जिगु प्रेरणाया छगू स्रोत ‘अणु’

विक्रम संवत् २०२२ साल धयागु नेपालभाषाया आन्दोलनया ई खः । रेडियो नेपालं थ्वयात पित्युगुलिं शनिवाःपतिकं त्वाःत्वालय् साहित्य सम्मेलन जुइगु। जि थः नं अबलय् गबलें गबलें थ्यं । छकः छगू दबुलिइ सित्यांचाम्ह ल्याय् म्हम्ह कविं कविता न्यंकल थुकथं –

धँय् कुसि पतित, जिगु देय्या मित्रुत
मंकाः गुथि न्यात इमि, माःमाःछि हि त्वनेत

वय्कःया कविता ब्वनेगु पहः नं हिसि दु। न्यनेबलय् न्ह्याइपुसे च्वं । गथे हनेबहम्ह दुर्गालालजुं कविता न्यंकादीबलय् मनूतय्त आकर्षित यायेफु, अज्याःगु हे खुबी वय्कःयाके नं दु खनी । वय्कः खः नांजाःम्ह साहित्यकार कलाकार भाजु श्रीकृष्ण ‘अणु’ । वय्कःपिंसं कविता ब्वनादीबलय् न्यन्यं जि थः नं अथे हे कवि जुइदःसा ज्यू थें च्वना वइगु, यद्यपि जि थः छुं च्वयेसःम्ह मखु ।

दुःखया खँ, गुम्ह मनूपाखें जि प्रभावित जुल, वय्कः ला थनिं न्यादँ न्ह्यः हे थ्व संसारय् मदये धुंकल । वय्कः जिम्ह छम्ह अग्रज व पासा खःसां नं जि थः नं मफया च्वंगुलिं वय्कः मदुगु गुलिखे लिपा तिनि जिं सिल । वय्कःया मृत्युया बुखं जितः तःन्हु तक स्तब्ध यानाबिल । गुगु चोट थःत लात, उकियात व्यक्त यायेत जिके खँग्वः मदु। गबलें जिगु फुर्सद दइ, व लुमंतित धाःसा अथें हे झ्वःछुना वयाच्वनी ।

वय्कः श्रीकृष्ण ‘अणु’ बूगु दिन खः विक्रम संवत् १९९९ साल कार्तिक १३ गते । साहित्यिक जन्म धाःसा उबलय् जूगु खः गबले (मचाबलय्) वय्कःया नुगलय् दुग्यंक घाः लात । वय्कलं हे बिउगु जानकारीकथं थ्व जनकवि दुर्गालालजुयात जूगु घटना नाप थ्याक्क हे ज्वःलाः वः । दुर्गालाल दाइ मचाबलय् येँय् थाय्मदु त्वाःया छगू बहालय् छगू क्वथाया दुने छगू प्याखंया रिहर्सल जुयाच्वंगु। रिहर्सल जूगु क्वथाया खापा तिनातःगुलिं वय्कः मचाम्हेसिनं खापाया क्वँय्प्वाः ह्वतं स्वयाबिल । उबलय् दुनें छम्हेसिनं पतिंचां झ्वाक्क सुयाहल । वय्कःया मिखाय् चोट लाःगुलिं आइयाबाबा धकाः ह्वाँय् ह्वाँय् ख्वल । व हे चोट व अपमानं यानाः वय् कलं प्याखं च्वयाः म्हितकेगु यानादिल । व नं १२ दँया उमेरय्, गबले कि वय्कलं प्याखं धयागु गय्च्वयेगु धयागु मसिउनि ।

