
छगू खायुगु सत्य । जीवन अनित्य, मृत्यु नित्य ! जितः नं थ्व खँ लुमंका च्वने मास्ति मवः । थः नं यक्व म्वाये मानी धइगु आशा दयाः मखा अथे जूगु। यद्यपि इलं व जिगु आशायात गलत सावित यायेफु। तर नं सीगु धइगु सुयां यइमखु। यायेगु छु? मेगु खँ प्राणी धइपिं छन्हुया दिनय् न्ह्याम्ह हे थजु च्वय् वनेमानी धकाः मसिउपिं मनूत सुं दइमखु। अय्नं सीत यक्व लाः नि, आतक थःत खास छुं जूगु हे मदुनि धइगु भावना नं गुलिसिकें वयाच्वने यःगु जुयाच्वन। गुलिसिकें अप्वः अहंकार, लोभलालच, तृष्णा दयाच्वनीगु हुनि नं थ्वहे जुइफु। तर थः नं छन्हु सी मानिगु जक मखु, गुगुं इलय् नं सीफु, न्ह्यागु इलय् नं सीफु। थौंकन्हय् ला क्यान्सर, किड्नी फेल थेंज्याःगु ल्वय् नं यक्वसित जुयाच्वंगु दु। थज्याःगु ल्वय् जुइबलय् अप्वः विरामी थःपिंसं ल्वचं कःगु हे चाइमखु। अन्तिम अवस्थाय् जक डाइग्नोसिस यासेंलि सीके फइ, गबले कि बचे जुइगु छुं उपाय दइमखु। धायेत्यनागु थः अप्वः म्वाइतिनि धकाः निर्धक्क जुयाः च्वने मजिउगु जुयाच्वन। थुलि जक मखु सीबलय् थःगु सम्पूर्ण परिवार, दक्व धन, सम्पत्ति जक मखु, थ्व संसार हे त्वःता वनेमानी धइगु लुमंका तयेमाःगु जुयाच्वन ।
मृत्यु जुइत साइत पीमाः धइगु मदु। म्हिगः म्हीग तिनि खनाम्ह, तगडा थेंच्वंम्ह मनू थौं मदयेधुंकी । अथेहे थौं खनाम्ह कन्हय् छु जुइ धायेमफु! न्ह्याबलें अथे अथे हे तुं सुं नं जुइमखु, जुयाच्वनी मखु, छुं नं जुइमखु। परिवर्तन जुजुं जुजुं जीवन हे समाप्त जुइ, जुयाच्वंगु नं दु। मेकथं धायेगु खःसा जीवन अनित्य । विक्रम संवत २०५८ साल जेठ १९ गते तत्कालीन जुजु वीरन्द्रया सम्पूर्ण वंश हे नाश जुइकथं दरवार हत्याकाण्ड जुल । उगु काण्ड जुइ स्वयां छुं ई न्ह्यःतक नं इमिसं विचाः याःगु खइमखु कि पलख लिपा इपिं दक्वं छगू चिहान जुइ धकाः । व ला अकालं जूगु छगू अकल्पनीय दुःखद् घटना जुल । गुलिं दुर्घटनाय् लानाः म्वः म्वः मनूत सिनाच्वंगु दुसा गुलिं कालं, गुलिं लोभी जुयाः वा बुराबुरि जुयाः वा ल्वय्म दुसा नं उमेरया कारणं मदयावंगु दसु दु। दिवंगत जुइगु ई वल कि डाक्टर ला छु डाक्टरया अबुं नं छुं याये फइमखु। सकसिनं सिउगु खँ जूगुलिं थुकियात ब्याख्या याना मच्वने । धायेत्यनागु खँ थुलि हे खः, गथे दन्दन् च्यानाच्वंगु मि फय् वयाः अथवा इता फुनाः अथवा चिकं फुनाः फ्वाक्क सी फु, जीवन नं अथेहे गुगुं इलय् गुगुंकथं नं समाप्त जुइफु । जीवन अनित्य खः, मृत्य नित्य खः ।
