नेपाः व भारतया दथुइ शीत युद्ध

वंगु शनिवाः प्रतिनिधिसभां नेपाःया संविधानया अनुसूची ३ य् दुथ्याःगु निशान छापय् दुगु नेपाःया नक्सा हिलेत संविधान संशोधन यायेगु विधेयक सर्वसम्मतं पारित यात । नक्सा सरकारं हे पिथंगु खः, पिथनेगु अधिकार नं दु। तर निशान छापय् कियातःगु नक्सा न्हूगु नक्साया आकृति नाप ज्वःमलाःगु जूगुलिं थुकथं संविधान संशोधन यायेमाःगु खः । थुकथं स्वयेबलय् थ्व प्राविधिक खँ जक खः । तर राजनीतिक रूपं स्वयेबलय् सरकारं पिथंगु नक्सा व नक्सा दयेकेगु ज्यायात संसदं नं अनुमोदन याःगु जुल । संविधान संशोधन यायेत स्वब्वय् निब्व बहुमत माः, थुकिं यानाः मेमेगु दलया ग्वाहालि माःगु जुल । अले थ्व विषयवस्तु राष्ट्रियतानाप स्वाःगु जक मखसे नेपाःया भूमि लित हयेगु ज्याय् पलाः छीगु ज्या जुयाः थुकिया महत्व व संवेदनशीलता तःधंगु जुल । थुकथं जेठ ३१ गतेयात दिंयात गुगु ऐतिहासिक न्हि धकाः धाल, थ्व सत्य खः । थुगु हे खँयात आत्मसात् यासें संसदय् दुथ्यानाच्वंगु सकल दलतसें थुकियात समर्थन यात । नेपाःया इतिहासय् हे राष्ट्रियताया सवालय् अभूतपूर्व एकता खनेदत । ऐतिहासिक न्हियात सकसिनं सार्थक दयेकाबिल ।

तर नेपाःया भूमि वास्तविक रूपं हे नेपाःया अधिकार व शासन दुने हयेगु ज्या धाःसा उलि अःपु मजू । थ्व सवाल आः काश्मिरया सवाल थें जुइफु। थुकिं नेपाः व भारत दथुइ आः हे संवादहीनता व गतिरोधपूर्ण स्थिति ब्वलने धुंकूगु दु धाःसा लिपा वनाः ला थुकिं शीतयुद्धया स्थिति नं ब्वलंका बीफु। सांसद सरिता गिरीं नक्सा पिथनेत भारतनाप सहलह ब्याकेमाःगु धकाः धाल तर वास्तविकता ला भारतनाप सहलह मब्यानाः हे नक्सा पिथंगु खः । वंगु नोभेम्बरय् भारतं काश्मिर, लद्दाखयात न्हू व्यवस्थाअनुसार क्यनाः मुक्कं भारतया नक्सा पिथने धुंकाः सर्वसाधारण जनता व बुद्धिजीवीतसें नेपालं नं नक्सा पिथनेमाल धकाः व्यापक दबाव बिउगु खः । अबलय् प्रधानमन्त्री केपी ओलीं भ्वँतय् नक्सा ला न्ह्याम्हेसिनं नं पिथनी, भूमि हे लित हयेत्यनागु दु धकाः न्ववानाः नक्सा पिथनेगु खँ छले याःगु खः ।

वास्तवय् नेपालं नक्सा पिथन धाःसा भारतं खँ ल्हायेमाःगु खँय् एकतर्फी ज्या यात धकाः छले जुइ धकाः हे ओलीं वार्ताया नितिं नक्सा पिमथंगु खः । तर ओली भाजुया कूटनीतिक कुतः सफल जुइमफुत, भारतं टेरे मयाःगु हे खनेदत । अनंलि मे ८ तारिखकुन्हु भारतीय रक्षामन्त्री राजनाथ सिंहं लिपुलेक जुयाः कैलाश मानसरोबर वनेगु लँपु भिडियो कन्फरेन्सिबमार्फत उद्घाटन यात । थुकी नेपाःया परराष्ट्र मन्त्रालयपाखें भारतीय राजदूतयात सःताः ‘डिप्लोम्याटिक नोट’ बिल । तर भारतं थुकिया नं छुं लिसः मबिउ । थ्व स्थितिं यानाः नेपाः आः एकतर्फी रूपं हे न्ह्यायेमाःगु अवस्था पिदन । थुकथं न्ह्याः वनाः गुगु विन्दुइ वयाः वार्ताया स्थिति पिदनी, पिदनी धकाः हे न्ह्यायेमाःगु जुल । थथे जुयाः हे मुख्यसचिव लोकदर्शन रेग्मीं राष्ट्रपतिं भाषण याइगु नीति व कार्यक्रमया वक्तव्य तयार यानाच्वंगु इलय् प्रधानमन्त्रीं फोन यानाः हे नक्सा पिथनेगु खँया बुँदा नं दुथ्याकि धकाः आदेश बिउगु जुयाच्वन ।

