे दु, छुं ल्याःचाः व तथ्यांक तकं मदु। अथे जुयाः गुलिखे थासय् स्थानीयतसें हस्तक्षेप यानाः कयाच्वंगु नं दु ।

जात्रा, पर्व, संस्कृति थःगु भाःपिया हनावयाच्वंपिं नेवाःत तर खास अख्तियारी धाःसा कानुनतः गुथि संस्थानया ल्हाःतय् लानाच्वंगु वास्तवय्वि डम्बनाया खँ खः । थुकिया अन्त्य यायेत गुथि संस्थान खारेज यानाः नेवाः गुथि प्राधिकरण दयेकाः न्ह्यायेमाःगु थौंया आवश्यकता खः । तर थुकिया अःखः सरकारं गुथि संस्थानया आपालं जग्गाजमिन दु, सम्पत्ति दु, थुकिया उपयोग जुइफयाच्वंगु मदु, उकिं शक्तिशाली गुथि प्राधिकरण दयेकेगु, लगत कायेगु, गन गन लीजय् बीगु खः बीगु धकाः गुथि सम्बन्धी एकीकृत विधेयक २०७५ धकाः राष्ट्रिय सभाय् दर्ता यात । थ्व विधेयक न्ह्यायेवं हे नेवाःतसें तच्वःगु विरोध यात, २०७६ असार ४ गते अभूतपूर्व रूपं फिब्व ख्यलय् जनप्रदर्शन यात । नेवाःत धाक्व दनावसेंलि थुगु विधेयक लित कायेत सरकार वाध्य जुल । तर गुगु कथं इमिसं गुथि जग्गाय् मिखा तयाच्वंगु खः, उकियात धाःसा त्वःतूगु मदुनि । इमिसं नेवाःतय्गु निजी गुथिया सवालय् छुं मयासे त्वःता छ्वयेगु व थःगु मकसद पूवंकेगु धकाः न्ह्यचिलेगु ज्या यानाच्वंगु दु ।

न्हापा न्ह्यागु न्ह्याथे यानाः प्रमाण दयाच्वंसां आः गुथ्याःतय्गु हक मदइगु धायेबलय् निजी गुथियात धाःगु मखु धायेथाय् मदु। हानं निजी गुथि नं सार्वजनिक गुथि यायेगु, ध्यबा तयाः न्हूगु गुथि नं चायेकेफइगु थुज्वःगु सम्भावना मदुगु खँ तकं थुगु विधेयकय् दुथ्याकातःगु दु। थुगु विधेयकं फुक्क थासय् धार्मिक स्थल व्यवस्थापन समिति चायेकेदइगु, उकथंया समितिं प्रदेशस्तरया गुथि व्यवस्थापन समितियाके स्वीकृत कयाः देगलय्पू जारी, मठय् महन्त नं नियुक्त याये दइगु खँ न्ह्यथनातःगु दु। तर थुकी नं मुख्य प्राधिकार धाःसा केन्द्र स्तरय् दइगु गुथि प्राधिकरण हे जुइ । थुगु प्राधिकरणं आपाः आम्दानी जुइगु थाय् धाःसा थःम्हं हे न्ह्याकी व जग्गा जमिनं लिजय् बीगु, होटल आदि दयेकाः बालं बीगु आदि ज्या फुक्क यायेफइ । थुज्वःगु जुल धाःसा वास्तवय् नेपाःया धर्म, संस्कृति परम्परा हे न्ह्यनावनीगु पक्का खः ।

आः वयाः निजी गुथितय्त त्वःताः सार्वजनिक व गुथि संस्थानं ल्हाःतय् कयातःगु ज्याखँयात सरकारं गुथि प्राधिकरण मार्फत यायेगु ताः तःगु खनेदु। निजी गुथिइ ल्हाः मतल धाःसा नेवाःत हालीमखु धइगु इमिगु विचाः जुइफु। तर यँयाः निसें कयाः बुंगःद्यः जात्रा, जनबहाःद्यः जात्रा, इत्यादि फुक्क गुथि संस्थानाया मातहतय् दु धकाः प्राधिकरणं हस्तक्षेप यात धाःसा छु जुइ? महाँकाः द्यःथाय् त्वालय् गुलिं सत्तालिसे सत्तीपिं मनूतसें धार्मिक स्थल व्यवस्थापन समिति चायेकाः प्रदेश गुथि व्यवस्थापन समितियाके स्वीकृति कयाः थःम्हे हे पाःलाः नियुक्त यात धाःसा छु जुइ? थुकथंया न्ह्यसः आः नेवाःतय्गु जःखः फनफन चाःहुला च्वंगु दु ।

