धन्य खः राहुलमाता यशोधरा

नेपाःया लुम्बिनीइ जन्म जूम्ह सिद्धार्थ गौतमयात लुमंकेबलय् वसपोलया तिरिमय्जु यशोधराया नां मकासें मगाः थें च्वं । बौद्ध विद्वान भाजु सत्यनारायण गोयन्काया धापू कथं वयात राहुलमाता, विम्बादेवी, भद्धकचाना आदि संज्ञा बीगु यानातःगु दु । यश धारण यानातःगुलिं वैत यशोधरा धाःगु खः । गुगु वयागु जन्मजातया नां जूवन । विम्बा धइगु तिमिलाया जः खः ।

गुकिं शितलता प्रदान याइ । तिमिला थें तुइसे च्वंम्ह शान्त प्रदान याइम्ह जूगुलिं विम्वादेवी अथवा विम्वासुन्दरी नं धायेगु यात । अले भद्धकचान धइगु वयागु प्रब्रज्या जूबलय्या नां खः । थ्वहे नामं वं बुद्धया इलय् महा–अभियानय् न्ह्यलुवा (अग्र) उपाधी प्राप्त याःगु खः । पालि साहित्यय् वयागु चर्चा अथें जूगु मखु । देवी यशोधरायागु जन्म कोलिय राज्ययागु राजधानी देवदहलय् बैशाख पुन्हिया न्हि कुन्हु जूगु खः ।

गुकुन्हु शाक्यवंशीय राजकुमार सिद्धार्थ गौतमया नं जन्म जुल । धायेबलय् उमेरया ल्याखं निम्हं ज्वलिंज्वःपिं खः । यशोधराया अबुजु कोलिय जुजु सुप्पबुद्ध खःसा मां अमिता खः । मांम्ह शाक्य कूलयाम्ह हे धयातःगु दु । लुमंकेबहःगु खँ छु धाःसा सिद्धार्थया तिपू थुगु जन्मया जक मखु । उमिगु चर्चा यानादीम्ह गोयन्काजुया धापू कथं न्हापा न्हापा तपश्वी सुमेधं भगवान दीपंकरया लिउने थः नं भविष्यय् सम्यक सम्बुद्ध जुइगु संकल्प याःबलय् सुमित्रा धाःम्ह बामनी (ब्राम्हणी) अन हे दुगु जुयाच्वन ।

ब्राम्हण तपश्वी सुमेध खनाः व आकर्षित जुल । तथागत दीपंकरं उम्ह ल्याय्म्हयागु मनस्थिति स्वयाबिज्यात । तपश्वी सुमेधं गुलि पारमिता पूवंकातःगु दु । यदि उबले हे वयात विपश्यना साधना स्यनाबिउगु जूसा व अरहन्त जुइधुंकी । उलि क्षमता वयाके दयेधुंकूगु जुयाच्वन । तर थः छम्ह जक भवबन्धनं मुक्त जुइगु वया इच्छा मदु खनिं । सम्यक सम्बुद्ध जुयाः हे यक्व मनूतय्गु नं मुक्ति याना बीगु वयागु संकल्प खः ।

भगवान बुद्धया महापरिनिर्माण जुइ न्ह्यः
अर्थात् ७८ दँया उमेरय् भद्धकचानं (यशोधरा) आयु संस्कार पूरा जूगुलिं भगवानयाके अनुमति कयाः निर्वाण प्राप्त यानाबिज्यात । वसपोल नापं मेपिं अठाह्र हजार श्राविकापिंसं नं परिनिर्माण प्राप्त यानादिल धइगु दु ।

थ्व नं वं मसिउगु मखु कि सम्यक सम्बुद्ध जुइत अझ गुलि पारमिता पूवंके मानि । अल्प व पारमिता पूवंकेत अनगिन्ति कष्टमय जीवन बिते यायेमाः । तर नं व लिमचिउ । भगवान बुद्धं वयागु यक्व भाव थुइकाः भविश्यवाणी यानाबिज्यात— ‘प्यंगू असंख्य व छगू लाख कल्प धुंकाः माःगु दक्व पारमिता पूवंकाः छ सिद्धार्थ गौतम नांयाम्ह सम्यक सम्बुद्ध जुइ ।’

