ने. सं. ११४३ तछलाथ्व त्रयोदशी -

प्रेस स्वतन्त्रता, विधयेक व संविधान

स्वतन्त्र प्रेसयात प्रतिबन्ध तये फइगु कथं ओली सरकारं मिडिया काउन्सिल विधेयक हल धकाः उकियात भिंकेमाःगु वा उगु विधयेकयात लित कायेमाःगु माग याना नेपाःया पत्रकारिता जगत आन्दोलनय् क्वहां वयाच्वंगु दु । अले सत्तापक्षंनिसें प्रतिपक्ष नापं फुक्क धइथें राजनीतिक पार्टीया नेतातय्सं व हे विधेयकयात कयाः न्ववायेत नाप नापं थीथी संगठनपाखें थःपिनिगु सः थ्वयेकेत बाध्य जुयावःगु दु ।

नेपाःया पत्रकारतय्गु मंकाःगु संगठन नेपाल पत्रकार महासंघं उगु विधयेक प्रेस स्वतन्त्रता विरोधी खः धकाः सभामुख, राष्ट्रिय सभाया अध्यक्षनिसें सांसदतय्त ध्यानाकर्षण यायेगु अले संचार ख्यःया विज्ञपिंलिसे सहलह ब्याकेगु नाप नापं सतक आन्दोलन तकं घोषणा याना वःगु दु ।

पत्रकारतय्सं मिडिया काउन्सिल विधयेक मन्त्रीयात हे झंगः लानाः गिरोहतय्सं हःगु थें च्वं धायेगु, विधयेक तयार याःगु इलय् थःपिन्त जानकारी हे मबिसे तकं हःगु धइगु सरोकारवाला पक्षयात बेवास्ता याना हःगु खः धकाः तकं धायेगु यानाच्वंगु दु ।

मिडिया काउन्सिल गठनया नितिं यक्व हे मेहेनत याना विधयेकया ड्राफ्ट तयार याना लःल्हानागु जूसां नं उकिया प्रावधान मध्ये ९० प्रतिशत क्वपालाः प्रेस स्वतन्त्रता विरोधी प्रावधान तया हल उकिं थ्व प्रेस विरोधी खः धकाः नं न्ववायेगु यानाच्वंगु दु । उगु हे कथं सरकारं स्वतन्त्र पत्रकारीतयात तकं प्रहार याइगु कथंया विधयेक हःगुलिं थःपिं आन्दोलनय् क्वहां वनेगु बाहेकया विकल्प मदु धकाः स्पष्ट रुपं पत्रकारतय्सं धायेगु यानाच्वंगु दु ।

संघीय लोकतान्त्रिक व्यवस्थाय् प्रेस अझ अपवः स्वतन्त्रता जुइमाःगु थासय् आःया अवस्थाय् प्रेसयात तकं संकुचित यायेगु कथंया ज्या ओली सरकारं यानाच्वन धकाः तकं पत्रकारतय्सं न्वंवायेगु व च्वयेगु यानाच्वंगु खने दु । प्रजातान्त्रिक शासन व्यवस्थाय् प्रेस स्वतन्त्रतायात आधारभूत अधिकारया रुपय् नाला काइ ।

नागरिकया वाक् तथा अभिब्यक्ति स्वतन्त्रतायात व हे प्रेस स्वतन्त्रताया अधिकार नाप स्वाना स्वयेगु याइ । छुं नं देशय् प्रजातान्त्रिक अर्थात लोकतान्त्रिक अधिकार गुलि दु धकाः स्वयेगु धइगु हे प्रेस स्वतन्त्रता गुलि दु धइगु खँ स्वइगु खः । अले प्रेस स्वतन्त्रताया सवालय् ऐन, नियम व संविधानय् छु गथे दु धकाः स्वयेगु याइ ।

संघीय लोकतान्त्रिक व्यवस्थाय् प्रेस अझ अपवः स्वतन्त्रता जुइमाःगु थासय् आःया अवस्थाय् प्रेसयात तकं संकुचित यायेगु कथंया ज्या ओली सरकारं यानाच्वन धकाः तकं पत्रकारतय्सं न्वंवायेगु व च्वयेगु यानाच्वंगु खने दु ।

ऐन, नियम व संविधानय् प्रेस स्वतन्त्रतायात गुगु कथं सुनिश्चित यानातःगु दु धकाः स्वइगु खः । नेपाःया न्हूगु संविधानय् नं प्रेस स्वतन्त्रताया बारे न्ह्यसः ब्वलना वयाच्वंगु दु । अन्तरिम संविधान २०६२ सं नेपालय् पूर्ण प्रेस स्वतन्त्रतायात सुनिश्चित याःगु खः तर संविधानसभापाखें जारी याःगु संविधानया प्रस्तावनाय् पूर्ण प्रेस स्वतन्त्रता धकाः उल्लेख जुयाच्वंगु जूसां नं दुने धाराय् धाःसा उकिया अःखः ज्या याये फइगु कथंया व्यवस्था यानातःगु खने दु ।

धारा १९ सं संचारया हक धकाः च्वयातःगु दु उकिइ १ सं विद्युतीय प्रकाशन, प्रसारण तथा छापा लगायतया न्ह्याथेजाःगु माध्यमपाखें छुं नं समाचर, सम्पादकीय, लेख रचना वा छुं नं पाठ्य, श्रब्य, श्रब्यदृश्य सामग्रया प्रकाशन तथा प्रशारण यायेगु व सूचना प्रवाह यायेगु छापे याये न्ह्यः प्रतिबन्ध तइमखु धकाः तसकं बांलाक्क च्वयातःगु दु ।