थनिं २६०० दँ न्ह्यः शान्तिया महानायक भगवान गौतम बुद्धं देशना यानाबिज्याःगु व उपदेश खः । सम्पूर्ण प्राणीपिं जीवन मरणया चक्रय् लानाच्वंगु दु। जन्म जुसेंलि सी माःगु हे जुल । सी धुंकूसा नं थम्हं यानागु कर्म कथंया फल (बांलाःगु, बांमलाःगु) भोग यायेमाःगु ला द हे दु। तर सी मानि धकाः ग्यानाः नं गुलि दुःख तायेकेगु? छाय् दुःख तायेगु? बारम्बार जिके थ्व न्ह्यसः दना वयेयः । सुं नं सीम्वाःगु थः जक सीमाःगु जूसां छगू खँ । दक्व दक्व हे सी मानी । ज्ञानमाला भजनय् धयातःथें थ्व संसारय् झी बालं च्वंच्वनागु थें खः । तर गुम्हेसिनं थः गुगुं इलय् नं मदयेफु धकाः होस तयाच्वनी, वं ईया महत्व थुइकी । म्वाः मदुगु ज्या याइमखु। वयाके अहंकार दइमखु। छन्हुया दिनय् संसार हे त्वःता वनेमाःगु जुसेंलि आसकि दयेका च्वनेगु छाय्? लोभलालच अप्वः तयाच्वनेगु छाय्? बरु थम्हं यायेमाःगु ज्या यायेमाः, कर्तब्य पूवंकेमाः । व खः । मरुणानुस्मृति याइम्ह मनू शीलवानम्ह, पुण्यवानम्ह जुइगु जक मखु। भगवान बुद्धं अज्याःम्ह मनू मृत्यु लिपा नं सुगतिइ लाःवनी धकाः धयाबिज्याःगु खँ बौद्ध वा·मयय् उल्लेख यानातःगु दु। (जीवितं अनियतं मरणं नियतं परित्राण सुत्रपातं पौ ल्याः १३८ निसें १४२ भिक्षु पञ्ञामूर्ति) न्यनागु दु। बुद्धया जःखः च्वनीपिं सारिपुत्र व मौद्गल्यायन भन्तेपिं नं न्हापा (प्रव्रजित मजूनिबलय्) प्याखं स्वःवंगु। प्याखं स्वस्वं इमिसं विचाः यात कि न्यय्दँ (५० दँ) लिपा इपिं सुं नं दइमखु, दक्वं सीधुंकी । जीवनयात उकथं थुइकाः हे धर्मप्रति इमिगु मन क्वसाःगु जुयाच्वन ।
मृत्यु जुइत साइत पीमाः धइगु मदु। म्हिगः म्हीग तिनि खनाम्ह, तगडा थेंच्वंम्ह मनू थौं मदयेधुंकी । अथेहे थौं खनाम्ह कन्हय् छु जुइ धायेमफु ! न्ह्याबलें अथे अथे हे तुं सुं नं जुइमखु, जुयाच्वनी मखु, छुं नं जुइमखु। परिवर्तन जुजुं जुजुं जीवन हे समाप्त जुइ, जुयाच्वंगु नं दु। मेकथं धायेगु खःसा जीवन अनित्य ।
मेगु छगू बौद्धकालीन घटना थुथाय् लुमंकेगु सान्दर्भिक जुइ । अलब धइगु शहरय् छम्ह कापः थाइम्ह व्यापारी दु। वयागु नां खः वत्स । उगु बखतय् सुयातं वसः सुइत कापः माल धाःसा तानय् थाकाः न्यायेमाःगु जुयाच्वन। वत्सया सिक्क लिमलाः । मारामार अर्डर वइगु जुयाच्वन। तत्कालीन राजकुमारपिंसं नं वयाथाय् हे कापः काइगु जुयाच्वन। वया ल्यासेम्ह म्ह्याय् छम्ह दु, नां पुन्ना । पुन्नाया मां मदयेधुंकल । वयात खःथाय्, जिउथाय् बिया छ्वयेगु दायित्व बौम्हेसिके द हे दु। मेखे म्ह्याय् मय्जु पुन्ना गबलें गबलें भगवान बुद्धया उपदेश न्यनाः प्रभावित जुयाच्वंम्ह। वं न्यंगु छगू उपदेश खः, जीवित अनियतं मरण नियतं । थुकिया अर्थ खः, जन्म जूपिं मरण मजुसें मगाः । खय्तला वत्सं नं व खँ मसिउगु मखु। तर उकिया चिउताः कयामच्वं । पुन्ना धाःसा ज्यां फुर्सद दत कि जीवित अनियतं मरण नियतं धइगु ध्यान च्वनीगु। छन्हु व हे शहरया अग्गलन धइगु विहारय् भगवान बुद्ध बिज्यात धइगु खँ वयागु न्हाय्पनय् थ्यन। वयात बुद्धया उपदेश न्यं वनेत आय्बुल । वं बौम्हेसिके आज्ञा फ्वन। बौम्हं धाल, ‘कापः थायेगु ज्या यक्व वयाच्वंगु। याकनं सिधयेके माःगु दु। धाःगु इलय् कापः सिधयेका मबिउ धकाः अभय राजकुमार हाला वनेधुंकल । उकिं तुकिइ का हिले धुंकाः जक हुँ !’
