पहिचान व नामांकरण

न्हय्गू प्रदेशत मध्ये दकलय् न्हापां थःगु नां तयेगु ह्वःताः चूलात, प्रदेश नम्बर ६ यात । अनया संसदय् छगू जक नां प्रस्तावित जुल । प्रस्तावयात सर्वसम्मत रुपं पारित यात । अले प्रदेश नं. ६ या औपचारिक नां जुल, कर्णाली प्रदेश । झिगू जिल्ला दुथ्याकातःगु कर्णाली प्रदेश ऐतिहासिक रुपं खसान राज्यया लागा दुथ्याःगु थाय् खः । तर छगू जक क्लस्टरयात ध्यानय् तयाः सीमांकन मयाःगुलिं अन मेगु जाति विशेष यानाः मगःतय् नं ऐतिहासिक लागात थुगु प्रदेशय् दुथ्यानाच्वंगु दु । थथे निगू जाति समुदायया सभ्यता व इतिहासनाप स्वानाच्वंगु प्रदेशया नां धाःसा केवल छगू खुसि वा न्हापाया छगू अञ्चलया नामं नामांकरण जूगु दु । अनया सिन्जा सभ्यता व खसानया इतिहासयात नामांकरणया झ्वलय् पूर्णरुपं बेवास्ता याःगु खने दत ।

प्रदेश नं. ६ या नां थथे भूगोलया कथं नामांकरण जुइवं आः मेमेगु प्रदेशयात नं अनया सभ्यता व इतिहासया पलेसा केवल छगू खुसि, देगः वा अञ्चलया नां बियाः नामांकरण यायेमाः धासें छगू पक्षं दावी यानाहःगु दु । ‘पहिचान भेटिने, द्वन्द्व मेटिने’ नां मालेमाः धासें प्रदेशया नां अनया स्थानीयत नाप सम्बन्धित मजूगु नां जक चर्चा यायेगु व उकियात हे आधिकारिक नां याकेत दबाब बीगु ज्या जुयाच्वंगु जुल । विशेषतः छुं नं प्रदेश छगू जक समुदायया मनूतय् बाहुल्यता मदुगुलिं नां नं छगू जक समुदायनाप स्वाःगु कथं मजुइमाःगु तर्क यायेगु ज्या जुयाच्वंगु जुल ।

विविध जाति व भाषातय् पहिचानया संरक्षण व अधिकारया निंतिं वःगु संघीय संरचनाया प्रदेशत थथे पहिचानविहिन नां जुइसा उकियात अनया स्थानीयतय्सं अपनत्व ग्रहण याये फइ मखु । यदि प्रदेशत छगू जाति व भाषिक समुदायया जक बाहुल्य मदुगुलिं अनया नां नं अज्याःगु जाति व भाषिक समुदायया इतिहास नाप स्वाःगु कथं तये मजिउ धइगु तर्क यायेगु धइगु विविधतायात अस्वीकार यायेगु खः ।
भारत स्वतन्त्र जूगु इलय् आःया महाराष्ट्र व गुजरात नापं छुं छुं क्षेत्र दुथ्याकाः अन बम्बे स्टेट निर्माण याःगु खः । सन् १९६० स बम्बे स्टेटयात भंग यानाः भाषिक आधारय् महाराष्ट्र व गुजरात राज्य निर्माण यात । मराठी भाषीतय् लागा कथं महाराष्ट्र व गुजराती भाषीतय् लागा कथं गुजरात राज्य ।

