कम्युनिस्टतय्गु एकता व विभाजन न्हूगु खँ मखु

विजय स्यस्यः

नेपालय् कम्युनिस्ट पार्टीया गठन, पुनर्गठन, एकता व विभाजन गुगुं न्हूगु खँ मखु। अले आन्दोलनया कु दिकाः सुुम्क च्वनेगु विसर्जनवाद, थीथी शक्तिकेन्द्रप्रति आत्मसमर्पणवाद, एजेन्टवाद इत्यादि नं न्हूगु खँ मखु । पुष्पलाल श्रेष्ठं दयेकूगु कम्युनिस्ट पार्टी स्वंगूगु महाधिवेशनय् तुल्सीलाल अमात्यया ल्हाःतय् लात । लिपा केशरजंग रायमाझी धाःम्हस्यां नेतृत्व कयाः दरवारया एजेन्ट जुयाः दरबारप्रति नरम नीति कासांनिसें विभाजनया श्रृंखला सुरु जूगु खः । गुलिं रुसपन्थी व गुलिं चीनपन्थी नं जुल । लिपा प्यंगूगु २०३० सालया दशकय् वयाः प्यंगूगु महाधिवेशन यानाः छगू धार न्ह्याः वन धाःसा झापा संघर्ष यानाः मालेया कोअर्डिनेसन केन्द्र धकाः चायेकाः मेगु धार न्ह्याकल । थ्व हे धारया विकसित रूप माओवादी केन्द्र व एमाले जुयाः देय्या राजनीतिइ खनेदयाच्वंगु दु ।

सत्ता विरोधी राजनीतिइ उग्रवादी धकाः म्हसिउपिं थुपिं आः सत्ता राजनीतिया चंगुलय् लानाः विग्रहया शिकार जूगु दु । थुपिं निगुलिं धार २०३६ सालय् घोषणा जुयाः २०३७ वैशाखय् जूगु जनमत संग्रहया वहिष्कार याःपिं खः । जनमत संग्रहया वहिष्कार यानाः दुनेदुने पञ्चायतयात फाइदा बिउगु धकाः थुमित काँग्रेसं हे द्वपं बिउगु खः । २०४७ सालय् कृष्णप्रसाद भट्टराई प्रधानमन्त्री व योग प्रसाद उपाध्याय गृहमन्त्री जुयाच्वंगु इलय् रोल्पाय् गिरिजाप्रसाद कोइरालायात आक्रमण जुल । अले गिरिजां थःहे पार्टीया गृह मन्त्रीया राजिनामा फ्वन धाःसा माले, मसाले, मण्डले एकै हो धकाः नं धाल ।

काँग्रेसया नेतातसें उबलय् आपाः यानाः थुपिं कम्युनिस्टत धाइपिं उग्र खँ ल्हानाः दरबारिया तत्वतय्त हे फाइदा बिइपिं कथं कयातःगु खः । उकी आःया एमाले उबलय् माले व आः माओवादी उबलय् मसाल हे प्रमुख खः । वास्तवय् धात्थेंं हे कम्युनिस्ट धाइपिं ला सर्वहारा अधिनाकत्वया हे पक्षधर खः, संसदयात दुगुचिया छ्योँ ब्वयाः खिचाया ला मिइगु थाय् खः धकाः धाइपिं हे खः । अथे जुयाः थ्व खँ अस्वाभाविक नं मखु । मालें २०३८ सालया पञ्चायती चुनाव नं वहिष्कार हे याःगु खः धाःसा मसाल वा एकता केन्द्रं ला २०४३ सालया पञ्चायती चुनाव नं वहिष्कार हे यानाः बहुदल वयेधुंकाः जक चुनाव ल्वाःगु खः । बहुदल वयाः चुनाव ल्वाःसां पार्टीया नामं चुनाव मल्वाः, नेकपा ( एकता केन्द्र) धाइगु पार्टीयात दुने हे तयाः संयुक्त जनमोर्चाया नामय् चुनाव ल्वाःगु खः ।