बौम्हं धाःथें व तुकिइ का हिउ वन। याकनं सिधयेकाः तुकि बौम्हेसित बिउ वन। लँय्सं अग्गलब विहार लाःगुलिं विहारय् निं दुहां वन। भगवान बुद्ध भोजन सिधयेकाः धर्मदेशनाया निंतिं पुन्नायात हे पियाच्वंगु जुयाच्वन। वसपोल स्वीगू योजन पुनाः श्रावस्तीनिसें अन हे बिज्याःगु जुयाच्वन। व मिसा न्ह्यःने वयेवं बुद्ध व वयागु दथुइ थुकथं न्ह्यसः लिसः जुल :- छ गनं वयागु? जिं मसिउ गौतम । छ वनेगु गन ? मसिउ गौतम । छं मसिउला ? सिउ गौतम । छं सिउला ? मसिउ गौतम ।
उपस्थित उपासक उपासिकापिनि खासखुस खँ जुल । छम्हेसिनं धाल, ‘थ्व मिसा ला उइँ थें च्वं ! तथागतनाप ला अथे खँ ल्हाइम्ह ।’ मेम्हेसिनं धाल, ‘थज्याःगु थासय् नं छाय् वःगु जुइ ?’ हुलया दथुं हाकनं मेम्हेसिनं धाल, ‘थ्वयात सपः ज्वनाः पितिना छ्वयेमाःगु ।’ तथागत बुद्धं सकसितं शान्त जुइत उजं बियाः पुन्नायाके वयागु लिसःया अर्थ न्यना बिज्यात । पुन्नां थुकथं प्रष्ट यात, ‘छलपोलं जि गनं वयागु धकाः न्यनाबिज्याःत । जि थ्व जुनिइ गुगु जुनिं वयागु धइगु मनसाय जूगु व जिं मसिया मसिउ धइगु खः ।’ जि गन वनेगु धइगु न्ह्यसःयात जिं थुगु जुनिं गुगु जुनिइ वनेगु धइगु मनसाय जूगुलिं व नं जिं मसिउ धयागु खः । जिं मसिउला धइगु खँय् जिं गुगुं इलय् न्ह्याथाय् जूसां न्ह्यागु अवस्थाय् जूसां सी अथवा सीमानि धइगु सिउगुलिं सिउ धइगु खः । अले जि गबलें गन, गुकथं सी धकाः नं मसिउगुलिं मसिउ धइगु खः ।
दक्वः न्ह्यसःया पाय्छि लिसः बिल धकाः बुद्धं साधु साधु साधु धयाबिज्यात । वसपोलं उपस्थित श्रद्धालुपिंत धयाबिज्यात कि पुन्ना उपासिकां बिउगु लिसः मथुयाः बेकारय् छिमिसं नागःतुगः यात । मरणानुस्मृतिइ भगवानयात ल्वःमंकूगुलिं थथे जूगु खः । जीवनया बारे अथे मनन मयाःपिं कां थें खः । बुद्धया प्रवचन धुंकाः पुन्ना उच्च मनोस्थितिइ थ्यन। तुकि ज्वनाः हथासं अबुया ज्यासलय् वन। ज्या अप्वः जूगुलिं त्यानुया तानयात हे फ्वंगा दयेकाः द्यनाच्वंम्ह वत्स म्ह्याय्या सः ताःगुलिं कचाकाचां तान चले याः वन। तानया कुंचा पुन्नायागु म्हया नशाय् लानाः विचरा व अन हे मंत। वत्स तुरुन्त हे तथागत बुद्धयाथाय् वन। बुद्धं पुन्ना बांलाःगु थासय् अर्थात् सुगति स्वर्गय् जन्म काःवन धयाबिज्यात। वत्स नं बुद्धया उपदेश न्यँन्यं प्रव्रजित जुयाः दुःखं मुक्त जुइगु लँपुइ वन ।
LEAVE YOUR COMMENTS