हेला व अपमान धयागु नं चाःचूया खँ मखु गुकिं स्यल्लाःम्ह सर्जकया जन्म जुइ । मतिनाय् धोका नयाः गुलिसिनं आत्महत्या याःगु दुसा गुलिं कवि जूगु ला झीसं गबलें गबलें न्यनागु दु, ब्वनागु दु। दुर्गालाल दाइयात थेंज्याःगु हे अपमान व चोट श्रीकृष्ण अणु जुं नं फयेमाल, गुकिं वय्कःया साहित्यिक व कलाकारिक जन्म जुल । नेपाल संवत् १०७७ स भाजु हरिहरानन्द वैद्यं च्वयादीगु ‘मिसागुलु’ ख्यालः म्हितकुसांनिसें वय् कः अणुजुं ख्यालः स्यनेगु व म्हितेगु यानादीगु खः । हरिहरानन्दजुया स्वंगू ख्यालः दु, ‘मिसागुलु’, ‘खिगुलिवैद्य’ व ‘स्वकंगुण्डा’ । थुपिं स्वंगुलिइ नं ‘अणु’जुं ब्वति कयादीगु खः । वयां लिपा ‘अणु’जु थम्हं हे ‘हाइ हाइ वैद्य’ नांगु ख्यालः च्वयाः थम्हं हे म्हितकादिल । झीगु साहित्यय् ख्यालः च्वमि व ख्यालःम्वः कथं थुकथं ताय्तिति यानादिल ।

वि.सं. २०१९ साल निसें वय्कलं कविता च्वयेगु नं यानादिल । वय्कलं बाखं नं च्वयदीगु दु। वय्कःया जम्मा प्यंगू सफू पिहांवःगु दु – ‘दुस’, ‘ताय्तिति’, ‘खनेमरुमरु’ व ‘खः ला मखुला’ । ‘खःला मखुला’ छगू वय्कःया ख्यालः मुना खःसा मेगु स्वंगू वय्कःया सम्पदानय् पिहां वःगु वय्कःया लिसें मेमेपिनिगु नं ख्यालः दुथ्यानाच्वंगु सफू खः । जिं ब्वनागु वय्कःया सफू धयागु ‘खः ला मखुला’ छगू जक खः । व नं बजारय् गनं हे मदु। च्वमिया छेँजःपिंसं जितः व चूलाकाबिल । वय्कःपिंत सुभाय् बीमाः।

सत्य खँ छु धाःसा हनेबहम्ह जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठजुया नां मकायेकं वय्कः ‘अणु’ जुया म्हसीका पूवनी हे मखु। दुर्गालाल दाइ नांजाःम्ह कवि जक मखु, स्यल्लाम्ह नाटककार नं खः धयागु खँ ला दक्वसिनं स्यू । न्हापा न्हापा अर्थात विक्रम संवत् २००४ साल निसें दबू प्याखं च्वयाः म्हितकेगु यानादीम्ह वय्कलं छगू दर्जनं मयाक छधाःप्याखं नं च्वयादीगु दु। वय् कःया दबू प्याखनय् मुख्य भूमिका (च्यालेन्जिङ्ग रोल) कयाः म्हितादीम्ह हनेबहम्ह भृगुराम श्रेष्ठ खःसा छधाः प्याखनय् अज्याःगु हे भूमिका अर्थात गुगुंलिइ नायक गुगुंलिइ खलनायक जुयाः म्हितादीम्ह भाजु श्रीकृष्ण ‘अणु’ खः । अझ ‘अणु’जु थःगु हे ख्यालकय् नं यक्व म्हितादीगु झीसं सिउ ।

