ने. सं. ११४४ ञलागा पारू -

व्यवस्था विरुद्ध जुयाच्वंगु गतिविधि

थौकन्हय् देय्या स्थिति छु जुयाच्वन धइगु न्ह्यसः सर्वत्र ब्वलनाच्वंगु दु। छखे आम जनता देशय् राज्यया उपस्थिति मदुगुलिं आक्रोशित जुयाच्वंगु दुसा मेखे थीथी कथं आपराधिक घटनाक्रम नं अप्वया वनाच्वंगु थौंया ई खः । तर नेपाः सरकारया प्रतिनिधित्व यानाच्वंगु राजनीतिक दलत धाःसा छु यायेमाःगु खः उगु ज्या मयासे अनावश्यक खँय् जक तक्यनाच्वंगु दु ।

नकतिनि जक नं नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीया सचिवालय बैठक च्वन । उकिया निर्णय कथं पार्टीया शीर्ष नेतापिनिगु आलोचना याये मदइगु निर्दे शन पार्टीया नेता कार्यकर्तां बिल । छखे सरकार तानाशाही पहलं न्ह्यानाच्वंगु दुसा मेखे आः याकनं पार्टीयात नं उगु हे कथं न्ह्याकेत्यंगु जक खःला धइगु न्ह्यसः नं प्यखेरं ब्वलनाच्वंगु दु ।

सरकारं थीथी कथंया विधेयक हयेगु झ्वलय् संसदय् बहुमत दुगु तायेकाः संघीय गणतन्त्र अःखः अज्याःगु विधेयक पारित यायेगु कुतः यानाच्वंगु दुसा मेखे सम्बन्धित पक्षं सरकारया अज्याःगु ज्या धइगु एकदलीय सोचं ग्रसित मनस्थितिं सरकार न्ह्यानाच्वंगुया दसि खः धयाच्वंगु दु। सरकारं हःगु गुलिखे विधेयक सम्बन्धित पक्षलिसे छुं सहलह तकं मयासें हःगुलिं उकिया तच्वंक विरोध जुइवं सरकारं विधेयक लित कायेत बाध्य जूगु दुसा गुलिखे विधेयक संशोधन यायेमाःगु अवस्था वल । तर थुकिया दथुइ सरकार धाःसा थःपिंसं यानागु आपालं ज्या पाय्छि जू धकाः न्हाय् तपुकाच्वंगु दु ।

स्वनिगःया लिसें देय्या थीथी थासय् जुयाच्वंगु विकास निर्माणयात कयाः स्वयेगु खःसा स्वयम् सरकारं तकं थःपिं लुधं धकाः धाये फयाच्वंगु मदु। मेखे विकास निर्माणया ठेक्का कयाः इलय् अज्याःगु ज्या क्वमचायेकूपिं ठेकादारयात कारबाही यायेगु ला छखे हे ति उमित थी तकं फयाच्वंगु मदुसा मेखे अज्याःपिं ठेकेदारपिंत रक्षा यायेगु ज्या नं सरकारं यानाच्वंगु दु। थज्याःगु बेथितिया अन्त्य यायेगु ला मेगु हे खँ जुल । अःखतं अज्याःपिं ठेकदारया रक्षक नं स्वय्म सरकार जुयाच्वंगु दु। सरकारं इलय् उमित कारबाही मयाःगु जक मखु अःखतं ठेकदारया हित कथं ठेक्का यायेगु ज्या जुयाच्वंगु दु ।

अथे ला २०६२-६३ सालया जनआन्दोलन लिपा देय् लोकतान्त्रिक गणतान्त्रिक घोषणा जुल । राजसंस्थाया अन्त्य जुल तर शासन व्यवस्था धाःसा पञ्चायतीकालय् गथे खः अथें तुं ल्यनाच्वन । थ्व धइगु देशय् हिउपाः वःसां नं राजनीतिक पार्टीया नेतात पञ्चायती मानसिकतां मुक्त जुइ मफुगुया दसि खः । आः नं सर्वसाधारण जनतां सरकारी निकायय् वनाः छुं ज्या यायेमाल धाःसा कर्मचारीयात घुस मबीकं ज्या जुइगु मखु। थ्व अवस्था पञ्चायत कालय् विद्यमान दुगु खःसा आः नं उकियात न्हंके फयाच्वंगु मदु। थुकिया मू कारण धइगु राज्य सत्ताय् जुयाच्वंगु छगू नश्लीय जातिवाद खः ।

