मैत्री ब्रम्हविहारया अभ्यास

ब्रम्हविहार धायेबलय् बुद्धं देशना यानाबिज्याःगु पीगू समथ ध्यानया प्यंगू महत्वपूर्ण ध्यानतय्गु अभ्यासयात थुइकी । शाब्दिक रुपं धाये मालीबलय् थुकिया अर्थ ब्रम्हां थें जीवन हनेगु खः । ब्रम्हायाके दइगु प्यंगू गुण थःके नं उन्नति यानाः शुद्ध जीवन हनेगु खः । ब्रम्हा धायेबलय् बुद्ध देशनाय् ध्यान भावना याइपिनि मरण लिपा १६ गू ब्रम्हलोक मध्येया छगू लोकय् जन्म जूम्ह सत्वप्राणीयात काइ । प्यंगू ब्रम्ह विहार धायेबलय्ु प्यंगू बांलाःगु चित्तवृत्तिया विकास यायेगु खः । ब्रम्हातलिसें स्वाभाविक रुपं उत्पन्न जुइगु उगु गुण धर्मत मनूतय्सं नं अभ्यास यानाः उगु गुणतय्गु विकास यायेगुयात चतुब्र्रम्ह विहारया अभ्यास धाइ । अभिधर्म कथं उगु प्यंगू चित्तबृत्ति अर्थात चेतसिकया शोभन चेतसिक नं धाइ । उगु प्यंगू गुणत थथे खः –
१) मैत्री २) करुणा ३) मुदिता ४) उपेक्षा वा समता ।
च्वय्या प्यंगू गुणधर्मयात भाविता यानाः वा उगु गुणधर्मयात जीवनय् नालाः जीवन हनेगु हे चतु ब्रम्हबिहार कथं जीवन हनेगु खः ।
मैत्री ब्रम्हविहार ः
मैत्री ब्रम्हविहार चतु ब्रम्हविहारया न्हापांगु ब्रम्ह बिहार खः । मैत्री धइगु मित्रता खः । फुक्कं प्राणीतलिसे मित्रता तयाः जीवन यापन यायेगु मैत्री खः । सामान्यत थःत उपकार याइपिं वा थःत ग्वाहालि याइपिं हितचिन्तक प्रति अःपुक हे मित्रताया भाव थः थम्हं हे उत्पन्न जुइ । तर थःत ग्वाहालि मयाइपिं, हित मयाइपिं वा थःगु ज्याय् पंगः थनीपिं नापं थःगु प्रगतिइ पंगः जुयाः च्वनीपिं शत्रु वा वैरी ब्यक्तित प्रति मैत्रीपूर्वक प्रस्तुत जुइत तसकं हे थाकुइ । थ्व मनूतय्गु नां जक कायेबलय् हे द्वेष उत्पन्न जुइ । मैत्री ब्रम्हविहारया अभ्यासय् अथे थः प्रति उपकार याइपिं ब्यक्ति प्रति नं शत्रुताया भाव मतसे, द्वेष दुर्भावनाया भाव उत्पन्न मयासे, उपिंप्रति अशुभ कामना मयासे अःखः उपिंप्रति मंगल मैत्री उत्पन्न यायेगु अभ्यास मैत्री ब्रम्हविहार खः ।
मंगल मैत्रीया सम्बन्धय् भगवान बुद्धं थःगु देशनाया थीथी थासय् थुकिया महत्वयात उजागर यासें थुकिया अभ्यासया औचित्यया बारे वर्णन यानादीगु दु । धम्मपदया गाथा नं. ५ य् भगवान बुद्धं धयाबिज्याःगु दु ः
नहि बेरेन वेरानी सम्मन्तिध कुदाचनं ।
अवेरेनच सम्पन्ति एस धम्मो सनन्तनो ।।
अर्थात् बैर भावं वा शत्रु भावं गबलें हे वैर वा शत्रुता समाप्त जुइ मखु । अवैर भावं जक वैर भाव शान्त जुइ । थ्वहे अनादि कालंनिसें चले जुयावःगु स्वभाव धर्म खः । मेपिं प्रति शत्रुता वा द्वेष व दुर्भाग्यपूर्वक म्वायेगु धइगु थःत थम्हं झ्यातुक च्वनेगु जक खः । मनया बोझयात अप्वयेकेगु खः । द्वेष व दुर्भावना क्वबियाः म्वायेगु धइगु अशान्तिपूर्वक म्वायेगु खः । थथे जीवन हनेगु धइगु अनमोल मनूया जीवनयात व्यर्थय् क्वचायेकेगु खः धकाः भगवान बुद्धं धयाबिज्याइ ।
