परमाणु हतियार सुयाके गुलि दु ?

स्वीडेनया थिंक ट्यांक धाइगु ‘स्टकहोम इन्टरनेशनल पीस रिसर्च इन्ष्टिच्यूट’ सिप्रीं वंगु सोमवाः पिकाःगु छगू वार्षिक रिपोर्ट कथं विश्वय् परमाणु हतियारया ल्याः अप्वया वःगु दु । रिपोर्ट कथं सन् २०२१ या सुरुपाखे परमाणु हतियार धारक गुंगू देय्तय्के यानाः मुक्कं १३ हजार ८० गू परमाणु हतियार दु । विश्वया अमेरिका, रुस, चीन, बेलायत, फ्रान्स, इजरायल, पाकिस्तान, भारत व उत्तर कोरियायाके जक परमाणु हतियार दु । थुपिं देय्तय्के दुगु हतियार मध्ये ३ हजार ८२५ गू हतियार तुरुन्त प्रहार यायेफइ कथं तयारी अवस्थाय् तयातःगु दु । थ्व मध्ये अमेरिका व रुसं जक निद्वःगू हतियार हाइ अलर्ट मोडय् तयातःगु दु ।

गुंगू देय् मध्ये दकलय् अप्वः रुसयाके ६ हजार २५५ गू परमाणु हतियार दुसा अमेरिकायाके ५ हजार ५५० गू हतियार दु । रुस व अमेरिका धुंकाः दकलय् अप्वः चीनयाके परमाणु हतियार दु, तर रुस व अमेरिकाया ल्याखय् धाःसा तसकं हे म्हो जक दु । चीनयाके थौंकन्हय् ३५० गू परमाणु हतियार दु ।

सन् २०२० व २०२१ या तुलना याना स्वयेगु खःसा रुस व अमेरिकाया परमाणु हतियार म्हो जूगु दुसा चीन, भारत व पाकिस्तानया परमाणु हतियार धाःसा अप्वःगु दु । रुसया थगुने स्वयां १२० गू हतियार म्हो जूगु दुसा अमेरिकाया २५० गू हतियार म्हो जूगु दु ।

तर थ्व दछिया दुने चीनय् स्वीगू परमाणु हतियार थप जूगु दुसा भारतया खुगू व पाकिस्तानया न्यागू परमाणु हतियार थप जूगु दु । उत्तर कोरियायाके दुगु हतियारया थ्याक्क तथ्यांक धाःसा मदु । तर वयाके ४० निसें ५० गू परमाणु हतियार दुगु अनुमान दु । थ्व दछिया दुने जक वं झिगू थप हतियार दयेकूगु अनुमान दु ।
फ्रान्सयाके २६० गू व इजरायलयाके ९० गू परमाणु हतियार दु ।

धेंधेंबल्लाः मखु
परमाणु हतियार तसकं विध्वंशक हतियार खः । ७५ दँ न्ह्यः जापानया हिरोशिमा व नागासाकिइ अमेरिकां याःगु परमाणु आक्रमणया घाः आःतक नं लंगु मदुनि । उबलय्या कन्नाचायापुगु दृश्यं आःतक नं मनूतय्त चिंक मिंकाच्वंगु दु । अथे खःसां थौंकन्हय् परमाणु हतियार दयेकेगु होड जुयाच्वंगु खँ चिन्ता प्वंका वयाच्वंगु दु ।
मेखे परमाणु विज्ञतय्सं धाःसा थ्व परमाणु हतियार अप्वया च्वंगु छुं हतियार दयेकेगु धेंधेंबल्लाःया कारणं मखुकि नियमित प्रक्रिया कथं जक खः धाःगु दु । परमाणु हतियार दयेकेगु छगू संयन्त्र दयेधुंकाः उकियात आकाझाकां दिकाः, लिपा हाकनं संचालन यायेगु धयागु जुइमखु । थ्व संयन्त्रय् नियमित ज्या जुयाच्वनेमाः, थ्व हे कारणं जक हतियार अप्वःगु खः धयागु उमिगु धापू दु ।

अर्बौं डलर खर्च
थौंकन्हय् विश्व कोरोना महामारीं यानाः आक्रान्त जुयाच्वंगु दु । थ्व महामारीं यानाः विश्वया यक्व हे देय्या अर्थतन्त्र स्यनाच्वंगु दु । थज्याःगु अवस्थाय् नं थ्व गुंगू देय्तय्सं परमाणु हतियारया निंतिं अर्बौ डलर खर्च यानाच्वंगु दु ।