नेपाःया भूमि नेपाःया न्हूगु राजनीतिक व प्रशासनिक नक्साय् दुथ्याकेत सुयाकें न्यनेमाःगु विषय मखु। थौंतक नेपालं छ्यलावयाच्वंगु नक्सा अपूर्ण खः, आः वयाः थ्व पूर्ण जुल । थ्व ऐतिहासिक घटनाक्रम स्वयेखंपिं झीपिं नं छखें युगान्त युगान्त तक घटनाया साक्षी जुयाच्वनापिं भाग्यमानी हे खः । तर कूटनीतिक अले नेपाः व भारतया दथुइया सम्बन्धया आयामय् दुहां वनाः स्वयेगु खःसा नेपाःया सरकार व राजनीतिक दलत गुकथं न्ह्याः वनी धइगु खँय् वार्ता यानाः न्ह्यानां जुइमखु, झीगु निर्णय झीसं हे कयाः वनेमाल धकाः न्ह्याः वंगु हे खः । थुकिं यानाः नेकपाया नायः भाजु प्रचण्डं नेपाःयात थुकथं न्ह्यायेत भारतं हे चूलाका बिउगुलिं सुभाय् धकाः धाःगु नं पाय्छि व सान्दर्भिक खँ खः ।

नेपाःया भूमि नेपाःया न्हूगु राजनीतिक व प्रशासनिक नक्साय् दुथ्याकेत सुयाकें न्यनेमाःगु विषय मखु । थौंतक नेपालं छ्यलावयाच्वंगु नक्सा अपूर्ण खः, आः वयाः थ्व पूर्ण जुल । थ्व ऐतिहासिक घटनाक्रम स्वयेखंपिं झीपिं नं छखें युगान्त युगान्त तक घटनाया साक्षी जुयाच्वनापिं भाग्यमानी हे खः ।

झीसं थुइका च्वनागु गथे अथे हे भारतपाखें उत्नाघरि हे लिसः नं वल । नेपाःया संसदं न्हूगु नक्सा अनुमोदन जुइकथं निशान छाप हिलेत संविधान संशोधन प्रस्ताव २५८ मतं परित यायेवं भारतीय विदेश मन्त्रालयया प्रवक्ता अनुराग श्रीवास्तवं नेपालं नक्साय् छेडखानी यानाः वार्ताया सीमारेखायात हाचां गाःगु धकाः धाल । थ्वयां १५ न्हु न्ह्यः जक नेपालं वार्ताया नितिं विश्वास योग्य वातावरण दयेकेमाः धकाः थ्व हे प्रवक्तां न्ववाःगु खः । आः ला छिपिं यथे न्ह्याइगु, छुकिया वार्ता ? धकाः धया जुल । अथे जूगुलिं शनिवाः प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीं अन्तर्राष्ट्रिय सभा भवनं पिहां वयाः वार्ता जुइ धकाः कनाथकूसां थ्व खँ प्रधानमन्त्रीं औपचारिकता पुरा यायेत जक अथे धाःगु धकाः थुइकेत थाकु मजू ।

नेपाः व भारतया दथुइ कालापानी क्षेत्र व सुस्ता क्षेत्रय् सीमाना निर्धारण यायेत यक्व न्ह्यवंनिसें सीमा सम्बन्धी संयुक्त कार्यदल दयेकाः वार्ता जुयाच्वंगु दु। न्हापाया पुलांगु संयुक्त कार्यदलया म्याद फुनाः २०१४ य् हाकनं मेगु संयुक्त कार्यदल गठन जुयाः ज्या न्ह्याकाच्वंगु दु। तर थुकिं सीमा विवाद ज्यंके फुगु मदु, बरु गुलिखे थासय् सीमा पिल्लर तयेगु ज्या यानाच्वंगु दु।

भारतीय विदेश मन्त्रालयया प्रवक्ता अनुराग श्रीवास्तवं नेपालं न्ह्यब्वःगु नक्सा ऐतिहासिक तथ्य प्रमाणया आधारय् मिले मजू धयाच्वंगु दु। नेपाःया प्रमाण नेपाःयाके दु धाःसा भारतं नं नक्कली जूसां धाये छिंक प्रमाण दयेकाः उकी हे अडान कयावयाच्वंगु दु। इपिं लिम्पियाधुरां पिहां वयाच्वंगु काली नदीयात आधार माने यायेत तयार मदु। नेपालं बेलायती भारतं तयार याःगु पुलांगु नक्साय् लिम्पियाधुरां पिहां वःगु खुसियात हे काली नदीया आधार धकाः च्वयातःगु खँ न्ह्यब्वयाच्वंगु दु। तर थुकियात अवैज्ञानिक धकाः इपिं माने जुइत तयार मदु। लिपुलेक व कालापानीया व्यापारिक महत्व आपलं दु। थुकिं भारतं सैनिक तयातःगु व पिनेयापिंत उगु लागाय् वनेत नियन्त्रित यानातःगु दु। थ्व इमिगु कब्जाय् ला द हे दु। थुकिया लिसेलिसें सन् १८७९ या नक्साय् हे लिपुलेकं वयाच्वंगु खुसियात काली वा शारदा खुसि धयाच्वंगु दु ।

विवाद ज्यंकेगु विषय वार्ता हे खःसां आःया स्थिति धइगु नेपाल व भारतया दथुइ गतिरोधया स्थिति जुयाच्वंगु दुसा नेपाःया विरुद्ध भारतीय मिडियाया प्रचारवाजी स्वयेबलय् शीतयुद्धया स्थिति ब्बलनीगु संकेत खनेदु ।