तर मैत्रीपूर्वक म्वायेमाः, सकललिसें मित्रता कायम याये फयेकेमाः धकाः धायेगु गुलि अःपु ब्यवहारय् नालेत उलि हे थाकु । मनू सामाजिक प्राणी जूगु ल्याखं उपिं थःवंथः सम्पर्कय् वयाच्वनी । थीथी कारणं थःवंथः मनमुताव, विरोधया भावना, द्वन्द्व आदिया परिस्थिति उत्पन्न जुइ । ब्यक्तिगत रिस इबिं पारिवारिक कलह, सामाजिक समस्या व राष्ट्र व अन्तर्राष्ट्रिय स्तरय् तकं ल्वापु व लडाईं जूवनाच्वंगु झीसं खना । थ्व फुक्कं मैत्रीयात ब्यवहारय् नाले मफुगुलिं जुइगु खँ खः । तर फगत सैद्धान्तिक चर्चा स्वयां नं थुकियात गथे व्यवहारय् छ्यलेगु धइगु
खँय् भगवान बुद्धं बियादीगु थीथी उपदेशत थन चर्चा याये ।
कर्मफलया बारे अनुस्मरण यायेगु ः
तं उत्पन्न जुइवं मैत्रीया सम्बन्धय् आवश्यकता नालाच्वंपिं सैद्धान्तिक उपदेशं ज्या मयाइगु जूगुलिं उकियात गुकथं ब्यवहारय् नालेगु धइगु उपदेश भगवान बुद्धं बियाबिज्याःगु दु । थुगु ब्यवहारय् नालेमाःगु शिक्षाय् कर्म फलया बारे संस्मरण नं छगू खः । बुद्धया उपदेश कथं प्रणीतय्त थःपिंसं यानागु कर्मफलं सदां लिनाच्वनी । थःम्हेसिनं यानागु कर्मफलया कारणं वर्तमान अवस्थाय् कर्मफलया सामना यायेमाःगु बाध्यता जुइ । गज्याःगु मा पित अज्याःगु हे सि सइ धायेथें थःपिंसं यानागु कुशल व अकुशल कर्मया कारणं मनूतय्सं फल भोगे
याये मालीगु उपदेश बियादिसें वसपोलं धयाबिज्याःगु दु ः
सब्वे सत्ता कम्मसका, कम्म दायादा,
कम्म बन्ध्ु कम्म पटिशरणा,
यं कम्मं करिसन्ति कल्याणं वा
पापकं वा तस्स दायादा भविस्सति
अर्थात् फुक्कं प्राणीत कर्माधिन जुइ, कर्म हे वयागु सम्पत्ति जुइ, कर्म हे नातेदार जुइ, कर्म हे थःगु शरण जुइ । बांलाःगु व बांमलाःगु कर्म याइपिं प्राणीतय्गु हे लागिं ज्याया बांलाःगु वा बांमलाःगु फल हे श्री सम्पत्ति कथं लिपा वयाच्वनी ।
अनादिकालया प्रत्यवेक्षण ः
भगवान बुद्धं छगू मार्मिक खँ धयाबिज्याःगु दु । थ्व छु धायेबलय् थुगु लोकय् हाल गुलि नं प्राणीत विद्यमान दु थ्व प्राणीत अनगिन्ति जन्म काये धुंकूपिं खः व अनन्त कालंनिसें हे प्रवाहित जीवन मरणया चक्रय् अनवरत रुपं फँसे जुया वयाच्वंपिं प्राणीत खः धकाः स्पष्ट यानातःगु दु । संसारया सत्व प्राणीत थुलि यक्व जन्म कायेधुंकी कि छम्हं मेम्ह प्राणीलिसे छुं नं छुं कथं नाता मस्वाइपिं सुं हे मदइगु खँ बुद्धं धयाबिज्याःगु दु । वर्तमान जीवनय् छगू मेगुली सम्पर्कय् वइपिं थ्व प्राणीत गुगुं जन्मय् मां, तता, केहेँ, म्ह्याय्, किजा जुइधुंकूपिं जुइफुगु वा अबु, दाजु, किजा, काय्, कलाः भाःत जुइधुंकूपिं जुइफुगु खँ धयाबिज्याःगु दु ।