वय्कः गज्याःम्ह धाःसा जब वय्कःयात (असंया पासा पुचःया लागिं) नाटक माली, दुर्गालाल दाइयाथाय् ब्वाँय् झाइ । दुर्गालाल दाइया अप्वः धयाथें छधाःप्याखंत ‘अणु’जुं हे डिक्टेड यानाबिउगु खः । प्याखंया निर्देशक व प्याखंम्वः नं अप्वः धयाथें वय्कः ‘अणु’ हे । छगू अन्तर्वार्ताय् दुर्गालाल दाइनं धयादीगु जितः लुमंनि, ‘थ्व पासां (श्रीकृष्ण ‘अणुं’) थःगु – पासा पुचःया) निंतिं जितः च्वकल, च्वकल । वं जितः ला नेपालभाषायाम्ह नाटककार हे दयेकाबिल । व नापया जिगु स्वापू थुलि क्वात्तुक व दुग्यंक ब्यनावन, जि भावय् दुनाः हाला जक बीमाः, वयागु कापिइ व खँ नाटक जुयाच्वने धुंकी … जिगु नाटकयात कयाः सुनानं कुंखिउँसा जक व मुक्कं जिगु यानाः जिं काये थ्याः, यदि सुनानं च्वछाल धाःसा व मुक्कं जिगु हे धकाः घय्सुइ जि मछाः ।’ (दुर्गालाल जुयागु छधाः प्याखं सम्बन्धी थुगु पंक्तिया लेखकया शोधग्रन्थया निम्ति बियादीगु अन्तर्वार्ताय् उल्लेखित) मेगु
खँ, नोटकया डिक्टेड याइबलय् थःत भतीचा चित्त बुझय् मजूगु डाइलग वलकि च्वयेगु हे तक्क दिनाः न्ह्यसः तयेगु यानादी । अले दुर्गालालजुं उकियात भिंकेगु यानादी । ‘अणु’जुया थ्व छगू बांलाःगु बानी खः, गुकिं नाटककार दुर्गालालजुयात डाइलग दयेकेगुली सतर्क (अलर्ट) यानाबिल ।

गन तक अभिनयया खँ दु, उकी नं वय्कः पूवंक हे सफल जूगु खनेदु। दुर्गालालजुयागु छधाः प्याखंत ‘रामबहादुर संसार’ य् मास्टर, जगदीश, ‘ततःजाःगु मेच’ य् नं छम्ह मास्टर, ‘नकतिनि लूगु निभाः’लय् छम्ह ब्रम्हु व वय्कःया थःगु हे ख्यालः ‘खःला मखुला’य् ख्यालःम्वः विश्वास जुयाः म्हितादीगु जि थम्हं हे स्वयागु दु। छुं हे कुंखिनेगु थाय् मखना, वय्कःया अभिनययात कयाः । वय्कः थः हे नं नाटक व ख्यालःया स्यल्लाःम्ह निर्देशक जूगुलिं वय्कःया अभिनय जीवन्त जूगु धायेमाः ।

लुमंकेबहगु छता खँ छु धाःसा विक्रम संवत् २०४८ सालय् प्रज्ञा प्रतिष्ठान (तत्कालिन रोयल नेपाल एकेदेमि)या दबुली जूगु छधाः प्याखंया धेंधेंबल्लाः कासाय् दुर्गालालजुयागु ‘अभ्यन्तरया चिल्लाय्’ म्हितकूगु जुयाच्वन । व प्याखंया निर्देशक व छम्ह प्याखंम्वः झी ‘अणु’जु हे जुयाच्वन । उगु कासाय् एकेदेमी बीगु न्यागू पुरस्कार मध्ये प्यंगू पुरस्कार ला व हे प्याखनं प्राप्त याःगु जानकारी जितः प्राप्त जूगु दु। प्याखंयात कयाः च्वइम्हेसिनं व प्याखं छकः स्वये हे माःगु धकाः वय्कलं धयादीगु आः नं जितः झलझल वः ।

विक्रम संवत् २०३६ सालय् हनेबहम्ह पद्मरत्न तुलाधरया अध्यक्षताय् नेपालभाषा मंकाः खलः नीस्वन । उकियाम्ह छम्ह सक्रिय दुजः श्रीकृष्ण दाइ खः । लिस्सें व हे साल पाखे रघुजी पन्तया संरक्षकत्वय् प्रगतिशील लेखक कलाकार संघ नीस्वंगु खः । उकिया अन्तर्गत श्रीकृष्ण दाइयागु संयोजकत्वय् बागमति अञ्चल तयारी समिति नीस्वन । जि थः उगु समितिया छम्ह दुजः जूगुलिं वय्कःयात इलय्ब्यलय् नापलाये माःगु जूवन । वय्कःलिसे जिगु स्वापू उबलय् निसें क्वातुयावंगु खः । छुं दँ लिपा उगु संघया गुलिं न्ह्यलुवा राजनीतिपाखें वंगुलिं जुइफु, संघ निस्कृय जुल । तर न्ह्यागु ख्यलय् लगय् जूसां सिरियस हे जुइमाः, ख्याः थें नी थें मखु धयागु वय्कः ‘अणु’ जुया गुगु बिचाः खः, व धाःसा जिके आः नं थ्वयाच्वंगु दु। मांभाय्या सेवा यायेगुली जितः न्ह्याब्लें हःपाःबियाच्वनीपिं मध्ये छम्ह वय्कः नं खः । अर्थात जिगु प्रेरणाया छगू स्रोत ।