सन् १९६० तकया दुने महाराष्ट्रया राजधानी मुम्बई हिन्दी भाय्या फिल्म दयेकेगु शहर ‘बलिउड’ कथं नांजायेधुंकूगु खः । अन बेंगाल, तामिलनाडु, पञ्जाब, गुजरात लगायत थीथी थाय्या मनूत थःगु फिल्मी करियरया निंतिं मुम्बइलय् वयेगु व च्वनेगु ज्या जुइधुंकूगु खः । थीथी जाति व भाषिक समुदाययापिं मनूत अन वयाः च्वंसां अनया इतिहास, जाति, भाषिक समुदायया सम्मान कथं राज्यया नामांकरण जुल, महाराष्ट्र । थौं नं महाराष्ट्रया राजधानी मुम्बईलय् भारतया थीथी राज्य नापं विदेशं तक मनूत वयाः लजगाः नापं स्थायी रुपं बसोबास यायेगु ज्या यानाच्वंगु दु । तर राज्यया नां मराठीतय् इतिहास व संस्कृतिया कथं जक तये मजिउ, विविध जाति दुगुलिं छगू मंकाः नां तयेमाःगु माग धाःसा मजू । बरु मराठी समुदायया इतिहासयात सम्मान यासें महाराष्ट्र नांयात स्वीकार यानावःगु दु ।

थुकी नेपालय् धाःसा विविध संस्कृति, सभ्यता व एतिहासयात तकं स्वीकार यायेत थाकुयाच्वंगु दु । आः न्हय्गू प्रदेशया नां गुकथं प्रस्तावित जुयाच्वन सायद अथेहे नां तइगु खःसा नेपाःया विविधता गनं खने दइगु मखुत । विविधता धइगु थनया थीथी भाषाया आधार, समुदायया आधारय् जुइमाःगु खः । तर थन थुइकाच्वंगु छु धायेबलय् निगू प्रदेशया नां ज्वः मलाःसा वहे विविधता जुल । अनया खुसिया नां, पहाडया नां, द्यः व देगःया नां तयेवं वहे विविधता कथं तायेकेगु यानाच्वंगु दु । यदि बागमती, सगरमाथा, गण्डक, खप्तड आदि आदि धकाः नां तयेगु खःसा थ्व ला हानं छगू हे भाषाया नां जुल ।

थन भाषिक विविधिता गन दत ? विविधता वयेमाःगु नां छगू जक भाषा जुइवं देय्या संविधानं विविधता स्वीकार यानातःगु धकाः गुकथं पत्याः यायेगु ? जब नामांकरण भूगोल व खुसिया आधारय् यायेगु खःसा अनया मनूतय् इतिहास, संस्कृति व सभ्यतायात राज्यं स्वीकार याःगु धकाः गुकथं थुइकेगु ? राज्य खुसि व पहाडया निंतिं खः वा मनूतय् निंतिं ? अले दक्वं दक्वं प्रदेशया नां हानं न्हापा असफल व अस्वीकार यायेधुंकूगु अञ्चलया आधारय् याःगु खःसा संघीय प्रदेशतय्त हानं जनतां स्वीकार याइ धइगु ग्यारेण्टी छु ?

सीमांकनया झ्वलय् जाति व भाषिक समुदयया क्लस्टर कथं मयाःगुलिं अनया स्थानीयतय्सं थःगु प्रदेश खः धकाः अझ स्वीकार याये फयाच्वंगु मदुनि । अझ नामय् नं अनया स्थानीयत नाप सम्बन्धित मदुगु नां जूसा सम्बन्धित प्रदेशया मनूतय्सं थःगु धकाः स्वीकार यायेत थाकुइ । राज्य पुनःसंरचनाया झ्वलय् तयार याःगु न्यागू आधारत – ऐतिहासिक क्षेत्र, भाषा, जाति, संस्कृति व भौगोलिक निरन्तरता खः । तर नामांकरणया झ्वलय् थुगु आधारयात पूर्णरुपं बेवास्ता यायेगु व पहिचानविहीन नां तयेगुया अर्थ थन ‘पहिचान भेटिने, द्वन्द्व मेटिने’ मखु बरु ‘पहिचान मेटिने, द्वन्द्व भेटिने’ जू वनी । छगू हे भाषा, छगू हे आधारय् जक प्रदेशया नामांकरण यानाः आः झीसं ल्ययेत्यनागु लँपु छु खः – पहिचान दइगु द्वन्द्व मदइगु खः वा द्वन्द्व दइगु पहिचान मदइगु ?