थ्व ल्याखं सुं ब्यक्ति थुगु जन्मय् शत्रुवत ब्यवहार याइम्ह वैरी जूसांतबि गुगुं जीवनय् मां वा अबु जुइधुंकूगु व उम्हं थःत मातृत्व वा पितृत्वया क्वाःक्वाःगु माया वा सद्ब्यवहार चूलाये धुंकूपिं जुइधुंकीगुलिं नं वर्तमानय् वपाखें जुइगु प्रतिकुलतायात अनादिकालय् वपाखें जूगु व वं याःगु योगदानतय्गु अनुस्मरण यासें वपाखे समताभाव तसें द्वेष व दुर्भाग्यया लँपुइ मंगलमैत्री उत्पन्न यायेगु अभ्यास हे अनादिकालया प्रत्यवेक्षणपाखें मैत्री स्थापना यायेगु खः । न्ह्याम्ह हे मनूपाखें थःत जुइगु उपकारयात नं उम्ह ब्यक्ति गुगुं न गुगुं जन्मय् थःगु हितचिन्तक जुयाः थःत योगदान यायेधुंकूम्ह ब्यक्ति कथं म्हसीकाः उम्ह ब्यक्तियात मैत्री भाव तये फत धाःसा ला उम्ह ब्यक्तिया नं हृदय परिवर्तन जुइफइगु बौद्ध साहित्यय् आपालं दसु दु ।
मैत्रीया आनिसंस ः
मैत्री ब्रम्हविहारया अभ्यास यायेगु मेगु महत्वपूर्ण तरिकाय् मैत्रीया आनिसंसया बारे अनुस्मरण यायेगु नं खः । अभिधर्म कथं मैत्री छगू शोभन चैतसिक वा बांलाःगु मनोबृत्ति खः । खय्त ला थुकिया अभ्यास याइपिं साधकतय्त सामान्यत मनूतय्सं कमजोर तायेकेगु याइ । तर थुकिया अभ्यास यायेत मनूतय्सं गुलि तक मानसिक अभ्यास यायेमाः व गुलि थाकु धइगु बारे धाःसा अभ्यास याइम्ह ब्यक्तिं जक वाःचाइ । कमजोर मनं थुकिया अभ्यास याये फइ मखु । थुकिया अभ्यासं मनूतय्त मानसिक रुपं बल्लाकीगु जक मखु कि थुकिं मनूयात थीथी कथंया आनिसंस नं प्राप्त याये फइगु खँ पालि साहित्यय् न्ह्यथनातःगु दु । थुगु आनिसंसयात चलन चल्तीया भासं सिद्धि, ऋद्धि वा शक्ति नं धायेगु याइ । मैत्री भावनाया अभ्यास यायेगुया छगू लक्ष्य उगु अनिसंस प्राप्त यायेगु नं खः ।
भगवानया पालय् उत्तरा धइम्ह उपासिकां थः भाःतया हेरविचारया लागिं सिरिमा धइम्ह गणिकायात छुं न्हिया लागिं धकाः भाडाय् तयाः थः बिहारय् वनाः बुद्धया लिक्क कुशल ज्या सम्पादन यानाच्वन । तर वं हेरविचार यायां नं सिरिमाया भाःतं उत्तरायात स्वयाः लय्ताःगु कारणं ईष्यायुक्त चित्तं दासि वयाच्वंगु चिकनं म्हय् लुकूसांतबि नं मैत्रीया अभ्यासया कारणं छुं हे मपुसें शीतल लखं लुकूगु थें महसुस जूगु प्रशंग बौद्ध साहित्यय् न्ह्यथनातःगु दु । अथेहे कौशाम्बिका महारानीं श्यामावतीयात नं मागन्दिं द्वेषपूर्वक अन्तपुर तकं झौ जुइक च्याकाः स्याःसां मैत्रीया अभ्यास दुम्ह महारानी व न्यासःम्ह सखित शान्तपूर्वक जीवन अन्त जुयाः ब्रम्हलोकय् जन्म कायेत वंगु प्रसंग न्ह्यथनातःगु दु ।
विपश्यना ध्यान ः
विपश्यना भगवान बुद्धं स्यनादीगु, चित्तयात एकाग्र व शुद्ध यायेगु विधि खः । दीघनिकायया महासतिपट्ठान सुत्र श्रोत कथं लानाच्वंगु थ्व ध्यान थःगु काय, वेदना, चित्त व धर्मया स्वभाव धर्मप्रति समतापूर्वक अनित्य दुःख व अनात्मया भाव ब्वलंकेगु अभ्यास खः । थुगु ध्यान बिधियात बुद्धया मौलिक खोजया रुपय् काइ । थुगु ध्यानया अभ्यासं मनय् फुक्कं कथंया विकार कथं लानाच्वंगु राग, द्वेष व मोहया हानिसें हे चीकीगु जूगुलिं थुकिया अभ्यासं ला सही रुपं मैत्री ब्रम्हविहार विकास यायेफइ ।