वाति लः छाय् मुंकेमाः ?

स्वनिगलय् लःया अभाव धमाधम अप्वया वनाच्वंगु दु । थुकियात समाधान यायेगु लागिं आः बर्खां वइगु वाति लःयात उपयोग यायेमाः धइगु खँय् ताः इलंनिसें वहस जुयाच्वंगु दु । यक्वस्यां वाति लःयात थीथी कथं उपयोग यानाच्वंगु दुसां माक्व उपयोग धाःसा अझं जूगु मदुनि । थ्वहे वाति लःया उपयोगिता बारे नकतिनि येँय् छगू सम्मेलनं जूगु खः ।

नेपाः सरकार, खानेपानी तथा ढल निकास व्यवस्थापन विभाग, येँ महानगरपालिका, काठमाडौं उपत्यका खानेपानी व्यवस्थापन बोर्ड व स्मार्ट वास सोलुसनया मंकाः ग्वसाः व गुथि (गैसस) या प्राविधिक ग्वाहालि कयाः थ्व सम्मेलन जूगु खः । सम्मेलनं वाति लः मुंकेमाःगु आवश्यकता बारे थीथी कथंया घोषणा व सिफारिस याःगु दु ।

सम्मेलनं याःगु सिफारिस थुकथं दु —
१) लःया अभावयात मदयेकेगु दकलय् बांलाःगु उपाय धइगु वर्षाया लः (वाति लः) यात उपयोग यायेगु हे खः । थुकिं मनूतय् जीवनस्तर थकायेगु, समुदाय व पर्यावरणयात जीवन्त यायेगु ज्या नं याइगु जूगुलिं वाति लःया उपयोग मयासें मगाः ।

२) थ्व विषयय् झीगु परम्परागत सोचय् थुकथंया हिउपाः हयेमाःगु आवश्यकता दु ः
क) वाति लःया उपयोग घरेलु ज्याखँय् जक जुइ धइगु पुलांगु सोचयात हिलाः थुकियात बहुउपयोगी रुपं नं छ्यले जिउ धइगु सोच बिकास यायेमाःगु दु । वातिया उपयोग लःया स्रोततय्गु एकीकृत व्यवस्थापन व पर्यावरण संरक्षणया नं छगू महत्वपूर्ण ब्व खः ।

ख) वाति लःया उपयोग छेँज्या, समुदाय, स्थानीय सरकारया तहलय् तकं विकास याना यंकेमाः ।

ग) वाति लःया उपयोग गां लागाय् जक यायेमाः धइगु मदु । थुकिया उपयोग शहरी लागाय् अझ यक्व यायेमाः । थुकिं शहरया गरिब व धनी सकसितं लबः बी ।

घ) वाति लःया व्यवस्थापनयात वातावरण संरक्षण, लःया गुणस्तर व विपद् व्यवस्थापन थेंज्याःगु मुद्दालिसे तकं स्वाना यंकेमाः ।

३) ज्याझ्वलय् न्ह्यब्वःगु थीथी ज्यापती न्ह्यथनातः कथं क्वय् बिया कथंया ज्याखँत यानाः वाति लःया उपयोगितायात अझ च्वन्ह्याका यंके जिउ ः
क) झीसं आः गुलि खँ सिउगु खः उकिया हे आधारय् अझ न्हूगु प्रविधि बारे सीकाः वाति लःयात अप्वः उपयोग याये जिउ ।

ख) परम्परागत विवेक व आदिवासी जनजातिया ज्ञान एवं प्रविधियात विज्ञानया न्हून्हूगु प्रविधिया ग्वाहालि कयाः अझ च्वन्ह्याका यंकेगु ज्या यायेमाः ।

ग) वाति लःया उपयोगयात व्यवसायिक ढंगं न्ह्याके फुपिं निजी क्षेत्रयात नं आकर्षित यायेमाः । उमिगु ज्यापाखें राज्य, प्रयोगकर्ता व व्यवसायी स्वंगुलिं पक्षयात लबः दयेमाः ।

घ) अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्ययात प्रोत्साहन बीमाः लिसें कोरिया, श्रीलंका व बंगलादेशय् वाति लःया लागिं याःगु ज्याखँया सफल अभ्यासपाखें सयेका कायेमाः ।

४) वाति लःया सवालय् उकिया गुणस्तर न्ह्याबलें नं छगू न्ह्यसः जुयाः दं वइ । उकिं वाति लःया व्यवस्थापन व उकिया अनुगमनयात सरकार, निजी क्षेत्र, समुदाय व व्यक्तिगत प्रयोगकर्ता सकसिनं प्राथमिकता बीमाः ।

५) वाति लःया प्रयोगयात छगू बांलाःगु विकल्पया रूपय् ग्रहण याकेगु लागिं सरकारं ईयात ल्वःगु नीति, कानून, निर्देशन व कार्यविधि लागू यायेमाः । थ्व ज्या संघीय, प्रादेशिक व स्थानीय सरकारं थःथःगु तह कथं याये फइ ।

६) वाति लःया प्रयोगयात सफलतापूर्वक न्ह्याकेगु लागिं जनचेतना अभियान सञ्चालन यायेमाः । थुकिया लागिं शैक्षिक पाठ्यक्रमय् नं थुकियात दुथ्याका यंकेमाः ।

७) नेपालं आधुनिक प्रविधि छ्यलाः ज्या याये फइगु ‘स्मार्ट वाटर ग्रिड’ या अवधारणायात नाला कायेमाः । खास यानाः लःया वितरण सम्बन्धी व्यवस्थापनया ज्याय् कोरियाया विज्ञता व अनुभवयात नाला काःसा स्वनिगःया लागिं यक्व बांलाइ ।