ने. सं. ११४४ कौलाथ्व षष्ठी -

मौलिक स्वरुपया भ्यालेन्टाइन डे

विश्वन्यंकं प्रणय दिवस अर्थात ‘भ्यालेन्टाइन डे’ आः नकतिनि थीथी ज्याझ्वः यासें हन । होटेल, रेष्टुरेण्टतय् न्हून्हूगु नसाज्वलं छाय्पियाः छुट बियाः न्याये मीगु व ल्यासेल्याय्म्हतय् नं थःत यःयःगु नसाज्वलं नयाः नकाः, थीथी उपहार बियाः थ्व दिवस हन । प्रेमीप्रेमिकाया दथुइ प्रेमया प्रतीक ह्याउँगु गुलाफ स्वां कालबिल याना नं भ्यालेन्टाइन डे हन । स्वांया कालबिल नापं माया नं कालबिल याइगु थ्व दिंकुन्हु स्वांयात नं न्हून्हूगु कथं छाय् पियाःतःगु व तसकं थिकेगु स्वांया नं छ्यलाबुला जूगु खनेदत । अझ झीगु देय् नेपालय् ह्वइगु रैथाने स्वां जक छ्यलेबलय् प्रेमीपे्रमिकाया रोमान्सय् न्हूगुपन खने मदइगु तायेकाः जुइमाः, विदेशपाखें नं स्वां दुतहःगु खबर पिहां वयाच्वंगु दु। न्हापा न्हापा नेपालय् ह्वइगु ह्याउँगु गुलाफ स्वां विदेशय् निकास यानाः भ्यालेन्टाइन डेकुन्हु नेपालं गाक्कं दां कमे यानाच्वंगु खः । तर थुगुसी धाःसा फरक खँ खनेदत । विदेशी स्वां दुत हयाः छगू ल्याखं नेपालं ब्यापार घाटा सह यायेत बाध्य जुल ।

करिब डेढ करोड बराबरया विदेशी स्वां नेपाः दुहां वःगु खँ पिहां वयेवं आः स्वन्तिया इलय् तफ्वःस्वां, ग्वय्स्वां नापं मेमेगु स्वांया लागिं नं झी परनिर्भर जुजुं वनीगु खः कि धइगु खँय् विचाः यायेत बाध्य जूगु दु। मेगु ला मेगु आः वयाः स्वांया लागिं तकं थनया मालीतय्सं उत्पादन याःगु रैथाने स्वां ज्या मवइगु जूगु दु। देसय् गुलाफ स्वांया उत्पादन म्हो जूलिसें थुगुसी थुकथं करोडौं तकाया स्वां पिनं हयेमाःगु अवस्था सिर्जना जूगु खः । थःगु क्यब, बगैंचा वा कःसिइ गुलाफ स्वां ह्वयेकेगु यानाच्वंपिं नेपाःमितय्सं उखेपाखे भचा जक ध्यान मबिउबलय् देसं करोडौं तकाया स्वां आयात यायेत बाध्य जूगु दु। थज्याःगु खँय् कृषि लजगाय् दुथ्यापिं किसानत, अझ पुलांपिं कृषक वर्ग माली, वनमाली वा मालाकारतय्सं ध्यान मबीगु खःसा थुकिया थाय् बुलुहुं भारत वा तेश्रो मुलुकं काइगु पक्का दु ।

थुगुसी अथेहे २० प्रतिशत जक नेपालय् उत्पादन जूगु स्वांया प्रयोग जूगु व भ्यालेन्टाइन डेकुन्हु छ्यलाबुलाय् हःगु ८० प्रतिशत स्वां विदेशं आयात जूगु धइगु तथ्यांक पिहां वःगु दु। विदेशं सुरु जुयाः नेपालय् दुहांवःगु पर्व भ्यालेन्टाइन डे हनेगु लागिं नं हाकनं विदेशं हे स्वां आयात यायेत बाध्य जूवन च्वंगु दु धइगु स्पष्ट क्यनाच्वंगु दु। थज्याःगु अवस्थाय् देसय् ब्वलंगु राजनीतिक अस्थिरता, जनयुद्ध व राजनीतिक पार्टीतय्सं कृषि लजगाय् दुफ्वाये यंके मफुगु मू दोष खः धइगु थुइकेमाः । खास यानाः नेपालय् जनयुद्ध सुरु जूसांनिसें हे स्वां निर्यात याइगु देय् छक्वलं आयात याइगु देसय् हिलावंगु खः । युद्ध व गुलाफ स्वां दथुइ नं थुलि क्वातुगु स्वापू दु धायेत झी बाध्य जुयागु दु। नेपालय् युद्धया कारणं ब्वलंगु अस्थिर परिस्थितिं गुलाफ स्वांया उत्पादनय् सुनानं ध्यान बी मफुत व नेपालं आयात यायेमाःगु देसय् परिणत जूवन ।

भ्यालेन्टाइन डेकुन्हु छ्यलाबुलाय् हःगु ८० प्रतिशत स्वां विदेशं आयात जूगु धइगु तथ्यांक पिहां वःगु दु। विदेशं सुरु जुयाः नेपालय् दुहांवःगु पर्व भ्यालेन्टाइन डे हनेगु लागिं नं हाकनं विदेशं हे स्वां आयात यायेत बाध्य जूवन च्वंगु दु धइगु स्पष्ट क्यनाच्वंगु दु । थज्याःगु अवस्थाय् देसय् ब्वलंगु राजनीतिक अस्थिरता, जनयुद्ध व राजनीतिक पार्टीतय्सं कृषि लजगाय् दुफ्वाये यंके मफुगु मू दोष खः धइगु थुइकेमाः ।