२०३९ सालय् झापा संघर्षय् जेलय् लानाः नखु जेलब्रेक यानाः पिहाँ वःम्ह सीपी मैनालीयात चीकाः झलनाथ खनालयात महासचिव दयेकाः माधव झलनाथ पुचलं पार्टी थःगु ल्हाःतय् लाकूसानिसें थुगु पार्टीं थःगु नीति बुलुहँु हीकाः हःगु खनेदु । उबलय् हे थःपिं मुनाः व कार्यकर्ता मुंकाः एक्सन यायेगु, हडताल यायेगु ज्या त्वःता जनताय् आधारित ज्या यायेगु व जनताया दथुइ दुहाँ वनेगु धकाः पद्मरत्न तुलाधरया संयोजकत्वय् बन्दी विमोचन समिति दयेकाः ज्या न्ह्याकूगु खनेदु ।

२०३८ सालय् शम्भुराम श्रेष्ठ व कृष्णदास श्रेष्ठया पहलय् राष्ट्रिय पञ्चायतया चुनावय् उम्मेदवार जूम्ह पद्मरत्न तुलाधरयात मालेया हे नेतातसें नां लित कायेकूगु खः । लिपा २०४३ सालया चुनावय् धाःसा व हे पद्मरत्न तुलाधरायत जनपक्षीय उम्मेदवार धकाः पञ्चायती चुनावय् थनाबिल । २०४६ सालय् प्यक्वःगु महाधिवेशन याःबलय् मालें अफगानिस्तानय् सेना छ्वयातःगु सोभियत संघयात सामाजिक साम्राज्यवादी मखु धकाः नं धाल । भारतीय नाकाबन्दीया विरोध यायेगु त्वःताः वाममोर्चाय् सामेल जुल । २०४९ सालय् थ्यंबलय् सर्वहाराया अधिनाकत्वया सिद्धान्त त्वःताः बहुदलीय जनवादयात कार्यक्रम दयेकल ।

थुकथं कम्युनिस्टया मूल विचारपाखें थुगु पार्टी स्खलित जुया वनाच्वंगु खःसां २०४९ माघय् न्याक्वःगु महाधिवेशन जूगु इलय् नेपाल टेलिभिजनयात भिडियो कायेके मबिउगु व २०५० सालय् मदन भण्डारीया हत्याया विरोधय् पिहाँ वःगु जुुलुसं नेपाल टेलिभिजनया क्यामेरा खनेवं तछ्यानाबिउगु, घरी घरी नेपाल बन्दया ग्वसाः ग्वःगु स्वयेबलय् उबलय् तक नं सरकार व सत्ता धाइगु खँ उगु पार्टीया कार्यकर्तातय्गु लागिं दुश्मन हे खः ।

मेखे एकता केन्द्र धाःसा मालेया धारया लिउलिउ वःगु खनेदु । २०४३ सालया चुनावय् माले पञ्चायतया चुनावय् ब्वति कयाः भण्डाफोरया नीति काल धाःसा एकता केन्द्रं बहुदल वयाः २०४८ सालय् जूगु चुनावय् संसदया भण्डाफोर यायेगु नीति काल । बहुदल वयाः विकासनिर्माणया ज्या, समाजसेवाया ज्या यायेगु कि भण्डाफोर यायेगु धाइगु सवाल पिहाँ वःबलय् २०५१ सालया चुनावय् एकता केन्द्रया चुनावी मोर्चा संयुक्त जनमोर्चां भण्डाफोर व विकास निर्माण नितां यंंकेगु धाल । थुकथं अस्पष्ट नीति काःगु हुनिं संसदय् छगू हे सिट त्याकेमफुगु पार्टी जुल । वयांलिउ उकिया दुनेया हे छगू घटकं माओवादी पार्टी चायेकाः जनयुद्धया लँपु नालाः थन तक थ्यंगु स्पष्ट हे दु ।

