उसाँय् बांलाकेत नालेमाःगु प्यता मज्जिमगाःगु खँ

सिजःथलय् च्वंगु लः त्वनादिसँ
सिजःया ब्याक्टेरिया न्हंकीगु गुणयात कयाः मेडिकल साइन्सं गाक्कं रुचि कयाः अध्ययन यानाच्वंगु दु । वंगु छुं दँया दुने जूगु थीथी प्रयोगं वैज्ञानिकतय्सं थ्व खँ सीकूगु दु कि लःया थःगु स्मरणशक्ति दइ– थ्वं प्रत्येक उगु चीजयात लुमंकातइ, गुकियात थ्व थियावनीगु खः । लःया थःगु स्मरणशक्ति दइगु कारणं झीसं थ्व खँय् ध्यान बी कि उकियात गज्याःगु थलय् तयेगु खः ।यदि छिं लःयात चछि अथवा कमसेकम प्यघौ तक सिजःया थलय् तयादिल धाःसा लखं सिजःया छुं छुं गुण थःके दुबिकी । थ्व लः खास यानाः लीभरया लागि बांलाइ, अले थुकिं छिगु उसाँय् बांलाकाः शक्ति फुर्ति दयेकाबी । यदि लः तसकं तीव्र गतिं पम्प जुयाः अल्याख मोडं चाःहिलाः न अथवा प्लाष्टिकया पाइपया ग्वाहालिं छिगु छेँ तक थ्यंकः वइबलय् थ्व दक्वं मोडय् हानाः वयेमाःगु कारणं उकी यक्व हे दोष दयेधुंकी । तर लखय् स्मरणशक्तिया लिसेलिसें थःगु मूल रुपय् लिहां वयेगु शक्ति नं दइ । यदि छि हितिं वइगु लः घौछि तक इकिधिकि हे मसंकुसे तयातल धाःसा दोष दक्वं थःथम्हं न्हनावनी ।

म्हयात न्ह्यः मखु, आराम बियादिसँ
छि द्यनेत गुइलय् झायादी, थ्व ला छिगु लाइफ स्टाइलय् निर्भर जुइ । तर महत्व थ्व खँया दु कि छितः ग्वःघौ द्यनेमाःगु दु । अक्सर धायेगु याइ कि छन्हुया च्याघौ द्यनेगु यायेमाः । छिगु म्हयात गुगु चीजया जरुरत दु, व न्ह्यः मखु, आराम खः । यदि छि न्हिछिं थःगु म्हयात आराम बिल, यदि छिगु ज्या छिगु एक्सरसाइज दक्वं हे आराम थें हे खःसा थःथम्हं हे न्ह्यः यक्व म्वाःलावनी । मनूतय्सं न्ह्यागु चीज नं तनावय् हे यायेत स्वइ, अप्वः थें मनूत पार्कय् चाःहिलाच्वंसां नं तनावय् दयाच्वनी । थज्याःगु व्यायामं फाइदाया पलेसा नोक्सान हे याइ, छाय्कि छिं न्ह्यागु चीजयात नं उकथं कयाच्वनादीगु दु, मानौं कि छि युद्ध ल्वानाच्वनादीगु दु । छि आरामं छाय् चाःहिला मदीगु ? चाःहिलेगु थजु, जगिंग थजु, उकियात आरामसाथ याये छाय् मफुगु ?
आः न्ह्यसः चाःचाःहिलाः व हे वइ कि झीगु म्ह्यात ग्वःघौ द्यनेगु आवश्यक जू । थ्व खँ थुकी निर्भर जुइ कि छि गज्याःगु कथंया शारीरिक श्रम याइम्ह खः । छितः न नयेगु मात्रा क्वःछीगु जरुरत दु, न द्यनेगु ई । जितः थुलि क्यालोरी कायेमाःगु दु, जितः प्यघौ द्यनेमाःगु दु, जीवन म्वायेगु निंतिं थ्व दक्व बेकारया खँ खः । थौं छिं गुगु शारीरिक श्रम यानाच्वनादिल, उकिया स्तर कम दुसा छिं कम जक भपियादिसँ । कन्हय् यदि छिं यक्व ज्या यायेमाःगु दुसा छिं अप्वः भपियादिसँ । न्ह्यः धयागु नं अथेहे खः । गुगु इलय् छिगु म्हयात आराम याइ, व दनावइ, चाहे सुथसिया स्वताः इलय् जुइमाः अथवा च्याताः इलय् । छिगु म्ह अलार्म न्याःगु सलं दनावइगु मजुइमाः । छक्वः म्हं आराम यातकि व थःथम्हं हे दनावइगु जुइमाः ।

