आदिवासी नेवाः धकाः वनेगु सवाल
स्वनिगलय् नेवाः भाषा, नेवाः संस्कृति, नेवाः समाजनिसें नेवाः सभ्यता विकास याःपिं नेवाःत खः । थनया सभ्यतायात हे नेवाः सभ्यता धायेमाःगु खः तर गुलिं गुलिं नेवाः विद्वान्पिसं तकं बागमती सभ्यता धायेगु यानाच्वंगु दु । बागमती खुसि सभ्यतानाप स्वाइगु विषय खः अले खुसि नापनापं हे मनू च्वनीगु नापं सभ्यता विकास याइगु खः ।
तर स्वनिगःया सन्दर्भय् धायेगु खःसा बागमती खुसिया थःगु हे कथंया महत्व दु अले बागमती खुसियात नेवाःतय्सं तसकं थाय् बियातःगु नापनापं न्हापांनिसें छगू कथं पुजा याना वयाच्वंगु खः । थन थीथी नश्लयापिं मनूत वयाः लिपा थनया सभ्यतायात नाला वंगुलिं इपिं नेवाः जुयावंगु खः उकिं नेवाः धइगु जाति मखु भाषिक समुदाय खः धाइपिं नं मदुगु मखु ।
न्ह्यागु हे जूसां स्वनिगलय् विकास जूगु संस्कृति, भाषा नापं सभ्यता धइगु नेवाः सभ्यता हे खः । स्वनिगःया संस्कृति नेवाः संस्कृति, स्वनिगलय् हे विकास जूगु भाय् नेवाः भाय् अले थनया सभ्यता धइगु हे नेवाः सभ्यता खः । नेवाःतय्सं न्हापांनिसें भाय्या निंतिं आन्दोलन याना वयाच्वंगु खः । भाय् धइगु हे नेवाःतय्गु पहिचान खः ।
उकिं नेपाःया आदिवासी जनजाति दुने भाषाया आन्दोलन यायेमाः, अधिकारया आन्दोलन यायेमाः धकाः स्यंपिं हे नेवाःत खः । ३ नम्बर प्रदेशयात नेवाः–ताम्सालिङ नां तयेमाः धाइपिं व नेपालमण्डल नां तयेमाः धाइपिसं नं थःगु हे कथंया आन्दोलन याःगु खः । थुकथं इलय् ब्यलय् जुयाच्वंगु आन्दोलन गबलें दिपाः काइगु अले गबलें उज्वःगु आन्दोलन दिना वंगु नं अवस्था दु ।
नेवाः स्वायत्त राज्यया आन्दोलन छगू इलय् तसकं च्वन्ह्याःगु खःसा आः उगु आन्दोलन बारे बहस तकं जुयाच्वंगु मदु । थुकी थीथी कारण दयेफु । राजनीतिक दलतय्सं थःपिनिगु मुद्दा मदयेकूगु नं मूल कारण हे जुल खयेमाः । तर लिपांगु इलय् वयाः गुथि विधेयक विरुद्ध आन्दोलन जुल व छगू कथं संस्कृति, सभ्यताया निंतिं जूगु आन्दोलन खः ।
नेवाः आदिवासी खः अले नेवाःतय्त आदिवासी धकाः सरकारं हे घोषणा यानातःगुलिं नेवाःतय्त आदिवासीया राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय कानुन कथं अधिकार प्राप्त जुइ ।
नेवाःतय्सं संघीयताया नितिं, नेवाः स्वायत्त राज्यया नितिं थीथी कथंया आन्दोलन मयाःगु मखु तर लिपांगु इलय् वयाः आन्दोलनं उपलब्धि हासिल हे याःगु धइगु गैर न्यायिक सडक विस्तार विरुद्धया आन्दोलन व गुथि विधेयक विरुद्धया आन्दोलन हे खः । थ्व निगू आन्दोलनं छगू कथं अधिकार स्थापित याःगु दु अले नेवाःतय्त आन्दोलन यात धाःसा अधिकार प्राप्त याये फइगु जुयाच्वन धकाः थुइका बिउगु दु ।
आः वयाः नेवाः देय् दबू, हलिं नेवाः गुथि, नेवाः राजनीतिक अभियान, सेभ नेपाः भ्याली नापं उपत्यकाब्यापी सडक विस्तार पीडित संघर्ष समिति जानाः न्हूगु कथंया अभियान स्वरुप स्वनिगः व स्वनिगःया जःखःयात नेवाः सांस्कृतिक स्वायत्त क्षेत्र घोषणा याकेगु अभियानय् सक्रिय जुयाच्वंगु दु ।
नेपाःया संविधानय् हे ब्यवस्था जूगु कथं नापं अन्तर्राष्ट्रिय कानुन कथं नं नेवाः आदिवासीतय्गु लागाय् नेवाः सांस्कृतिक स्वायत्त क्षेत्र घोषणा यायेफइ धकाः उगु अभियान न्ह्याकाच्वंगु खनेदु । नेवाःतय्सं याःगु आः तकया आन्दोलनयात विश्लेषण यात धाःसा गैर न्यायिक सडक विस्तार विरुद्धया आन्दोलन धइगु आदिवासी जनजाति मध्ये स्वनिगःया आदिवासी नेवाः समुदाययात लिच्वः लाकूगु विरुद्धया आन्दोलन खः ।
अले उकियात राष्ट्रिय जक मखु अन्तर्राष्ट्रियकरण यानाः मुद्दा न्ह्यःने यंकेगु ज्या तकं जूगु दु । अन्ततः नेपाःया संविधान नाप नापं आदिवासी नेवाःतय्गु अधिकार नाप स्वाका हे सर्वोच्च अदालतं फैसला यायेत बाध्य जुल छगू कथं जनता त्याःगु अवस्थाय् थ्यन । उगु हे कथं नेवाःतय्सं याःगु मेगु आन्दोलन धइगु गुथि विधेयक विरुद्धया आन्दोलन खः ।