२०५४ सालय् जूगु माले व एमाले विभाजनयात स्वयेबलय् एमालेया मुख्य नेतृत्व वर्ग सरकारय् वनेगु पार्टी जुयाः भारतयात विस्तारवाद धायेमजिउ, अमेरिकायात साम्राज्यवाद धायेमजिउ धकाः पिहाँ वयेगु व विदेशीत वइबलय् थःगु मू ज्याकुथिइ माक्र्स एंगेल्सया फोटो सुचुकीगु जुल । तर आम कार्यकर्ता साम्राज्यवाद विरोधी व विस्तारवाद विरोधी अले राष्ट्रवादी धारय् प्रशिक्षित जूपिं जुयाः महाकाली सन्धिया विरोध यानाः माले गठन जुल । तर २०५६ सालया चुनावय् क्रान्तिकारी व राष्ट्रवादी धाःपिं माले छगू हे सिट मवयेक बुत ।

थुकिया लिच्वः थ्व हे जुल कि थःगु राजनीतिक जीवनया चिउता तइपिं मनूत एमालेय् हे आत्मसर्मण याः वन । अले देय्, जनता व क्रान्ति धकाः थःगु अस्तित्व हे पानाः सनाजुइपिं कार्यकर्ता धाःसा माओवादीइ दुहाँ वन । थथे जूबलय् छगू कथं कम्युनिस्ट आन्दोलनया धार हे विसर्जित जुल । मेखे १० दँया जनयु्द्ध यानाः वःगु माओवादीं नं निगूगु संविधान सभाया चुनाव लिपा थःगु एजेन्डाय् संसदवादी दलतय्त परिचालन यायेमफुत, अःखतं थःगु पार्टी व नेतातय्गु अस्तित्वया नितिं संसदवादी समीकरणय् हे उठबस याः जुइमाल । थुकथं मेगु कम्युनिस्ट आन्दोलनया धार न विसर्जित जुल । तर थुमिगु नितिं थःगु एजेन्डा धकाः हयाः संसदवादीतय्त नं नायेकेबीकाः वःगु गणतन्त्र, संघीयता व धर्मनिरपेक्षतायात प्रतिरक्षा यायेमाःगु स्थिति नं पिदन । जुजुवादीतसें संसदवादी दलयात हे छ्यलाः माओवादीलिसें माओवादीं हःगु एजेन्डा नापं सिधयेकेगु तःधंगु कुतः जुल ।

ओली सरकारं याःगु निक्वःतकया संसद विघटन संसदवादी धार दुनेया हे अभ्यास जक खः धाइगु खःसा थुकियात प्रतिगमन धाये मिले मजू । जुजु हयाः नेपाःया राजनीतिक धारयात २०४७ सालया अवस्थाय् थ्यंकेगु कुतः खःसा जक प्रतिगमन धायेफइ । थुकी मूल निशाना ला प्रचण्ड हे खः । नेकपा छधी जुइवं सकतां खँ ओली व प्रचण्ड निम्हेसिया सल्लाहं तय जुइगु जुसेंलि माधव कुमार नेपाल थःगु हे पार्टीं बेदखल जुल । उकिया नितिं प्रचण्डया साथ कायेमाल व ओली व प्रचण्डया आन्तरिक खिँचातानीइ प्रचण्डया पँ लिनाः सालाहल । थुकथं माधव, झलनाथ व प्रचण्ड गठबन्धन तयार जूगु खःसा सर्वोच्च अदालतं फागुन २३ गते नेकपायात कुचा थलाः एमाले व माओवादी दयेकाबिइधुंकाः फागुन २८ गते ओलीं थःपिं जक च्वनाः माधव झलनाथपिन्त बेदखल यानाबिल । थ्व घटनाक्रम स्वयेबलय् माधव कुमार नेपाल व झलनाथ खनाल थःपिसं दयेकूगु पार्टी दुने थःगु वर्चस्व कायम यायेत हे लडाइँ ल्वाःपिं व उकथंया वर्चस्व कायम मजुयाः ओलीया मामुली कार्यकर्ता जुइगु स्थिति खंबलय् मेगु पार्टी चायेकूगु खनेदु । थ्व नं नेपालय् कम्युनिस्ट पार्टी गठन, पुनर्गठन, एकता व विभाजनया इतिहासया मेगु पाना जक खः ।