बुद्धयात मयःगु न्ह्यसः

तथागत बुद्धया उपदेश न्यनेगु धयागु धर्मया रसपान यायेगु खः । गुगु अमृत समान खः । अथे जुयाः बुद्धया जीवन कालय् थीथी देय्या जुजुंनिसें साहु महाजन व सर्वसाधारण तकं बुद्धया धर्म उपदेश न्यनेत लालायित जुइगु खः । बुद्धया उपदेश समस्त प्राणी हितया लागिं खः । मानव कल्याणया लागिं खः । अले विश्व शान्तिया लागिं खः । गुम्हेसियां बुद्धया उपदेश न्यनी, थुइकी, अले व्यवहारिक रुपं जीवनय् छ्यली वया जीवनय् दुःखया किचलं हे कइ मखु । छाय्धाःसा अज्याःम्ह मनुखं जीवनय् दुःखया कारण सियाच्वनी । दुःख जुइगु कारण सिउम्ह मनुखं दुःख मदयेक सुख शान्तिं जीवन यापन याये सयाच्वनी । बुद्ध धर्मया मूल सार नं मनुष्य जीवनय् अनित्य दुःख व अनात्मयात थुइकाः जीवनरुपी नांचित याउँक पार यायेगु हे जक खः ।

बुद्धं बोधिज्ञान प्राप्त यानाबिज्याये धुंकाः जीवनकाल जःछि वसपोलं प्रतिपादन यानाबिज्याःगु वोधिज्ञान उपदेशया माध्यमं सकसिगुं न्हाय्पनय् थ्यंकेगु कुतः यानाबिज्याःगु खः । ई, परिस्थिति व थाय् अनुकूल लुधंक उपदेश बियाबिज्याःम्ह बुद्धं थःगु उपदेश सकस्यां बांलाक थुइमा धइगु मनसायं उपदेशया झ्वलय् गबलें बाखं कनाबिज्याइ, गबलें उपमा तयाबिज्याइ । अथे हे उपदेश क्वचायेकाः गबलें छुं न्यनेमाःगु दु ला धकाः न्ह्यसः तयेगु नं अनुमति तयाबिज्याइ । तर बुद्धं अनुत्पादक न्ह्यसःयात गबलें प्रोत्साहन बियाबिमज्याः । अज्याःगु न्ह्यसः तयाः ई बरबाद मयायेत बुद्धं बरोबर धयाबिज्याःगु दु । अथे नं उपासक, उपासिकापिंसं अज्याःगु न्ह्यसः तइगु जुयाच्वन गुगु बुद्धयात मयःगु खः । अज्याःगु अनुत्पादक बुद्धयात मयःगु न्ह्यसः छगू खः, मनू मंत कि छु जुइ ? अज्याःगु न्ह्यसःया लिसलय् बुद्धं गबलें मिखा तिसिनाः सुम्क च्वना बिज्याइ । गबलें ब्यंग्यात्मक रुपं लिसः बियाः वयात ज्ञान, गुणया खँ कनाबिज्याइ । गबलें वया भविष्य सुथां लाकेया लागिं कुशल कर्म यायेत न्वानाबिज्याइ ।

बुद्धं धयाबिज्याःगु दु, ‘अज्याःगु न्ह्यसः न्यनीम्ह मनू धयाम्ह, विषयुक्त वाणं कयाः घाःपाः जूम्ह मनू थें खः गुम्हेस्यां वासः यायेगु पलेसा म्वाः मदुगु न्ह्यसः तयाः ई फुकाच्वनी । गथेकि वाण सुनां कयेका हःगु ? छाय् कयेका हःगु जुइ ? विष दुगु वाण खःला ? आदि । गुकिं वयागु ज्यान नं खतराय् लानाच्वनी । बुद्धं धयाबिज्याःगु छु कि अज्याःगु न्ह्यसः तयाच्वनेगु स्वयाः मनू म्वानाच्वंबलय् भिंगु कर्म यानाः थःत नं भिं जुइगु करपिंत नं भिं जुइगु ज्या यायेमाः । जीवन न्ह्यइपुक छ्यलाः थःत नं सुख, शान्ति जुइगु करपिंत नं आनन्द जुइगु ज्या यायेमाः । क्षणभर सुखया लागिं लोभ, मोह व दोषय् फँसे जुयाः जीवनय् प्रायश्चित याये मालीगु ज्या यानाः दुःखयात आमन्त्रण याये मजिउ । बुद्धं धयाबिज्याःगु दु, ‘मनूया जन्म दुर्लभ खः । अज्याःगु दुर्लभ मनूया जीवन नं फसय् च्यानाच्वंगु मत थें गुबले सी सुना नं धाये फइ मखु । आयु क्षय जुयावँसेंलि शरीर नं क्षय जुया वनी । करपिं मरण जूगु सीसां थः नं मरण जुइ मानि धइगु भावना तयाः सत् कर्म यायेमाः ।

