विस्थापित याइगु योजना विनास खः

स्वनिगः उर्वरभूमि खः । थनया चा बुँज्याया निंतिं तसकं पाय्छि धकाः सकसिनं धायेगु यानाच्वंगु दु। अथे खःसां नं आः थनया बुँ कृषिया निंतिं मखसे मनूतय् आवास दयेकेगुलिइ केन्द्रीत जूगु दु। गुलिखे विकासया नामय् स्वनिगःया आदिवासी जनताया बुँ अतिक्रमण यायेगुनापं आदिवासीयात हे विस्थापित यायेगु ज्या न्हापांनिसें हे न्ह्यायेधुंकूगु खः ।

विशेषतः नेवाःतय्सं बुँज्या याना वयाच्वंगु किपूया द्वलंद्वः रोपनी जग्गा त्रिभुवन विश्वविद्यालय दयेकेगु नामय् अधिग्रहण यात । उकथं हे येँया भृकुटीमण्डपया जग्गा नं सरकारं अधिग्रहणयात । थ्व निगुलिं थाय्या जग्गा अधिग्रहण यायेगु झ्वलय् स्थानीय वासिन्दायात म्हो जक मुआब्जा बिउगु खः । उगु इलय् नं आपालं किसानतय्सं थःपिनिगु अधिग्रहण याःगु जग्गाया मुआब्जा म्हो जूगु गुनासो मयाःगु मखु। तर राज्यं किसानतय् समस्यायात समस्या हे मखुथें यायेगु ज्या जुल । गुकिया लिच्वः आपालं किसानतय्त समस्याय् लाकल ।

आः वयाः हाकनं ख्वनाय् फास्ट ट्राय्कया जिरो प्वाइन्ट दयेकेगु धकाः सेनां धमाधम ज्या न्ह्याकाच्वंगु दु। तर स्थानीय जनतां ख्वनाय् फास्ट ट्राय्क दयेकल धाःसा स्थानीय संस्कृतियात लिच्वः लाइ धकाः निरन्तर विरोध याना वयाच्वंगु दु। ख्वनाया उगु थाय् धइगु प्रत्यक्ष रुपं नेवाः संस्कृतिनाप स्वानाच्वंगु थाय् खः । बुंगद्यःया जात्रानिसें सिकाली अजिमाया जात्रानाप प्रत्यक्ष स्वापू दुगु जग्गा सरकारं सिन्कीया भावं अधिग्रहण यात धाःसा लिपा वनाः थ्व निम्हं द्यःया जात्रायात प्रत्यक्ष लिच्वः लाइगु दावी स्थानीयवासिन्दां याना वयाच्वंगु दु। तर सरकारं धाःसा स्थानीयवासिन्दाया चिउताःयात कयाः सहलह यायेगु ला गन खः गन विकासया नामय् मुक्कं नेवाःतय्त हे विस्थापित यायेत स्वयाच्वंगु जकं मखुला धइगु न्ह्यसः ब्वलनाच्वंगु दु।

स्थानीयवासिन्दां विरोध यानाच्वंगु फास्ट ट्राय्क छगू जक मखु, अन फास्ट ट्राय्कलिसें वये फइगु थीथी परियोजनां ख्वना बुंगया मुक्कं नेवाःत विस्थापित जुइ मालिगु अवस्था वये फुगुलिं विरोध जुयाच्वंगु खः । फास्ट ट्राय्कया निंतिं जक १,८०० रोपनी जग्गा अधिग्रहण यायेमाः । वयां लिपा हाकनं बाहिरी रिबरोडया निंतिं न्यागू किलोमिटर जग्गा सतकया निंतिं अधिग्रहण यायेमा, उकथं हे स्मार्ट सिटीया निंतिं १० हजार रोपनी जग्गा अधिग्रहण यायेमाः ।

थुकथं छगू लिपा मेगु परियोजना दक्व फुक्क धइथें ख्वना व बुंग जुयाः वइगु जुयाच्वंगु दु। उकीमध्ये १३२ केभीए हाइटेन्सन विद्युत प्रशारण लाइन, रेल लाइन, पेट्रोलियम पदार्थ भण्डारण निंतिं माःगु पाइपलाइन, पेट्रोलियम पदार्थ भण्डारण यायेत माःगु १०० रोपनी जग्गा व बागमति किनारा जःखः २० मिटरया लँ आदि यायेबलय् गुलि जग्गा अधिग्रहण यायेमाली धइगु खँ आः अनुमान तकं याये फयाच्वंगु मदु ।

यदि थ्व फुक्कं परियोजना छगू हे लाइनय् वल धाःसा ख्वनाय् नेवाःतय् गुलि जग्गा अधिग्रहण याये माली धइगु न्ह्यसः थौं ब्वलनाच्वंगु दु। विकासया नामय् थुकथं ऐतिहासिक थाय्या जग्गा दक्व अधिग्रहण याना वनेगु धइगु अनच्वंपिं स्थानीयवासिन्दायात विस्थापन यायेगु खः । उकिं सरकारं स्थानीयवासिन्दायात विस्थापित याइगु गुगुंकथंया योजना हयेगु धइगु विकास मखु विनास हे खः ।

विकासया नामय् थुकथं ऐतिहासिक थाय्या जग्गा दक्व अधिग्रहण याना वनेगु धइगु अनच्वंपिं स्थानीयवासिन्दायात विस्थापन यायेगु खः । उकिं सरकारं स्थानीयवासिन्दायात विस्थापित याइगु गुगुंकथंया योजना हयेगु धइगु विकास मखु विनास हे खः ।

