संविधानसभापाखें जारी याःगु नेपाःया न्हूगु संविधान कथं मुलुक संघीय संरचनाय् वसांनिसें थीथी कथंया न्ह्यसःत ब्वलना वयाच्वंगु दु । न्हूगु कथंया संरचनाय् मुलुक वंगुलिं न्हूगु हे कथंया अभ्यास यायेमाःगु अवस्था वःगु खःसा न्हून्हूगु हे कथंया समस्या नापं अवसरत नं वयाच्वंगु दु । एकात्मक संरचनायात हिलाः संघीयताय् वंगुया अनुभव याये फइगु धइगु प्रदेश सरकार हे खः ।
स्थानीय तहयात नं सरकारया मान्यता बिउगु खःसा स्थानीय तहयात आम नागरिकतय्सं नापं जनप्रतिनिधितय्सं तकं न्हापाया थें हे स्थानीय तह गाउँ पालिका, नगरपालिकाया रुपय् जक कयाच्वंगु दु । अले स्थानीय सरकार जूसां नं कर कायेगु सवाल बाहेक जनतायात हिउपाः वःगु अनुभूति जुइकथंया ज्या स्थानीय तहपाखें याःगु हे खने मदुनि ।
उकिया मूल कारण धइगु स्थानीय तह सरकारं दयेकीगु कानून प्रदेश सरकारया कानूननाप मिले जुइमाःगु जूगुलिं हे स्थानीय सरकारं यक्व कानूनत दयेकेगु ज्या तकं याये फयाच्वंगु मदु । अले प्रदेश सरकारं ला थःगु ज्या याःगु अनुभूति हे याके फयाच्वंगु मदु । प्रदेश सरकार दु, मुख्य मन्त्री दु, प्रदेश मन्त्रीत दु अले प्रदेश सांसदत दुसां नं प्रदेश सरकारं जनतायात संघीयताय् वंगुया अनुभूति याके फइगु कथंया छुं हे ज्या जुयाच्वंगु मदु ।
अथे मजूगुया मूल कारण संघीय सरकारं संघीय कानून मदयेकूगु, प्रदेशया कानून दयेकेत माःगु लँपु चायेका मबिउगु, प्रदेशयात माक्व अधिकार मबिउगु, प्रदेशया नितिं संघं छ्वया हयेमाःपिं कर्मचारी छ्वया महःगु लगायतया खँ प्रदेशया मुख्य मन्त्रीतय्सं तयाच्वंगु दु । संविधानया धारा २३४ सं अन्तर प्रदेश परिषद्या व्यवस्था यानातःगु दु ।
अन्तर प्रदेश परिषद् बैठकय् केन्द्रीय सरकारपाखें माःगु कथंया लँपु चायेका मबिउगुलिं ज्या याये मफुगु, संघीयताया अनुभुति बीगु प्रदेश सरकारयात हे पंगु दयेकेगु कथंया ज्या याःगु, इलय् हे समस्या समाधान मयाःगु लगायतया खँ न्हय्गू हे प्रदेशया मुख्यमन्त्रीतय्सं तयादीगु खः ।
उगु धाराय् संघ व प्रदेश दथुइ व प्रदेश–प्रदेशया दथुइ राजनीतिक विवाद समाधान यायेत छगू अन्तर प्रदेश परिषद् गठन यायेगु अले उगु परिषद्या अध्यक्ष प्रधानमन्त्री जुइगु, अथे हे दुजः कथं नेपाल सरकारया गृहमन्त्री, नेपाल सरकारया अर्थमन्त्री, सम्बन्धित प्रदेशया मुख्यमन्त्रीत जुइ धकाः च्वयातःगु दु । अथे हे अन्तर प्रदेश परिषद्या बैठक माःगु कथं च्वनी धकाः नं च्वयातःगु दु ।
उकथं हे अन्तर प्रदेश परिषदं थःगु बैठकय् विवादया विषययात कयाः सम्बन्धित नेपाल सरकारया मन्त्री व सम्बन्धित प्रदेशया मन्त्री नापं विज्ञतय्त नं आमन्त्रण याये फइ धकाः च्वयातःगु दु । अथे हे अन्तर प्रदेश परिषद्या बैठक सम्बन्धित कार्यविधि उगु हे परिषद् थम्हं हे दयेकूगु कथं जुइ च्वयातःगु दु ।
अथे हे नेपाःया संविधानया धारा २५० स संघ, प्रदेश व स्थानीय तहया दथुइ प्राकृतिक तथा वित्तीय स्रोततय्गु समुचित बाँडफाँड यायेत छगू राष्ट्रिय प्राकृतिक स्रोत तथा वित्तीय आयोग गठन यायेगु प्रावधान दुगु अवस्थाय् आः तक नं गठन मजूगुलिं स्रोत साधन वैज्ञानिक कथं इनेगु ज्या मजूगु अवस्था नं दु । थुकथंया संवैधानिक व्यवस्था दुसां नं प्रदेश सरकार गठन जूगु झिला दयेधुंकाः बल्लं न्हापांखुसी अन्तर प्रदेश परिषद्या बैठक च्वंगु दु ।
