ने. सं. ११४४ कौलाथ्व चौथी -

वात, पित्तल, कफया उपचार ः त्रिदोषनाशक उपाय –३

कफ दोष उपचार

कफ दोषय् व्यक्ति सक्रिय जुयाच्वनेमाः । थुकिया निंतिं व्यायाम या, न्यासि जु अथवा थीथी मनूत नापलाः हुँ अथवा थीथी थासय् चाःहिउ हुँ, न्ह्यागु याःसां जिउ । मखुला धयागुसा कफ प्रकृतियापिं मनूतय्त अप्वः न्ह्यः वइ, अले इपिं अल्सि व निस्क्रिय जुइ । कफ प्रधान मनूत अपच व अरुचिं पीडित जुइ ।

थुकिं आउँ (पचय् मजुइगु विषालु पदार्थ)यात प्रेरित याइ । ल्ह्वनीगु ख्वाउँ चाइगु, न्हासं लः सुलुसुलु वइगु, एलर्जी, न्हाय् प्वाःतीगु इत्यादि थ्व हे कारणं जुइगु खः । कस्ति कफ शान्त यायेत दकलय् बांलाःगु चीज खः । खला थ्व चाकुसे च्वनी, अय्नं आयुर्वेदं थुकियात बांलाः हे तायेकू ।

सुख्खा मौसम वा गरमी स्वँया संकुचनया निंतिं बांलाः । ख्वाउँगु लः व प्याःगु थासय् च्वनादी मते, छाय्कि कफ थः हे ख्वाउँसे च्वनी । सुख्खा मालिस म्हया निंतिं बांलाः । नयेगु नसा प्वाः याउँगु व अःपुक पचय् जूगु जुइमाः । छाय्कि कफ प्रधान मनूतय्त याकनं याकनं ल्वचं थी ।

कफया असन्तुलनयात गथे यानाः थासय् हयेगु ?
क्वय् न्ह्यथनागु थीथी खँ कफयात सन्तुलित यायेत ग्वाहालि याइ –
# चाकुगु यक्व भपादीमते । चाकुगु नलकि कफ उत्तेजित जुइ अले थ्व सुगर व हाइ ब्लड प्रेसरया कारण जुइफु ।

# कफ शान्त याइगु आहार कयादिसँ । मल्ह्वंकेत कम नयेगु यानादिसँ । अप्वः नयेमाल धाःसा नये धुंकाः गंगु पालु अथवा सौफ न्ह्ययादिसँ, गुकिं नयेगु पचय् यायेत ग्वाहालि याइ ।

# सुख्खा भोजन, स्याउ, हलू कचिगु तरकारिं कफ प्रकृतियापिं मनूतय्त फाइदा याः । थुकी कफयात कम यानाः पाचनअग्नियात नियन्त्रित याइ ।

# धन्न्या (ग्वःसगं) व पालुयात लखय् दायेकाः भचा लुमुलुमु धायेक त्वनादिसँ । थुकिं कफयात शान्त याइ ।

# व्यायाम कफ प्रकृतियापिं मनूतय्त बांलाः, छाय्कि थुकिं अल्सि जुइके बीमखु ।

# सुम्क च्वनेगु व अप्वः द्यनेगु बानि त्वनादिसँ ।

# लुमुगु वसः पुनादिसँ ।

# क्वाःगु त्वनेगु पदार्थ त्वनादिसँ ।

वात, पित्त, कफ असन्तुलन मजुइकेत थुलि खँय् ध्यान तयादिसँ–

# सुथसिया ज्यःनां न्हिनसिया १ निसें १ः३० तक यानादिसँ । छाय्कि थ्व पित्तया ई जुइ, गबलय् पाचक अग्नि गाक्क दइ ।

# च्या वा कफि त्वनेगु नं बांलाः मजू । छाय्कि थुकि पाचनतन्त्रयात कमजोर दयेकाबी । कफिइ क्याफिन व च्याय् टेनिन दइ । थुपिं नितां पदार्थं शरीरयात प्रभावित यानाः आतापुतिइ आइरन तत्वया अवशोषणय् पंगः थनाबी ।

# जा नये धुंकाः १०–१५ मिनेट झासु लनेमाः । सुम्क च्वनादिसँ वा भतिचा इरुथिरु जुयादिसँ । थुकिं पचय् यायेत ग्वाहालि याइ ।

# बेलि यायेबलय् ६ निसें १० बजे तकया ई कफया ई जुयाच्वनी । अथे जुयाः प्वाः त्यंक नयेमजिउ । खमीर दुगु नसाज्वलं दक्वं हे कफ असन्तुलन जूपिंत मजिउ । गथेकि पाउँगु, क्रिम, धौ, पनीर, गुकिं पाचनयात कमजोर यानाबी ।

# तरकारीया ताजा रसं स्वास्थ्ययात बांलाकी ।

# बहनी १० बजेतक अथवा वयां न्ह्यः हे द्यंसा बांलाः । छाय्कि थ्व कफया ई खः, अथे जुयाः याउँक न्ह्यः वइ ।

थुकथं यदि छिं वात, पित्त, कफया सन्तुलन व असन्तुलनया चक्रयात बांलाक थुइकेफत व थःगु जीवनचर्यायात आयुर्वेदया सिद्धान्त कथं दयेकेफत धाःसा निश्चित रुपं छि ल्वय् मजुइकाः ताःआयु म्वायेफइ ।