पञ्चायतकालीन नश्लीय राष्ट्रवादया नेपाः संघीय राज्य जुइधुंकाः नं संघीयता कथं ज्या याये फयाच्वंगु मदु। संघीय राज्ययात कार्यान्वयन यायेत माःगु थीथी ऐन कानुन दयेकेगुली सरकारं आनाकानी यानाच्वंगु जक मखु फयांफछि संघीयता कार्यान्वयन मयायेगु मानसिकता दयेकाच्वंगु जक मखुला धइगु न्ह्यसःब्वलनाच्वंगु दु ।

सरकारं इलय् प्रदेश सरकारयात माःगु ऐन कानुन हये मफयाः छखे प्रदेश सरकारयात माःगु ज्या यायेत थाकुयाच्वंगु दुसा मेखे प्रदेशय् कर्मचारीया अभाव जुयाः माःगु ज्या यायेत तकं थाकुयाच्वंगु खँ प्रदेश सरकारं धयाच्वंगु दु। तर संघीय सरकार धाःसा प्रदेशया समस्यायात समाधान यायेगु स्वयां नं उकियात अझ जटिल यायेगुली न्ह्याः वनाच्वंगु महसुस प्रदेश सरकारं यानाच्वंगु दु ।

मेखे संघीय राज्य घोषणा जुइधुंकाः प्रदेशया नां व राजधानीयात कयाः आः तकं निर्णय यायेमफुगु कारण धइगु नं सत्तारुढ पार्टीं यानाः खः । पार्टीं निर्णय मयाःगुलिं प्रदेशया राजधानी गन तयेगु व उकिया नां छु तयेगु धइगु निर्णय यायेबलय् ब्वलने फइगु विवाद धकाः पार्टीं निर्णय मयासे च्वनाच्वंगु खःसा मेखे संविधान कथं प्रदेशसभाया सदनय् दुगु अधिकार तकं छ्यलेगु ज्याय् पार्टीया शीर्ष नेतातय्सं पंगः थनाच्वंगु द्वपं सत्तारुढ पार्टीया हे सांसदपिंसं बियाच्वंगु दु ।

प्रदेशया राजधानी व उकिया नां बारे निर्णय यायेत उलिमछि ई वनेधुंकाः निर्णय मयासे च्वनेगु धइगु गनं संघीयता कार्यान्वयन मयायेगु सरकारी सोच जकं मखुला धइगु न्ह्यसः नं थन ब्वलनाच्वंगु दु ।

खः, राज्य सत्ता सञ्चालन यायेगु निंतिं राजनीतिक पार्टीया मू भूमिका दइ । थुकी निगू मत मदु। तर इलय् हे यायेमाःगु ज्या मजुल धाःसा थुकिं लाकीगु दीर्घकालीन लिच्वःया जिम्मेवार सु जुइ धइगु न्ह्यसः ब्वलनी ।

थ्वहे झ्वलय् संघीयता विरोधीतय्सं थौंकन्हय् थीथी कथंया गतिविधियात तच्वयेकेगु ज्या यानाच्वंगु दु। उमिसं रवि लामिछाने थेंज्याःगु हरेक कथं सरकार विरोधी असंगठित आन्दोलनय् थः मनू घुसपैठ याकाः मुक्कं आन्दोलनयात हे थःगु कथं न्ह्याकेत स्वयाच्वंगु दु। उमिसं बिउगु नारांनिसें यानाच्वंगु गतिविधियात दुवालेगु खःसा थ्व आन्दोलनया झ्वलय् वयाच्वंगु छथ्वः मनूत गनं सञ्चालन जुयाच्वंपिं खः धकाः यच्चुक सीदु। तर सरकारं धाःसा संघीयता बल्लाकेगु निंतिं इलय् यायेमाःगु ज्या मयासें परिवर्तनया अःखः न्ह्याः वयाच्वंपिंत म्हितेगु थाय् बियाच्वंगु दु। अले गबले तक सरकारं अज्याःगु थाय् बी उबले तक अज्याःपिं तत्वतय्सं म्हितेगु ज्या यानाच्वनी । थुखेपाखे गबले सरकार सचेत
जुइगु खः ।