वय्कलं थःत बुइकातःम्ह मांया गुलि सेवा यायेखन, व जिं मसिउ, तर भाषा – मां (मांभाय्) या सेवा यायेगुली धाःसा न्याक्क हे सिरियस । थुथाय् लुमंकेबहगु छता खँ दु, वय्कलं हे कनादीगु वि.सं. २०२५ सालपाखेयागु खँ । दुर्गालाल दाइयागु छधाः प्याखं ।।।रामबहादुरया संसार’ थाय् थासय् क्यनाच्वंगु ई । यलय् पद्मकन्या विद्याश्रम व मेमेथाय् यानाः स्वथाय् ति क्यने धुंकाः छगू पुस्तकालयया ग्वसालय् व प्याखं क्यनेगु पाः वल । व कुन्हुयागु हे दिनय् वय्कः उगु प्याखंया जगदीश जुयाः म्हितेमाःम्हेसित छगू बज्रं कःवल । निम्हं नापं बूपिं म्ह्याय्पिं माया व ममता मध्ये दछि दुम्ह माया मन्त । झाराबान्ता जूम्ह व मचायात सुथय् क्वहितिइ धर्मानन्द गुरुजुया थाय् क्यनाः वय्कः लिहां झाःगु। आः ला ल्वय् क्वलाइ धकाः गुरुजुं धाःथे वय्कः स्कूल नं झाःगु। तर स्कूलं लिहां झाःबलय् व मचा मदयाच्वन खनी । डाक्टर नं क्यने हे मखन । व कुन्हु हे नाटक नं क्यनेमाःगु। दुर्गालाल दाइ झाल । आः छु यायेगु भाइ धयादिल । प्याखं निं क्यनेगु, अले मचा सिथं यंकेगु – ‘अणु’जुं लिसः बियादिल । दुर्गालाल दाइनं,’ अय् भाइ, मखु, नाटक क्यने मखुत’ धकाः ज्याझ्वः स्थगित यानादिल । थ्व छगू वय्कःयागु जिन्दगीया अविस्मरणीय घटना खः ।

असनय् भ्वाथःगु छेँय् च्वंच्वनाम्ह जि विक्रम संवत् २०५५ सालपाखे येँय् गल्कोपाखाय् सरय् जुया । वय्कः श्रीकृष्ण दाइ ला झन जमानानिसें तपिंताय् च्वंगु न्हूगु छेँय् च्वंझाये धुंकल खनी । लिपा जूलिसे वय्कःयात नापलायेगु नं तापाना वन । सन् २००८ सेप्टेम्बर महिनाय् जि भुइजःसिइ विपश्यना ध्यान याःवना । अन झिन्हु तक साधकपिंसं न्ववाये मजिउ । भोजन याःवनेथाय् न्हिं न्हिं छम्ह ल्याय्म्हचाम्ह साधक तुगुरुक्क नापलाइ । वं जितः पुलुपुलु स्वयाच्वनी । लिपा तिनि सिल, व ला श्रीकृष्ण ‘अणु’या कान्छाम्ह काय सगुन नकर्मि जुयाच्वन खनी । थः अबु म्हं मफयाच्वंगु जानकारी जितः व मचां बिल ।