भ्यालेन्टाइन डेकुन्हु अत्याधिक मात्राय् गुलाफ स्वां माःगु जुयाः जक थ्व स्थिति वःगु खँय् धाःसा स्वां उत्पादकत नं धुक्क जुयाच्वंगु खनेदु। मेगु इलय् धाःसा नेपालय् उत्पादन जूगु स्वांया व्यापार म्हो मजू । नेपालय् न्हिं २५ हजार थ्वा स्वां माग जुयाच्वंगु दु। थ्व माग पूर्ति यायेत नेपाः देय् सक्षम नं दु। तर सामान्य अवस्थाय् धाःसा मागया तुलनाय् स्वां उत्पादन पर्याप्त जूसां विशेष अवसरय् धाःसा अपर्याप्त जूवनेगु याः । मेमेगु पर्वय् नं विदेशं आपालं मात्राय् स्वां दुत हयेमाःगु अवस्था वयाच्वंगु धइगु बांलाःगु पक्ष मखु। नेपाः दुने दँय्दसं निगू अर्ब तका बराबरया स्वांया कारोबार जू धायेबलय् पत्याः यायेत तसकं थाकुइफु। तर आपालं मात्राय् दुगु उत्पादन सामग्रीया आयात निर्यात, ओसारपसार व बिक्रि वितरणया खँ थुइकेगु इलय् थ्व खँ सत्य सावित जुइ । उकीमध्ये छगू निगू करोडया सामान विदेशं दुहां वइगु धइगु छु हे खः धकाः ?

नेपालय् भ्यालेन्टाइन डे हनेगु चलन वःगु यक्व मदुनि। विदेशी चलनया रुपय् थुकियात ब्याख्या याःसां थन विदेशीतय्गु आवागमन नापं थ्व पर्व नेपाः दुने नं हनेगु चलन सुरु जूगु खः । आः ला नेपालय् थँबही बजाःनापं विदेशीत आपालं वयेवने याइगु थासय् भ्यालेन्टाइनया थीथी सामानं छाय्पी । भ्यालेन्टाइन टीशर्त, तुयूगु वसः म्हछिं पुनातःम्ह व पादरी नापया चीजत कलेज, स्कुल व होटेल रष्टुरेण्टय् छाय्पिया तइगु नेपाली चलन थें जुइ धुंकल । अथे जुयाः हे प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीं भ्यालेन्टाइन डे लाकाः थगुने देशवासीया नामं बियादीगु संबोधनया लिपांगु ब्वय् भ्यालेन्टाइन डेयात नं स्वाकाः ल्याय्म्ह पुस्तायात भ्यालेन्टाइन डेया भिंतुना धयादीगु खः ।

थथे यःसां वा मयःसां भ्यालेन्टाइन डे नेपाःया नं पर्व, नखः वा दिवस जुइगु पक्का जूगु दु। थुकियात पाय्छिकथं प्रणय दिवसया रुपय् हनाः विदेशीया भरय् च्वनेगु स्वयां थ्वकुन्हु प्रयोग जुइगु थीथी सामानय् नेपाली मौलिक चीजया प्रयोग जुइमाः । थुकिं नेपाःया व्यापार घाटा पनेत छुं मात्राय् जूसां कुतः जुइगु खनेदु। अझ थ्वकुन्हुयात नेपालय् प्रयोग जुइगु भाषाया प्रयोग यानाः साहित्य, कला, संस्कृतिया उत्थानय् छपलाः जक जूसां न्ह्यःने यंके फत धाःसा व स्वयां बांलाःगु पक्ष मेगु छु जुइफइ ? थ्व झ्वलय् नःलि नेपालभाषा कविता दबूपाखें छुं दँ न्ह्यःनिसें मदिक्क भ्यालेन्टाइन डेकुन्हु मतिना सम्बन्धी कविता गोष्ठी यायेगु सुरु याःगुयात बांलाःगु ज्याकथं तायेकेमाः । नेपालभाषाय् नं भ्यालेन्टाइन डेकुन्हु लाकाः ज्याझ्वः यायेगु सुरु जूगु दु। थुकिं यानाः थ्व पर्व आः नेवाः जातिं नं थःगु मौलिकपन ल्वाकछ्यानाः थः नालाकाःगु खनेदु। वास्तवय् नेवाः जाति दुने भ्यालेन्टाइन डे थेंतुं हे होलि पुन्हिकुन्हु मतिना सम्वन्धी म्येँ हालाः थः मतिनामिनाप मतिना कालबिल यायेगु चलन पुलांगु हे खः । थथे मौलिक रुपं नेपालय् न्हापांनिसें प्रणय दिवस वा भ्यालेन्टाइन डे हनेगु चलन दु धायेबलय् छुं पाइमखु जुइ । बरु थ्व नेपाःया मौलिक परम्परायात मदिक्क सदुपयोग यानाः उकुन्हु बांबांलाःगु म्येँ हालाः सतकय् वइपिंत न्ह्यःने लाःथें अबिर इकेगु व बेलुनं कयेकेगु गलत संस्कारयात त्याग यानाः उकियात मौलिक प्रेम दिवस भ्यालेन्टाइन डे वा प्रणय दिवस कथं हनेमाः ।