ख्वना छगू प्राचीन शहर खः । संसारय् अज्याःगु प्राचीन शहरयात म्वाकातयेगु निंतिं थीथीकथंया योजना हयेगु याइ । वा पुलांगु व परम्परागत छेँ वा छुं नं कथंया संरचना अवशेषयात गथे खः अथे हे कायम याना तयेगु यानाच्वंगु दु। तर नेपालय्वि कास धइगु छु धकाः हे मसिउगु इलय् नेवाःतय्सं विकास यानातःगु नेवाः सभ्यतायात ध्वस्त यायेगु योजनाकथं उपत्यका विकास प्राधिकरण न्ह्यःने न्ह्याः वनाच्वंगु दु। प्राधिकरणं स्वनिगःया थीथी थासय् लँ तब्या यायेगु नामय् आपालं नेवाः वस्तीया पुलांगु स्वरुपयात स्यंकाबिउगु दु। गुकिया लिच्वः स्थानीय जनतां माने याइगु संस्कार व संस्कृतिइ लानाच्वंगु दु ।

आः वयाः ख्वना व बुंगय् नं विकासया नामय् थज्याःगु हे विनाश मजुइ धकाः धाये फइगु अवस्था मदु। दसुया निंतिं येँया बागमति कोरिडोर व विष्णुमति करिडोरयात जक स्वःसां गाः । न्हापा बागमति व विष्णुमति सिथय् आः लँ दयेकूगु थासय्आ पालं नेवाःतय् क्रियाकर्म यायेगु, अन्तिम अवस्थाय् थ्यंपिंत ब्रम्हनालय् तयेगु आदि याइगु खः । तर थौं वयाः उगु निगुलिं कोरिडोरय् लँ दयेकेधुंकाः ब्रम्हनालय् तयेगु प्रचलन हे तनावन । थ्व नं छगूकथं सांस्कृतिक विनाश खः ।

अथेजुयाः ख्वना व बुंगया जनतां फास्ट ट्राय् कया विरोध यायेगु झ्वलय् धायेगु यानाच्वंगु दु, ‘जिमित मुआब्जा मदयाः वा मगाःगुलिं फास्ट ट्राय्क म्वाः धयाच्वनागु मखु। थन जिमिगु जीवन्त संस्कार-संस्कृति मदइ धकाः जिपिं हालाच्वनागु खः । गुगु संस्कार–संस्कृति जिमिगु हिनु हिनुलय् दु। उकियात ल्यंकेमाः धकाः जिमिसं विरोध यानाच्वनागु खः ।’

थ्व हे झ्वलय् शहरी विकास राज्यमन्त्री रामवीर मानन्धरं ख्वनाया जनतां यानाच्वंगु आन्दोलन पाय्छि मजू धकाः गुगु टिप्पणी यायेगु ज्या जुल थुकियात कयाः अजू चायेम्वाः । छाय्धाःसां रामवीर मानन्धर व हे मनू खः गुम्हेसिनं थःगु हे त्वाः ल्हुतिइ आपालं नेवाःतय्त विस्थापित यायेत भूमिका म्हितूगु खः । अले वय्कःया थ्व तर्क धइगु नं कमिशनखोर व भू-माफियातय् तर्क स्वयां छुं मपाः ।

ख्वनाय् आः हयेत्यंगु विकास धइगु नं कमिशनया निंतिं जक खः धइगु खँ स्पष्ट जुइधुंकूगु दु। खः गुलि नं सरकारी योजना वइ । उकिया छुं प्रतिशत राज्यसत्ता संचालन यानाच्वंपिंत दइगु स्वाभाविक जुल । अझ नेपालय् जुयाच्वंगु आपालं विकास निर्माणय् राज्यसत्ताय् च्वनाच्वंपिंसं गुकथं ब्रम्हलुट यानाच्वन धइगु खँ धायेमाःगु अवस्था मखु। आः नं गुलिं नं योजना वइ । उकिया छुं ब्वः थःपिंत मथइ धइगु चिन्तां हे स्थानीय संस्कार व संस्कृतियात स्वयां विकासया नामय् वयेत्यंगु ध्यबाय् ब्रम्हलुट यायेगु योजना जक खः ।

आः धायेगु यानाच्वंगु दु। चिकं कंगु लँ व ततःखागु छेँ विकासया द्योतक मखु। विकास स्थानीय संस्कार संस्कृतिलिसे घुलमिल जुइ मफुत धाःसा अन अवश्य नं द्वन्द्व ब्वलनी । संसारया आपालं थासय् अज्याःगु द्वन्द्व ब्वलंगु घटना दु। आः ख्वनाय् फास्ट ट्राय्कया नामय् जुइत्यंगु विकास नं स्थानीयवासी व राज्यसत्ता दथुया द्वन्द्व खः । अले थ्व द्वन्द्वयात गुकथं अवसान यायेगु धइगु बारे सरकारं सोचे यायेमाःगु खः । जब तक स्थानीय जनतां जिमित थज्याःगु विकास म्वाः धयाच्वंगु इलय् राज्यसत्तां प्वःचिकीगु गुगुं नं कथंया विकास स्थानीय जनतायात स्वीकार्य जुइ मखु। थ्वपाखे राज्यसत्ताया ध्यान वनेमाः ।