थ्व दक्वं घटनाय् प्रत्यक्षदर्शी बुद्धया म्ह्याय् सुमित्रा खः । खतुं, ब्रम्हूया मचा चलाक हे जुइ धाइ । खः थें नं च्वं । वं नं संकल्प यात कि गबले तक थ्व युवकं पारमिता पूवंकेत अनेक जन्म कयाच्वनी, उबले तक थः नं वया सहधर्मिनी जुइ फयेमा । वया अन्तिम जीवनय् नं वया अर्धांगिनी जुइ फयेमा । दीपंगत तथागतं वया भविष्य नं
जाँचे यानाः भविष्यवाणी यानाबिज्यात— ‘अथे हे जुइमाः ।

सिद्धार्थयागु अन्तिम जीवनय् छ यशोधरा नांयाम्ह अर्धांगिनी जुइ, अले विपश्यना साधनापाखें अरहन्त प्राप्त यानाः भवमुक्त जुइ ।’थ्वहे भविष्यवाणी कथं तसकं बांलाःम्ह सर्वगुण सम्पन्न राजकुमारी यशोधराया इहिपा राजकुमार सिद्धार्थनाप जूगु खः १६ दँया उमेरय् । उमिसं १३ दँ तक सुखद् दाम्पत्य जीवन बिते यात ।
तथागत दीपंकरया भविष्यवाणी कथं हे ब्रम्हूया म्ह्याय्मचा सुमित्रां जन्म जम्मान्तर तक तपश्वी सुमेधया तिरिमय्जु जुयाः सम्यक सम्बुद्ध जुइत वयात तिबः बिउगु खः धकाः वयागु जीवनी च्वःम्हेस्यां उल्लेख यानातःगु दु ।

अन्तिम जीवनय् नं व मिसा राहुलमाता जूगु जक मखु, सिद्धार्थ गौतमयात बुद्धत्व प्राप्त यायेगुली हःपाः बिउगु सीदु । २९ दँया उमेरय् गुकुन्हु थः काय् जन्म जूगु खः, उकुन्हु चान्हय् जब सिद्धार्थ बेपत्ता जुल, यशोधरायात अवश्य तःधंगु चोट लात जुइ । थःगु तालं हाल, ख्वल जुइ, छाय्कि व नं मनू खः । छम्ह मिसा खः । तर जब सिद्धार्थं ज्ञान प्राप्त यायेगु कुतः यायेत गृहस्थी हे त्याग यानावंगु धइगु वं सिल, उकिं वं छुं डिष्टर्व मयाः ।

वया इच्छा दःसा मेम्ह तगडाम्ह राजकुमार ल्ययाः पुनर्विवाह नं यायेफु । तर वं अज्याःगु नां तकं मकाः । वं विलाप यायेगु सट्टा सिद्धार्थया सफलता कामना यात । नेपालभाषायाम्ह महाकवि चित्तधर हृदयजुं वयात ‘सुगत सौरभ’ महाकाव्यय् सकारात्मक सोचाई दुम्ह मिसा कथं चित्रण यानातःगु थुथाय् लुमंकेबहःजू ।मेगु खँ छु धाःसा बोधिज्ञान प्राप्त यायेधुंकाः राजकुमार सिद्धार्थं थःगु गृहराज्य कपिलवस्तुइ धर्म प्रचारया लागिं बिज्यात ।

थः मदुगु जुजु शुद्धोदनं लाय्कुली भोजनया लागिं आमन्त्रित यात । भग–वान थः शिष्यपिं सारिपुत्र व भोग्गलान भन्तेपिं नाप अन थ्यन । खतुं, सुं नं मिसां गृह श्रमणयात थी मजिउ । वसपोल ला झन भगवान हे जुल । अय्नं महाकारुणिक भगवान बुद्धं यशोधरां न्ह्यागु कथं बन्दना याःसां स्वीकार याये धुंकूगु जुयाच्वन । यशोधरा न्ह्यःने वनाः वसपोलया पालि थियाः बन्दना यात ।

थुथाय् महाराज शुद्धोधनं वया गुण थुकथं बयान यानादिल गुगु थौं नं यक्व च्वछाये बहः जू — जब छलपोल गृहत्याग यानाबिज्यात, उबलय् यक्व राजकुमारतय्सं थ्व परित्याग यानातःम्ह मिसा नाप हानं वैवाहिक स्वापू तयेगु इच्छा यात, तर थ्वं सुयातं थय्क नं मस्वः । जब छलपोलं श्रमण भेष धारण यानाः सँ खाःगु सिल, उबलेनिसें थ्वं नं सँ सुचुक्क खात ।