उकिं बुद्धं धयाबिज्याःगु दु –
‘पवत दीप तुल्याय् सायु सन्ततियाकरवयं
परुपमाय् सम्पस्सं भावये मरणस्सति ।’

मनुष्य जीवनय् मरण लिपा कर्मया फल बाहेक मेगु छुं यंके मदइगु जुयाः मनू म्वाना च्वंबलय् हे कुशल कर्म यानाः इहलोकय् व परलोकय् भिं जुइगु ज्या यायेत बुद्धं उपदेश बिया बिज्याःगु दु । थ्वहे झ्वलय् छक्वः छम्ह महाजनं थःगु जीवनया बारे जिज्ञासा तसें बुद्धयात न्यंगु जुयाच्वन, ‘जि सित कि छु जुइ ?’ बुद्धया थासय् बरोबर वनीम्ह कप्ति स्वभावयाम्ह उम्ह महाजनया न्ह्यसः न्यनाः बुद्धं तापाक च्वंगु भराय्धंगु नांगागु ल्वहंया पहाड क्यनाः धयाबिज्याःगु जुल, ‘हुँ पहाडय् माकः जुयाः जन्म जुइ ।’ थ्व खँ न्यनाः महाजनयात तसकं दुःख जुल । छटपटे जुयाः व द्यने मफुत । झ्यातुगु नुगः ज्वनाः व महाजन ताःहाकःगु सोचय् डुबे जुल । तसकं स्वार्थीम्ह महाजनं यक्व लिपा बिचाः यात, ‘जि माकः जुयाः जन्म जुइगु हे जुल ।

तर अज्याःगु पहाडय् माकः जुयाः जन्म जुल धाःसा अन ला नयेगु छुं हे मदु । लः छप्ति हे त्वनेगु मदु । तांन्वःसा वा फय् वःसा सुचुकेगु थाय् छकू हे मदु ।’ अथे जुयाः वं थः मनू जुुयाः म्वानाच्वंगु इलय् हे व ल्वहंया पहाडया थाय् थासय् फलफूल मा पीगु बिचाः यात । लः त्वनेत बुंगाःचा दयेकाः लःया ब्यवस्था यायेगु बिचाः यात । अथे हे फल्चा दयेकेगु बिचाः यात । लः त्वनेत बुंगाःचा दयेकाः लःया ब्यवस्था यायेगु बिचाः यात । वयागु बिचाः कथं वयागु ज्या न्ह्यात । छुं दँ लिपा व थाय् स्वस्वं हे न्ह्यइपुसे च्वनाः मनमोहक जुल । व थासं गबलें मवनीपिं लँजुवाःत उगु थासं हे जक वनेगु याना हल । बंजाःतय्सं उगु हे लँपुं बनेज्या नं याना हल ।

महाजनया ज्यां प्रभावित जुयाः वयागु नां कायेगु यात । कप्तिम्ह स्वार्थीम्ह महाजन आः धर्मात्मा व परोपकारी कथं म्हसिया वल । देसय् हे वयागु नां जाल । थ्व खँ बुद्धयाथाय् थ्यन । छन्हु महाजन बुद्धयाथाय् वंबलय् बुद्धं वयात बांलाःगु ज्याया लागिं तारिफ यासें धयाबिज्याःगु जुल –‘सत्कर्मया फलं मनूत सुगति मार्गय् लाः वनी । मनुखं थम्हं पिउगु फलया रुपकथं अज्याःगु हे फलया स्वाद काये खनी ।’