छुं दिन लिपा जि वय्कःपिनिगु छेँय् थ्यन । जितः खनेवं श्रीकृष्ण दाइया छेँजःपिं लय्तायादिल । दुर्गालाल दाइ व मल्लपिं (मल्ल के सुन्दर) नं अन झाः धयागु जिं सिल । श्रीकृष्ण दाइया बाथरुमय् म्वः ल्हूझाःबलय् दयाः अचाकलिं दाःगु (पारालाइसिस जूगु) जुयाच्वन । वय्कःया बोलि प्रष्ट मजू । न्यासि नं वने मफु। कायम्हं ज्वनाः न्यासिकीबलय् नं खुत्यां खुत्यां काः । छपा तुति चलय् मजू। ‘बाया पासा माधव प्रधान’ धकाः जिगु म्हसीका बिल सगुनं । गर्खेसे ख्वाः तयाच्वंम्ह वय्कःया ख्वाः छत्थुं चकनावल । न्हिलाः ल्हाः मिलय् यात, मानों जिनाप वय्कःया गबलें चमबुइगु आत्मीयता दु। वय्कलं न्ववानादीगु नं खः, तर जिं ध्वाथुइकेमफु । तःधिकःम्ह काय संजय नं वय्कःयात ज्वनाः क्वथाय् इरुथिरु याकाः ब्यायाम याकल । ह्याउँमस्तय्त क ख ग घ ब्वंकी थें उच्चारण याकाः न्ववायेगु अभ्यास नं याकल । घौछिं मयाक जि अन च्वनाः गफ यानाच्वना । पिहां वये त्ययेकाः श्रीकृष्ण दाइयाके बिदा फ्वना । ल्हाः मिलय् याना । वय्कलं गबाय्त जिगु ल्हाः क्वात्तुक ज्वनातल । सायद जिपिं गबलें बायेम्वाःलेमा धकाः संकल्प यानादीगु जुइफु ।

लिपा जिगु ल्हाःपा भागि यानाःतिनि त्वःतादिल । वय्कःया छेजःपिंसं बरोबर झासँ धयादिल । अबलय् जिं मतिइ हे मतया कि वय्कःनापया जिगु भेटघाट व हे अन्तिम जुइ धकाः । वय्कःयात पारालाइसिस जूगु च्यादँ फुनाः गुदँ क्यंबलय् विक्रम संवत् २०७२ साल आषाढ २७ गते ७२ दँया उमेरय् मदुगु जुयाच्वन । अन्तिम अवस्थाय् भचा सास्ति नयेमाल । ख्यालकं हे जिन्दगी न्ह्याकाः दुनियाँयात न्हीकेफुम्ह वय्कःयात दैवंनं ख्वयेकल । म्ह साःप हे गलय् जूगुलिं लासाय् जक ग्वारातुला च्वनेमाल । छगू हे पोजिसनय् जक ग्वारातुतुं ग्वारातुतु. म्हय् घाःघाः जुल । लिपा निमोनिया जुयाः शुभेक्षा अस्पतालय् प्राण त्याग यायेमाल । वय्कः मदुगु लत्याया तिथिइ जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठजुया मार्मिक कविता ‘सन्ध्या टाइम्स’ पतिइ पिहांवःगु जुयाच्वन, गुगु थथे दु :

लः छपासः जिगु छन्त ‘अणु’
खः जिं चाय्कं हे मच्वया खः
छन्त कयाः श्री कृष्ण ‘अणु’
च्वयां ब्वनीपि., ख्वयां न्यनीपिं
मखना थन जिं सु दु मनू

ल्वहँतय् जक हे ख्वबि हाय्कूसां
जुल ज्वीमाः अवश्य पुखू
तर थन नुगलय् ग्वःगु सुयां नं
चाःगु छतिं मखु गय् व चुकू ।

म्वानाः जक हे सित खःसा नं
गय् छ तरय् ज्वी श्रीकृष्ण
थुपिं, थुपिं म्वाःथें जक च्वंपिं
अगति समाज थीकं नं
खः निश्चिय नं दे भज्यन खः

तर गबलें नं मन्त मखु
मन्त छ खःसां नं छंगु म्हगसया
मखु थ्व ख हे मखु, अन्त मखु

हिरोशिमाया बँय्ला हानं
ह्वइ हे वल सा उलि हे स्वां
ज्वी नेपाः नं नेपाः हे ज्वी
छंगु म्हगसया भिंगु पुसां ।