थुगु आन्दोलनय् नेवाःतय्सं थःपिनिगु संस्कृति, सभ्यता हे समाप्त याइन धकाः तायेका आन्दोलनय् क्वहां वल अन्ततः छगू कथं आन्दोलन सफल जुल आः वया गुथियात स्वायत्तता बिइमाः धकाः नेवाःतय्सं धयाच्वंगु दु । नेवाःतय्सं चायेकं मचायेकं विश्वय् आदिवासी जनजातिय्त बियातःगु अधिकारयात न्ह्यथना थःपिनिगु नं अधिकार स्थापित जुइमाल धकाः धायेगु यानाच्वंगु दु ।
थौं गुथि स्वायत्त जुइमाः धइगु खँ आदिवासीतय्गु अन्तर्राष्ट्रिय कानुन नाप स्वापू दुगु अले विश्वं हे मान्यता बियातःगु कथंया अधिकारया रूपय् स्थापित यायेत नेवाःत न्ह्याः वंगु दु । थुगु ल्याखं स्वल धाःसा नेवाःत न्हापा थें मेमेपिं सिबें जिपिं पाः अले जिपिं नेवाः जक खः धकाः न्ह्याः वनाच्वंगु खने मदु बरु जिपिं आदिवासी नेवाः खः धइगु भावना ज्वनाः न्ह्याः वनाच्वंगु दु ।
नेवाः आदिवासी खः अले नेवाःतय्त आदिवासी धकाः सरकारं हे घोषणा यानातःगुलिं नेवाःतय्त आदिवासीया राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय कानुन कथं अधिकार प्राप्त जुइ ।आदिवासी धइपिं वास्तवय् सामूहिक अधिकार नाप स्वापू दुपिं, थःपिनिगु हे भूमि दुपिं, थःपिनिगु हे भाषा, संस्कृति, सभ्यता दुपिं अले इमिगु अधिकार धइगु छुं नं कथंया राज्यं तकं लाका काये फइगु अवस्था मदु धकाः थुइकेगु ज्या जुयाच्वंगु मदु ।
आदिवासी धाइपिं राज्य दुनेया राज्य खः धकाः थुइकेगु ज्या जुयाच्वंगु मदु । आदिवासीतय्त पूर्व सुसूचित जानकार मन्जुरी कायेमाः मखुसा इमिगु थासय् छुं नं कथंया योजना दयेके मजिउ धइगु मान्यता दु अले सामुहिक रुपं थःपिनिगु निर्णय थःपिन्सं हे यायेगु अधिकार दु धकाः थुइकेगु ज्या तकं जुयाच्वंगु मदु ।
अप्वः नेवाः नेतृत्व कम्युनिष्ट पृष्ठभूमिं वःपिं खः अले उमिसं माक्र्सवादया खँ अप्वः तइगु आदिवासी अधिकारया खँ म्हो जक तयेगु याना वयाच्वंगु दु । माक्र्सवादीतय्सं उत्पादन व प्राकृतिक स्रोत साधन धइगु राज्यया जुइ धकाः धायेगु याना वयाच्वंगु दुसा आदिवासीतय्सं धाःसा उत्पादन भूमि नापं प्राकृतिक स्रोत धइगु आदिवासीया जुइ धकाः धायेगु याना वयाच्व.गु दु ।
विश्वब्यापी मान्यता कथं आदिवासीतय्गु अधिकार धइगु प्रकृतिक स्रोत साधन नापं भूमिइ अधिकार दइ, संस्कृति इमिगु मेगु महत्वपूर्ण पक्ष खः । उकिं नेपाःया सन्दर्भय् राजनीतिक पार्टी पुँजिवादी जूसां समाजवादी जूसां वा साम्यवादी हे जूसां इमिसं आदिवासी जनजातिया अधिकारया अःखः खँ ल्हानाच्वंगु दु अले आदिवासी जनजाति जनतायात भ्रमय् तयाच्वंगु दु ।
जब आदिवासी जनजातितय्सं थःपिनिगु अधिकारया बारे थुइ अबले नेपाःया राजनीतिक पार्टीतय्त विश्वास याइमखु । उकिं थ्व इलय् धइगु नेवाःतय्सं न्ह्यागु हे आन्दोलन याःसां बाय् अभियान न्ह्याकूसां अदिवासी नेवाः धकाः अभियान न्ह्याकेफत धाःसा नेवाःतय्गु अधिकार सुनिश्चित यायेत अःपुइ अले नेपाःया नाप नापं विश्वया आदिवासी जनजातितलिसे जाना वनेफइ धकाः थुइकेमाः ।
उकिं नेवाः सांस्कृतिक स्वायत्त अभियान जूसां गुथियात स्वायत्तता बिइमाः धइगु अभियान जूसां बाय् नेवाःतय्गु नितिं नेवाः स्वायत्त राज्यया संघर्ष हे जूसां नं अन्ततः आदिवासी नेवाः खः अले आदिवासीतय्गु हक अधिकार बिइमाः, अन्तर्राष्ट्रिय कानुननंनिसें नेपाःसा संविधानं तकं परिकल्पना यानातःगु पहिचान, समानुपातिक समावेशीता, स्वायत्तता व स्वशासनया खँ ज्वना वनेमाःगु अवस्था वःगु दु । थुगु खँय् नेवाः न्ह्यलुवा दथुइ अझ अप्वः सहलह ब्याका वनेमाःगु आवश्यकता दु ।
LEAVE YOUR COMMENTS