तर अनं क्वय् तर धकाः प्रतिबन्धात्मक खँग्वः तया नेपाःया सार्वभौमसत्ता, भौगोलिक अखण्डता, राष्ट्रिय व संघीय इकाईया दथुइ बांलाःगु स्वापू वा थीथी जात, जाति, धर्म वा सम्प्रदायया दथुइ स्वापू स्यंकेगु, राज्यद्रोह, गाली बेइज्जती वा अदालतया अवहेलना जुइगु अपराध यायेत दुरुत्साहन यायेगु वा सार्वजनिक शिष्टाचार, नैतिकताया प्रतिकुल ज्या जुइगु, श्रमप्रति अवहेलना जुइगु जातीय छुवाछुट नापं लैंगिक भेदभावयात दुरुत्साहन यायेगु ज्याय् मनासिव प्रतिबन्धन तयेगु कथंया ऐन दयेके फइमखु धकाः धायेमजिउ धकाः च्वयातःगु दु ।

अथे २ सं छुं नं श्रब्य, श्रब्यदृश्य वा विद्युतीय उपकरणया माध्यम वा छापाखानापाखें छुं नं समाचार, लेख, सम्पादकीय, रचना, सूचना व मेगु छुं नं सामाग्री मुद्रण वा प्रकाशन, प्रशारण यात धासा वा छापेयात धाःसा अज्वःगु सामाग्र प्रकाशन, प्रशारण वा छापेयाइगु, रेडियो, टेलिभिन, अनलाइन वा छुं नं कथंया डिजितल वा विद्युतिय उपकरण, छापा वा मेगु संचार माध्यमयात बन्द, जफत वा दर्ता खारेज वा अज्वःगु समाग्री जफत याइमखु धकाः तकं बांलाक्क च्वयातःगु दु ।

थ्वया क्वसं हे प्रतबन्धातक वाक्य च्वया उपधाराय् च्वयातःगु छुं नं खँपाखे रेडियो, टेलिभिजन, अनलाइन वा मेगु छुं नं किसिमया डिजितल वा विद्युतीय उपकरण, छापाखाना वा मेगु संचार माध्यमया नियमन यायेगु एुेन दयेकेत बन्देज माने जुइमखु धकाः च्वयातःगु दु ।

धारा २७ या सूचनाया हकय् प्रत्येक नागरिकायात थःगु व सार्वजनिक सरोकारया छुं नं कथंया विषयया सूचना फ्वनेगु अधिकार दइ धकाः च्वयातःगु दुसा अनं कवय् कानुन बमोजिम गोप्य तयेमाःगु सूचनाया जानकारी बिइत बाध्य जुइमखु धकाः च्वयातःगु दु । थुगु ल्याखं स्वल धाःसा मूल रुपं संविधानसभापाखें जारी याःगु उत्कृष्ट धाःगु न्हूगु संविधान हे पूर्ण प्रेस स्वतन्त्रताया पक्षय् खने मदु ।

प्रस्तावनय् प्रेस स्वतन्त्रता धकाः च्वयातःगु जूसां दुने धाराय् वना ला गुगु नं इलय् प्रेसयात प्रतिबन्ध तयेफइगु कथंया विधेक हया ऐन दयेकेफइगु अवस्था खने दु । उकिं थौंया इलय् प्रेस स्वतन्त्रता विरोधी कथं विधयेक हया ऐन दयेकेत्यन धकाः गुगु कथं पत्रकारता ख्यलं धयाच्वंगु दु उकिया मूल आधार हे सत्तापक्षं संविधानयात ज्वना न्ह्याः वंगु खने दु ।

संविधानय् व्यवस्था जूगु कथं धाधां हे प्रेस जगतयात अंकुश तयेफइगु अवस्था दु । अले राज्यपक्षं उकिया नितिं हे कुतः याःगु खने दु । सरकारपाखें तःक्वःमछि प्रेस विरोधी विधयेक, ऐन नियम दयेकेगु कुतः यानाच्वंगु अले पत्रकारत तःक्वःमछि हे सडकय् क्वहां वये मालाच्वंगु मूल कारण धइगु हे संविधान खः ।

संविधानय् ब्यवस्था यानातःगु प्रावधानया कारणं खः । उकिं थ्व इलय् आः विधयेक हःगुया विरोध याना उकियात संशोधनया नितिं आन्दोलन यायेमाःगु ला जु हे जूल थ्व नाप नापं संविधानय् हे गुगु कथं प्रेस विरोधी विधयेक हयेगु नितिं लँपु चालाच्वंगुयात हे बन्द यायेगु कथं संविधान संशोधनया हे मुद्दा ज्वना वनेमाःगु अवस्था दु ।

थुगु खँय् नेवाः पत्रकार राष्टिय दबू जक मखु आदिवासी जनजाति पत्रकारत नाप नापं पत्रकारतय्गु मंकाःगु संगठन नेपाल पत्रकार महासंघं नं सः थ्वयेकेमाःगु अले माःगु कथंया पहलकदमि यायेमाःगु आवश्यकता दु ।