चिनाखँ ब्वनाः जिगु मिखाय् लः जायावल । छझाः जि नं नरभस् । उगु चिनाखँयात फ्रेमय् चट्ट तयाः संजयं क्वथाय् ब्वयातःगु जुयाच्वन । थःगु छेँया हामायात थुकथं श्रद्धा तयाः लुमंकेगु तसकं बांलाःगु खः । जि नं वय्कः ‘अणु’जुया देनयात लुमंका वय्कःया कृतिय छकः मिखा ब्वया ।

‘खः ला मखुला’
नेपाल सम्वत १०९७ स गुंपुन्हि कुन्हु येँया पासापुचः पाखें ‘अणु’जुया खःला मखुला ख्यालिप्वाँय् पिहांवःगु खः । झिपु ख्यालः दुथ्याकातःगु दु थुकी । दक्वं वि.सं. २०२३ साल निसें २०३४ तक अर्थात पञ्चायत कालय् च्वयातःगु खः । सफुलिइ प्रकाशक पासा पुचलं थुकथं लसता प्वंकातल, । ‘अणु’जुया थ्व ख्यालः क्वातिं जिमित विश्वास दु, गुलिसितं पहलमानया घाँय्घाँय् बाज्या हलमान यानाबिउसा गुलिसितं आंग्सां निसें कय्ता तक भुइचःति न हायेके मायेक सात्तु वंका बीफु । अथे हे ।।।अणु’जुं थ्व सफूयात जिगु झिंन्हय्दँया पलाख्वाँय् धयादीगु दु। थज्याःगु सफू हानं छापय् यायेमाःगु खः ।

‘खः ला मखुला’ वय्कःयात नांजाःम्ह ख्यालः च्वमि कथं म्हसीका बिउगु दु। उगु ख्यालिप्वाँय् मध्ये ‘ग्वाय् पिया सुख्ध्यां’, ‘खिखांमुगः’, ‘तंबैंक’, ‘ल्याःचाः’, ‘खःला मखुला’ आदि चर्चित ख्यालः खः । ‘ग्वाय् पियाः सुख्ध्यांय्लय् न्हीकीगु खँ यक्व दु, तर गुकियात ध्याचू नकूगु खः व धाःसा भचा प्रष्ट मजूगु दु। प्रौढ स्कूलया विद्यार्थीत गथे जुइ धाःसा भचा प्रष्ट मजूगु दु। नेपाल संवत् या ला (महिना) या नां धा धाइबलय् सुनानं धाये फइमखु। गुलिसिनं नयेगु लाया नां धाइ, कचिला, पुकाला, दायेकाला आदि धयाः गुलिसिनं मिस्तय्गु नां काइ, रमला, विमला, अमला आदि धाइ । आखिरय् मास्टरं हे न्यँ बाउपिं धकाः कनीबलय् मास्तरयाके नं बांलाक वइमखु। थ्व नं छगू ध्याचू खः । थःके नं ला (महिना) या नां मवयेवं प्वाः स्यात धकाः चःबिइ ब्वांवनी । लिपा दुहां वइबलय् हनुमान ओया बाखं कँकं लिफः स्वइबलय् बोर्डय् च्वयातःगु ल्यासेया किपा खनी । थःत मस्तय्सं हेपय् यात तीस साल वलकि सिइका तीस सालं आखलय् भ्वखाय् ब्वइ धकाः तंचाया वनी । विद्यार्थीत धाःसा आः आखः हे ब्वने म्वाःल धकाः झन लय्तायाः म्ये हाहां पिहां वनी ।

तीसं सालं शिक्षाय् भुखाय् ब्वइ धकाः गुगु मास्टरयात धायेका तल, व धाःसा भचा प्रस्ट मजूगु सीदु। खँ छु धाःसा विक्रम संवत् २०३० सालय् न्हूगु शिक्षा नीति धयागु लागू जुल । नेपालभाषायात अप्सनल विषयया रुपय् तयाः स्कूल शिक्षां पितिनेगु थ्व षडयन्त्र खः ।