थौं सिबें च्याला गुला न्ह्यः हे च्वनेमाःगु बैठकयात लिबाक्क च्वंगुलिं प्रदेश व संघया दथुइ बेमेल जुयाच्वंगु अले प्रदेशयात संघीय सरकारं बेवास्ता यानाच्वन धकाः न्ह्यसः ब्वलनीगु स्वाभाविक हे खः । उकिं हे जुइ प्रदेश सरकार प्रभावकारी कथं संचालन याये मफयाच्वंगु अवस्थाय् संघीय सरकारयात गुकथं खँ तयेगु धइगु विषययात कयाः फुक्क प्रदेशया मुख्य मन्त्रीतय्सं थुइकेगु निंतिं नापं प्रदेश सरकार बांलाक संचालन मजुइगु अवस्थाय् संघीयता तकं कार्यान्वयन याये फइ मखु धकाः निष्कर्ष पिकासें थनिं स्वला न्ह्यः हे पोखराय् मुख्यमन्त्रीतय्गु भेला क्वचाःगु खः ।
नेपाःया न्हूगु संविधान कथं देय्या प्रधानमन्त्री हे प्रदेशया मुख्यमन्त्री सहितया अन्तर प्रदेश परिषद्या मुँज्या च्वनाः संघ व प्रदेश नापनापं प्रदेश प्रदेश दथुया समस्या समाधान यायेमाःगु संवैधानिक बाध्यता दुगु अवस्थाय् नं प्रधानमन्त्री ओलीं माःगु पहल मयात धकाः प्रदेशया मुख्यमन्त्रीतय्गु ब्यागलं भेला यायेमाःगु अवस्था तकं ब्वलंगु खः ।
स्रोतसाधन, भौतिक पूर्वाधार, आवश्यक जनशक्ति व कानूनया अभावय् प्रदेश सरकारं जनताया चाहना कथं ज्या याये मफयाच्वंगु अले उकिं यानाः हे संघीयता तकं कमजोर जुइगु अवस्था दु धकाः तायेकाः मुख्यमन्त्रीतय्सं थःपिनिगु हे पहलं मुख्यमन्त्रीतय्गु भेला जूगु खः ।
मुख्यमन्त्रीतय्सं संघीयता कार्यान्वयनय् उच्चस्तरीय राजनीतिक संरचना गठन यायेमाःगु, प्रदेश सरकार प्रभावकारी कथं संचालन व संघीयताया प्रभावकारी कार्यान्वयन यायेमाःगु, प्रधानमन्त्रीया अध्यक्षताय् उच्चस्तरीय राजनीतिक प्रशासनिक अन्तर प्रदेश समन्वय परिषद्या स्थायी सचिवालय गठन यानाः प्रदेश व संघ दथुइ ताँया भूमिका म्हितेमाःगु माग नं याःगु दु ।
प्रदेश सरकारत गठन जूगु झिला लिपा जक प्रधानमन्त्री कार्यालयय् जूगु अन्तर प्रदेश परिषद् बैठकय् केन्द्रीय सरकारपाखें माःगु कथंया लँपु चायेका मबिउगुलिं ज्या याये मफुगु, संघीयताया अनुभुति बीगु प्रदेश सरकारयात हे पंगु दयेकेगु कथंया ज्या याःगु, इलय् हे समस्या समाधान मयाःगु लगायतया खँ न्हय्गू हे प्रदेशया मुख्यमन्त्रीतय्सं तयादीगु खः ।
संघय् नेकपाया सरकार दुगु अवस्थाय् २ नम्बर प्रदेशया मुख्यमन्त्रीं जक धाःगु जूसा केन्द्रीय सरकारया विरोध याःगु धाइ तर नेकपाया हे मेमेगु खुगू प्रदेशया मुख्यमन्त्रीतय्सं तकं संघीय सरकारया कारणं थःपिंसं ज्या याये मफुगु खँ स्पष्ट यानादीगुलिं थ्व बास्तविकता खः धकाः थुइकेमाःगु अवस्था दु । बैठकय् कर्मचारी, स्रोत साधान इनेगु, कानुन दयेकेगुनिसें संघीय सरकारया हरेक ज्याखँय् प्रदेशया मुख्यमन्त्रीतय्त असन्तुष्टी प्वंकाः आक्रमक रुपं प्रस्तूत जुयादीगु खः ।
आःया अवस्थाय् केन्द्रं ६० प्रतिशत तयाः क्वय् ४० प्रतिशत जक छ्वयाहःगु अवस्था खःसा वास्तवय् केन्द्रय् ४० प्रतिशत तयाः क्वय् ६० प्रतिशत छ्वया हयेमाः धइगु मुख्य मन्त्रीतय्गु धापू खनेदत । उगु तिब्र बहस व प्रदेशया मुख्यमन्त्रीतय्गु असन्तुष्टीया दथुइ नं गृहमन्त्री रामबहादुर थापाया संयोजकत्वय् छगू समिति गठन यानाः अन्तर प्रदेश परिषद्या बैठक क्वचायेकेगु ज्या याःगु दु ।
बैठकय् न्हय्गू हे प्रदेशया मुख्यमन्त्रीतय्सं ल्ह्वानादीगु विषयात दुथ्याका निष्कर्ष सहितया प्रतवेदन तयार यायेत मुख्यमन्त्रीत नं दुथ्याःगु समिति गठन याःगु खः । छुं हे मजूगु थासय् अन्तर प्रदेश परिषद्या बैठक जूगु अले समिति तकं दयेकेगु ज्या याःगुयात सकारात्मक रुपं कायेमाः तर आः तकया गतिविधि नापं सरकारया ज्या याइगु पहःयात स्वल धाःसा प्रदेश सरकार नापं प्रदेशया सांसदतय्त सन्तुष्ट याइगु अले जनतायात तकं संघीयताया अनुभूति जुइगु कथंया ज्या यायेत लँपु चायेकी धकाः आशा यायेगु थाय् दइ कि मदइ धकाः पुस ३ गते लिपा जक स्पष्ट जुइ ।
LEAVE YOUR COMMENTS