बाःछिया छक्वः द्यांलानादिसँ
म्हया प्राकृतिक चक्रलिसे स्वानाच्वनीगु ‘मण्डल’ नांया छगू चीज दइ । मण्डलया मतलब खः प्रत्येक ६० निसें ४८ दिन म्ह छगू खास चक्रं न्ह्याः वनी । प्रत्येक चक्रय् स्वन्हु थज्याःगु दइ, गुकी छिगु म्हयात नसा मालीमखु । थुपिं मध्ये गुगुं नं दिनय् छन्हु मनसे हे छिं याउँक न्हि बिकेफइ । ११ निसें १४ दिनय् छन्हु अज्याःगु नं दिं वइ, गुकुन्हु छितः छुं नं नयेमास्ति वइमखु । उकुन्हु छिं मनयेगु यायेमाः । छिं थ्व खँ सिल धाःसा गजब चाइ कि खिचा व भौचातय्के दुने नं थुलि सजगता दु । छक्वः बांलाक ध्यान बियादिल धाःसा छिं सिइकेफइ कि छुं खास दिनय् इमिसं छुं नं नइमखु । धाथें ला, थःगु सिस्टमप्रति इपिं पूवंक हे सजग जुयाच्वनी । गुकुन्हु सिस्टमं धाइ कि थौं नयेमजिउ, उकुन्हु वयागु लागि म्हया सफा यायेगु दिन जुइ, उकुन्हु इमिसं छुं नं नइमखु । आः छिके दुने ला उलि जागरुकता मदु कि उगु खास दिनयात छिं म्हसीकेफइ । अय्सा छु यायेगु ले ? बस् थुगु समस्याया समाधानया निंतिं थन झीथाय् एकादशीया दिन क्वःछिनाबिल । छाय्कि बाःछिइ छक्वः एकादशी लाःवइ । थुकिया मतलब थ्व जुल बाःछिइ छक्वः छि छुं मनसे च्वनेफु । यदि छि छुं मनसे च्वने हे मफु अथवा छिगु ज्या हे अज्याःगु कि द्यांलायेगु सम्भव हे मदु, अले पित्याक च्वनेत गुगु साधानाया जरुरत जुइ, व नं छिके मदु धयागु खःसा छिं सिसाबुसा भपीफु । मूखँ थुलि हे खः कि बस थःगु सिस्टमप्रति जागरुक जुयादिसँ ।
छता खँ मेगु, यदि छि धुच्चापतिकं च्या व कफि त्वनेगु बानि दु, अले द्यांलायेगु कुतः यानादिल धाःसा भचा समस्या जुइ । थुगु समस्याया समाधान छगू हे जक दु, अले व खः छिं थःगु नये–त्वनेगु बानिइ सुधार हयेमाः । न्हापालाक्क पाय्छि कथंया नसात्वँसा नये–त्वनेगु बानि यानादिसँ, अले थथे द्यांलायेगु बारे बिचाः यानादिसँ । यदि नयेगु थःगु इच्छायात जबर्जस्ति पनेगु कुतः यात धाःसा थुकिं छितः हानि याइ । उकिं जबर्जस्ति छता गुगुं हालतय् नं यानादीमते ।

जँ तप्यंक तयाः फ्यतुनादिसँ
म्ह दुनेया थीथी अंग आरामय् लाकातयेगुया नं खास महत्व दु । थुकिया विभिन्न पक्ष दु । आःयात झीसं छगू पक्षयात कयाः निं बिचाः याये । म्हया अप्वः थें महत्वपूर्ण दुनेया अंग छाति व प्वाथय् दइ । थ्व दक्वं अंग न छाःगु जुइ, न नट या बोल्टं गनं छथाय् थाकातःगु खः । थुपिं दक्वं अंग छगू जालिया दुने यान्तांप्यान्तां गायाच्वंगु थें च्वंक लानाच्वनी । थ्व दक्वं अंगयात दकलय् अप्वः आराम अबलय् हे जक दइ, गबलय् छिं जँ तप्यंक तयाः फ्यतुइगु बानी यानादी । आधुनिक बिचार कथं धायेगु खःसा आरामया मतलब लिउने लिधनाः वा म्हयात लिउने क्वछुकाः फ्यतुइगु खः । तर थथे यानाः फ्यतुइबलय् म्हयात गबलें नं आराम दइमखु । थ्व स्थितिइ म्हया अंग उलि पाय्छि कथं ज्या यायेफइमखु, गुलि वं यायेमाःगु खः । खास यानाः गबलय् छिं प्वाःत्यंक नयेधुंकाः आराम कुर्सिइ फ्यतुनादी ।

थौंकन्हय् अप्वः थें यात्रा आराम कुर्सिइ हे जुइ । यदि छिं कारया आरामदायी सीटय् फ्यतुनाः १००० किलोमिटरया यात्रा यानादिल धाःसा छिं थःगु जीवनया स्वला निसें न्याला तंकादी । थथे थ्व जुयाः जुइ, छाय्कि लगातार थज्याःगु मुद्राय् च्वनेगु कारणं छिगु थीथी अंगय् बांमलाक लिच्वः लाकी, गुकिं यानाः उगु अंगया शक्तिइ नाटकीय ढंगं कमी वइ, अथवा व तसकं कमजोर जुइ । म्हयात तप्यंक तयेगुया मतलब थ्व पक्का नं मखु कि झीत आराम मयः, बरु थुकिया तप्यंगु कारण थ्व खः कि झीसं आरामयात अलग ढंगं हे थुइकी व महसुस याइ । छिं थःगु जँ तप्यंक तयाः नं थःगु मांसपेशीयात आरामय् तयेगु बानि यायेफु । तर थुकिया थ्याक्क अःखः जब छिगु मांसपेशी क्वछूसा छिं थःगु अंगयात आरामय् तयेफइमखु । आराम बीगु मेगु गुगुं तरिका मदु । अथे जुयाः जरुरी जुइ कि झीसं थःपिनिगु म्हयात थुकथं तयार यानादिसँ कि जँयात तप्यंक तयाः झीगु म्हया ढाँचा व स्नायुतन्त्र आरामया स्थितिइ लाना थच्वँ ।