जब छलपोलं गेरु रंगया वसः धारण याःगु सिल, उबलेनिसें थ्वं नं राजस्वी वस्त्र आभूषण त्याग यानाः खस्रो वस्त्र धारण यात ।जब छलपोलं न्हिं छछाः जक भोजन यात, थ्वं नं छछाः जक नयेगु यात । जब छलपोलं आरामदायी तजाःगु खाता छ्यलेगु त्याग यानाबिज्यात, थ्वं नं चीजाःगु खाताय् जक द्यनेगु यात । जब छलपोलं माला, गन्ध, विलेपन धारण यायेगु त्याग यानाबिज्यात, उबलेनिसें थ्वं नं अज्याःगु वस्तु थि नं मथिल ।

जब छलपोलं प्याखं स्वयेगु, म्ये न्यनेगु, आदि प्रमोदयात त्याग यानाबिज्यात धाःगु सिल, उबलेनिसें थ्वं नं अज्याःगु दक्वं त्याग यात । थुकथं देवी यशोधरां गुगु ज्या यात, उकिं हलिमय् हे ज्वः मदुगु वयागु प्रेम (राजकुमार सिद्धार्थप्रति) प्रतिविम्वित जूगु खनेदु । थ्वहे हुनिं व नं चर्चाया च्वकाय् थ्यंगु खः धायेमाः । मेगु खँ भग–वान बुद्धं थः भिक्षु संघ नापं न्यासि वनाच्वंबलय् यशोधरां थः पुत्र राहुलयात राजमहलया बरन्दाय् च्वनाः वया अबुजु बुद्धया म्हसीका बिल ।

वं वय्कः लोकहितया लागिं गृहत्याग यानावंम्ह धाल । अले अंश काः हुँ धकाः छ्वत । भगवान बुद्धयाके दुगु सम्पत्ति ला प्यंगू आर्यसत्य खः । गुगु छुं नं रत्न नाप तुलना याये मल्वः । राहुल लय्तायाः भगवनया न्ह्यःने वन । वं अज्याःगु सुख शान्तिया अनुभव यात कि उकियात खँग्वलं ब्यक्त याये फइ मखु । भगवानं वयात सम्पत्ति नं बिल । सारिपुत्रयात धयाः प्रबज्जित यात ।

विपश्यनाया अभ्यास यायां व नं अरहन्त जुल । विनम्रताय् वं न्ह्यलुवाया उपाधी प्राप्त यात । मेखे, यशोधराया थम्हं नं बुद्धयाके च्वंगु सम्पत्ति प्राप्त याना कायेगु इच्छा दुगु जुयाच्वन । छुं ई लिपा जुजु शुद्धोधन परिनिर्वाण जुयाबिज्यात । महारानी प्रजापति भगवान बुद्धया थाय् वनाः च्यागू गुरु धर्मयात स्वीकार यानाः न्यासःम्ह मिस्त नापं प्रबज्या काल । वयागु निवेदन कथं भिक्षुणी संघ नं नीस्वंगु जुल ।

उबले हे यशोधरां महाप्रजापति गौतमीपाखें प्रबज्या कायेत ताःलात । अले वयागु नां भद्धक–चान जूवन । विपश्यना ध्यान यागु अभ्यास यायां व नं अरहन्त जुल । अरहन्त धइगु सम्पूर्ण क्लेशं मुक्त जुइगु अवस्था खः ।भगवान बुद्धया महाअभिज्ञ प्राप्त याःपिं जम्मा प्यम्ह जक दु । छम्ह बुद्धयाके दइगु गुण नं उलि हे जक खः । उकी स्वम्ह सारिपुत्र, मोग्गलान व वकुल भन्तेपिं खःसा छम्ह भिक्षुणी भदकचान(यशोधरा) खः ।

धयातःगु दु वसपोलपिंसं असंख्य कल्पयागु स्मरण यायेफु । भगवान बुद्धया महापरिनिर्माण जुइ न्ह्यः अर्थात् ७८ दँया उमेरय् भद्धकचानं (यशोधरा) आयु संस्कार पूरा जूगुलिं भगवानयाके अनुमति कयाः निर्वाण प्राप्त यानाबिज्यात । वसपोल नापं मेपिं अठाह्र हजार श्राविकापिंसं नं परिनिर्माण प्राप्त यानादिल धइगु दु । न्ह्यागु थजु बुद्ध धर्म व संघया निंतिं देवी यशोधराया त्याग सदां लुमंकेबह व नाला कायेबहः जू ।
(सन्दर्भ सामग्री ः
१. विपश्यना लय्पौ वर्ष ३५, अंक २, जेठ २०७५
२. सुगत सौरभ महाकाब्य चित्तधर हृदय निक्वःखुसी ११०१)

सम्बन्धित बुखँ

LEAVE YOUR COMMENTS