नोबेल शान्ति पुरस्कारं सम्मानित जुयधुंकूगु छगू संस्था इन्टरनेशनल क्याम्पेन टु एबोलिस न्यूक्लियर वेपन्स (आइसिएएनं) छुं ई न्ह्यः पितबिउगु रिपोर्ट कथं सन् २०२० य् जक थ्व देय्तय्सं परमाणु हतियारया निंतिं ७२ अर्ब ६० करोड डलर खर्च याःगु दु । थ्व ध्यबा सन् २०१९ या स्वयां १ अर्ब ४० करोड डलरया ल्याखं अप्वः खः । रिपोर्ट कथं थ्व महामारीया इलय् नं परमाणु हतियारं दकलय् अप्वः खर्च याःगु देशय् अमेरिका दकलय् न्ह्यःने दुसा थ्वयां लिपा चीन दु ।
अमेरिकां दछिया दुने ३७ अर्ब ४० करोड डलर खर्च याःगु दुसा चीनं १० अर्ब १० करोड डलर, रुसं ८ अर्ब डलर, बेलायतं ६ अर्ब २० करोड डलर, फ्रान्सं ५ अर्ब ७० करोड डलर, भारतं २ अर्ब ४० करोड डलर, पाकिस्तानं १ अर्ब डलर व उत्तर कोरियां ६६ करोड ७० लाख डलर खर्च याःगु दु ।

परमाणु हतियार : शान्तिया हतियार
परमाणु हतियार तसकं विध्वंशक हतियार खःसां थुकियात परमाणु वैज्ञानिकतय्सं धाःसा ‘शान्तिया हतियार’ वा ‘वेपन्स अफ डेटरेन्स’ (युद्ध पनिगु हतियार) धायेगु यानाच्वंगु दु । भारतया ‘मिसाइल म्यान’ धाइम्ह वैज्ञानिक व पुलांम्ह राष्ट्रपति अब्दुल जे कलाम कथं थःपिंके परमाणु हतियार दत धाःसा मेगु देशं आक्रमण याइमखु, उकिं थ्व ‘शान्तिया हतियार’ खः । तःधंगु युद्ध जुल धाःसा थःगु देशय् परमाणु आक्रमण यायेफु धयागु ग्याःचिकुं परमाणु हतियारधारी देय्तय्त काचाक्क सुनां नं आक्रमण याइमखु, अथे जूगुलिं थ्व हतियारयात वेपन्स अफ डेटरेन्स धाइगु विज्ञतय् धापू दु ।

परमाणु हतियारयात कयाः भारत व चीनया ‘नो फस्र्ट युज’ नीति दु । थ्व नीति धयागु थःम्हं न्हापां प्रहार मयायेगु नीति खः । अमेरिका, रुस, बेलायत, फ्रान्स, उत्तर कोरिया धाःसा आःतक नं थ्व नीति दुने वःगु मदुनिसा पाकिस्तान व इजरायल धाःसा थ्व नीतिइ अस्पष्ट हे खनेदयाच्वंगु दु ।

विश्वया निंतिं खतरा

थौंकन्हय् परमाणु हतियारयात कयाः मूख्य चिन्ता धयागु पश्चिमी देय्तय्सं नो फस्र्ट युज नीतियात नालामच्वंगुलिं खः । परमाणु हतियार यक्व दु वा म्हो दु धयागु खं छुं पाकी मखु । मुख्य खँ थुकियात छ्यलीगु नीतिया खः । छाय्धाःसां परमाणु हतियार छगू हे विनाशया निंतिं कुगाः, उकिं हतियारया ल्याः उलि महत्वपूर्ण मखु, महत्वपूर्ण थ्व हतियार छ्यलेगु नीतिया खः ।

परमाणु हतियारयात वेपेन्स अफ डेटरेन्स धाःसां विश्वया निंतिं धाःसा खतराया हे दुगु विज्ञतय् धापु दु । जापान नेता व हिरोशिमाया गभर्नर हिदेयिको युजाकीं थःगु छगू लेख ‘ए मेसेज फ्रम हिरोशिमा अन द रियालिटी अफ एटोमिक बम्बिङ’य् थ्व अप्रशांगिक जुइधुंकूगु खँ धयादीगु दु । वय्कःया कथं थ्व सिद्धान्त अमेरिका व सोभियत संघ दथुइ जुयाच्वंगु शीतयुद्धया ईया खः । थ्व सिद्धान्त पूवंक अनिश्चित पूर्वानुमानय् आधारित खः । वर्तमान अवस्थाय् विकसित जुयाच्वंगु न्हूगु प्रविधि व भौगोकिल राजनीतिक परिस्थितियात स्वयेबलय् न्यूक्लियर डेटरेन्सया सिद्धान्तं भविष्यय् परमाणु युद्ध जुइमखु धयागु धायेफइमखु ।

अथेहे बेलायती थिंक ट्यांक इन्टरनेशनल इन्ष्टिच्यूट फर स्टे«टेजिक स्टडीजं पिहांवःगु छगू रिपोर्टय् नं सन् २०१९ या फेब्रुअरीइ पुलवामाय् जूगु आक्रमण लिपा भारत व पाकिस्तान दथुया तनाव गुगु स्तरय् थ्यन व स्वयेबल् निगू देय् दथुइ परमाणु युद्ध मजुइ धायेफइमखु धकाः न्ह्यथनातःगु दु ।

बिबिसी