गुथि विधेयक धाल धायेवं हे मनूतय् तं वइगुलिं ख्वालय् मखु, न्यतालय्, न्यतालय् मखु ख्वालय् धकाः धयाः मनूतय्त दिग्भ्रमित यायेगु कुतः जुयाच्वंगु न्यनेदुगु ल्याखं नं सरकारया नियतयात पाय्छि धायेफइमखु ।

वास्तवय् नेवाः समाज धइगु हे साँस्कृतिक समाज खः, अले थुगु संस्कृतिया मू आधार धइगु हे गुथि व्यवस्था खः । सीगुथि, सनागुथि जक मखु, पुर्खा तयाथकूगु द्यःया जात्रा, फल्चा न्हूधाः यायेगु व गुगुं परम्परा हनेत गुथि स्वनातःगु दइ । थुकिं साँस्कृतिक पक्ष जक मखु, नेवाः समाजया सामाजिक पक्ष नं थुगु गुथि व्यवस्थापाखें हे जुयाच्वंगु दु। थुकी प्रहार जुइगु व थुकियात सिधयेका छ्वयेगु धइगु नेवाः समाजया अस्तित्व व पहिचान नापं सिधयेकेगु खः । अथे जुयाः थ्व ई नेवाःतय्गु नितिं तःधंगु हाथ्या वयाच्वंगु ई नं खः ।

आः वयाः मूलभूत खँ धइगु हे गुथितय्त स्वायत्त अधिकार बियाः न्ह्याकेगु खः । थुकिया नियमन यायेत नेवाः गुथि प्राधिकरण दयेकेगु खः । राज्य धर्म निरपेक्ष जुइधुंकूगु ल्याखं गुथि थुज्वःगु धर्म, संस्कृति, परम्परालिसे स्वानाच्वंगु खँय् ल्हाः तयेगु हे पाय्छि मजू । धर्मनिरपेक्ष राज्यय् राज्यं नियुक्त यानातःपिं पदाधिकारीं चले याइगु गुथि संस्थानया हाकिमं भोतो क्यनीगु गुलित ल्वः ? थ्व राज्यया ज्या खःला? थ्व ला जनताया ज्या खः । जनताया साँस्कृतिक जीवनय् सुं राज्यया पदाधिकारी सामेल जुइमाल धाःसा जनतां सःतकाः सामेल जुइगु जक पाय्छि जुइ । अथे जूगुलि आः राज्य व राज्यया पदाधिकारीपिं धर्मनिरपेक्ष राज्यया मर्म व सिद्धान्तकथं न्ह्यायेमाः व आःतक राज्यपाखें जुयाच्वयाच्वंगु र्साँस्कृतिक, धार्मिक ज्याखँत फुक्क् जनतायात हे लःल्हानाबीमाः ।

अथे जूगुलिं सरकारं कानुन दयेकल धाःसा गुथिया अधिकार आः गुथियारतय्गु हे अधिकारय् त्वःताः गुथितय्त स्वायत्त अधिकार बीमाः । अल आम्दानी जुइगु जग्गा जमिन व सम्पत्ति नं इमिसं हे छ्यले दइगु यानाः त्वःताः बीमाः । छुं स्यंकल, म्हासे यात धाःसा बरु ऐनकथं हे सजाय जुइगु व्यवस्था नं यायेमाः । वास्तवय् गुथि विधेयकया आःया समाधान धइगु थ्व हे जक जुइफु ।

तर सरकारं गुथि विधेयकया नां हे मकासें भूमि सम्बन्धी ऐनय् हे थुकिया प्रावधानत दुथ्याकेगु धइगु खँ नं पिहाँ वयाच्वंगु दु। गुथि विधेयक धाल धायेवं हे मनूतय् तं वइगुलिं ख्वालय् मखु, न्यतालय्, न्यतालय् मखु ख्वालय् धकाः धयाः मनूतय्त दिग्भ्रमित यायेगु कुतः जुयाच्वंगु न्यनेदुगु ल्याखं नं सरकारया नियतयात पाय्छि धायेफइमखु ।