मेखे, ‘खिखांमुगः’ नांगु ख्यालः राजनैतिक विषयनाप सम्बन्धित खः । उगु इलय् (पंचायत कालय्) गुलि नं विकास व प्रगतिया समाचार प्रशारण जुल, वास्तवय् पिने अज्याःगु छुं खनेमदु। व दक्वं व माइकय् खिखांमुगः जुयाः थानाच्वन धकाः उकियात तछ्याइगु खः । अथेहे ‘ल्याःचाः’ ख्यालकय् ध्वंलाः धइम्ह साहुनं थःथाय् नोकरी त्वःता वनेत्यंम्ह ध्वांजुयात ल्याःचालय् ध्वं लानाः हानं थःथाय् हे तयेत स्वइगु खः ।

मेगु ख्यालः तंबैंक ला टेलिभिजनं हे प्रशारण नं जुइधुंकूगु दु। देशय् गुलिसियां तं सिक्क अप्व, गुलिसियां थुलि तं म्हो कि छ्यनय् खौ छ्याःसां न्हिलाच्वनी । तंयागु हे विषयय् जूगु छत्वाःचा खँल्हाबल्हा गथे दु ” पार्टनर : जिमि छेँयाम्ह छम्ह नं छुं हे धाये जिउगु मखु तं चाइगु। वं छथु छथु
तं पिकाइबलय् किमि सीगु वासः हे नयेम्वाः जि डा. सा. :अय्सा आयन्टिपाय्र का छिकपिनि जहान पार्टनर : गन आय्न्टिपाय्रया खँ, साइन्टोलाइन सिबें नं चर्को का । वं मिखां छकः थय्क ज्वय्पियाः स्वइबलय् प्वाः छगलं सर्गतय् नँ न्याः थें घुर्रर्र घार्रर न्यानाः कन्हय् ग्वंगः महाःनिबलय् हे छेरपात का – महाभारतया युद्धय् कौरवत सिनाच्वनी थें पाइखाना छगुलिं किमिया किमि चतावाना च्वनीगु ।

थ्व ख्यालःया नाटकीयता पूवंक निर्वाह जूगुलिं स्वयेबलय् न्ह्यइपुसे च्वं । ख्यालःया अन्तपाखे तं ज्वयाः मिं नल धकाः हल्ला याइ । दमकल सःतूसां वइमखु, तं स्यायेगु ज्या दमकलं याइमखु धकाः । दमकलं कमण्डल क्यन धकाः ख्यालःम्वःत बिस्युं वनी ।

व सिबें नं बिस्कंगु ख्यालः ‘खः ला मखुला’ खः । च्वमि ‘अणु’जुयात दकलय् यःगु ख्यालः नं थ्व हे जुइफु, छाय्कि सफूया नं हे ‘खः ला मखुला’ तयादिल । मात्र निम्ह पात्र विश्वास व विवेकया खँल्हाबल्हां थ्व ख्यालः न्ह्याकातःगु खः । विश्वास धयाम्ह ख्यालःम्वः थुलि ग्वाज्यः कि वयात न्ह्यागुं खः ला मखुला जुइगु। वयात ल्याय्म्ह जूगु, मिसा स्वः वनागु, ब्याहा यानागु, मचाया अबु जूगु, देशय् प्रजातन्त्र वःगु, मिसां लभ याःगु तर ध्यबा दुम्हेसिके पय्नं वंगु आदि दक्व दक्वं खः ला मखुला जुल धकाः ध्याचू ब्वयातःगु दु। मेम्ह ख्यालःम्वः वया हे पासा विवेकं वयात ल्वय् ततःग्वःगु न्ह्यपुतसें थःथःगु स्वार्थ सिद्ध यायेगु निंतिं जक भजन याइगुलिं इमिगु गजिया कुं विश्वासयात व ल्वय् जूगु धाइ ।

प्रस्तुत सफुलिइ दुथ्याःगु तःगू ख्यालः म्हितकाः सिरपाः नं त्याकूगु दु। थ्व ल्याखं नं अणुजु छम्ह नांजाःम्ह लोकंह्वाःम्ह ख्यालः च्वमि कथं स्थापित जूगु दु धायेमाः । अन्तय्, वय्कःया ‘खः ला मखुला’ ब्वनाः जितः वय्कः मदुगु नं खः ला मखुला जुयावल ।