धुलं त्वपुनाच्वंगु शहर

स्वनिगः दुने बिरामी जुइपिनि ल्याः छक्वलं अप्वया वंगु दु । प्रायः मनूत ज्वर वइगु, सेखं चाइगु, मुसु वइगु व कथु स्याइगु समस्यां ग्रस्त जुयाच्वंगु दु । अस्पतालय् थज्याःपिं बिरामीतय् ल्याः न्हियान्हिथं अप्वयेवं वातावरणविद्तय्सं सतर्क जुइत आह्वान याःगु दु । चिकुलाया ई जूगुलिं अथेनं मनूत बिरामी अप्वः जुइगु याइ । थुगुसी धाःसा केवल चिकूगु कारणं जक बिरामीया ल्याः अप्वःगु मखु । थन दुने अप्वयावंगु वायु प्रदुषणया कारणं बिरामी जूपिनि ल्याः अप्वः जूगु खः ।

छेँ नं पिहां वनेवं मास्क तयाः जुइमाःगु बाध्यता दु । तर वायु प्रदुषणया मात्रा थुलि अप्वयेधुंकूगु दु कि सामान्य मास्कं तकं थुकियात पने फइगु अवस्था मदयेधुंकल ।
विश्व स्वास्थ्य संगठनं वायुया गुणस्तर मापन यायेगु निंतिं वायुया कणया आकारया आधारय् अनया अवस्थाया तथ्यांक संकलन याइगु विधि दयेकातःगु दु । यदि वायुया कणत २.५ माइक्रोमिटर वा व स्वयां चिग्वः जूसा उकियात पीएम २.५ कथं व १० माइक्रोमिटर जूसा उकियात पीएम १० कथं मापन यायेगु विधि निर्धारण यानातःगु दु । मापदण्ड कथं नीप्यघौया निंतिं पीएम २.५ या २५ व पीएम १० या ५० माइक्रोग्राम मिटरक्यु तयातःगु दु । तर नेपाःया राष्ट्रिय मापदण्ड कथं नीप्यघौया निंतिं पीएम २.५ या ४० व पीएम १० या ४० माइक्रोग्राम मिटरक्युया मापदण्ड दयेकातःगु दु ।

अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्ड स्वयां निदुगं अप्वः तयाः राष्ट्रिय मापदण्ड दयेकूगु खःसां स्वनिगःया वायु व स्वयां नं जीर्ण अवस्थाय् लायेधुंकूगु दु । कारण– धू व कुँ । दकलय् अप्वः गाडीपाखें पिहां वइगु कुँया कारणं शहरी क्षेत्रय् प्रदुषणया मात्रा अप्वयेकाच्वंगु खः । नापनापं विकास निर्माणया नामय् जुयाच्वंगु ढिलासुस्ति ज्यां यानाः वायु प्रदुषणय् थप लिच्वः लाकाच्वंगु दु । विशेष यानाः मेलम्ची खानेपानीया नामय् पाइप लाइन व धःया व्यवस्था यायेत थाय् थासय् सतक म्हुइगु व सतक विस्तारया नामय् छेँ थुनेगु व सतक तब्या यायेगु ज्या जुयाच्वंगु जुल । अझ उकियात निश्चित ईया दुने ज्या मयायेगु बानीं यानाः समस्यायात अझ विकराल याना बिउगु दु ।

छगू तथ्यांक कथं प्यम्ह मनूत मध्ये छम्ह मनू वातावरण प्रदुषणया कारणं सीगु यानाच्वंगु दु । वातावरण प्रदुषणया कारणं मनूतय् स्वास्थ्यय् जक लिच्वः लाकाच्वंगु मखु कि थुकिया कारणं हे मनूत सीगु ग्यानापुगु तथ्यांक तकं दु । तथ्यांक कथं वायु प्रदुषण व वायुलय् दइगु प्रदुषित कणत चुरोस त्वनेगु, टियुबरक्लोसिस व एचआईभी एड्स स्वयां ग्यानापु । थुकिं थीथी कथंया ल्वय्या शिकार जुइमालीगु नापं शारीीिक व मानसिक समस्याया कारण जुइफु ।

नकतिनि जक थाइल्याण्डया बैंककय् थज्याःगु हे समस्या विकराल जुइवं अनया सरकारं प्रदुषण नियन्त्रण यायेगु निंतिं सामान्य पलाः ल्ह्वंगु दु । बैंककया प्रदुषणया कारणं मनूतय् न्हासं व म्हुतुं हि तकं बाः वःगु खः । बैंककया वायु प्रदुषण पीएम २.५ या मापदण्ड स्वयां अप्वः जूगु दु । अनया वातावरण प्रदुषणया मू काराण सवारी साधन व ततःधंगु विकास परियोजना कथं कयातःगु दु । प्रदुषण तसकं ग्यानापुगु अवस्थाय् थ्यनेवं सरकारं अनया विद्यालयत बन्द याना बिउगु दु ।

वायु प्रदुषण याइगु सवारी साधनय् रोक लगे यायेगु नापं खुल्ला थासय् मि च्याके मदइगु, चिनियाँ न्हूदँया इलय् धुं व धुपाँय् मच्याकेत इनाप याःगु दु । नापं सरकारं ड्रोनपाखें लः छ्वाकेगु ज्यायात तीव्रता बिउगु दु । तर, वातावरणविद्तय्सं बैंककया वायु प्रदुषण नियन्त्रण यायेगु निंतिं सरकारं तसकं लिबाक्क पलाः ल्ह्वंगु व आःया पलाःपाखें स्थायी समाधान मजुइगु चिउताः प्वंकाच्वंगु दु ।

पीएम २.५ या वायु कणत खनेदयेवं बैंककय् थाई सरकारपाखें लिबाक्क जूसां छुं पलाः ल्ह्वंगु खनेदत । अज्याःगु पीएम २.५ या कणत स्वनिगः दुने नं तसकं ग्यानापुक्क फैले जुयाच्वंगु दु । तर थन वायु प्रदुषण नियन्त्रण यायेत सरकारं छुं नं कथंया पलाः ल्ह्वनेगु आवश्यकता तायेकाच्वंगु मदु । बैंककय् थें स्वनिगः दुने नं वायु प्रदुषण नियन्त्रण यायेगु निंतिं थीथी कथंया पलाः ल्ह्वनेगु लिबाये धुंकल । उखेपाखे सरकारया ध्यान केन्द्रित जुइफुगु मदुनि ।

स्वनिगः दुने इलय् पलाः ल्ह्वनेगु खःसा थनया वातावरण सुधार याये फइगु वातावरणविद्तय्सं तःक्वः धायेगु यानाच्वंगु दु । पीएम २.५या कणत स्वनिगः दुने खनेदुगुलिं थुकियात इलय् नियन्त्रण यायेत दबाब वयाच्वंगु दु । सुधार व नियन्त्रण यायेगु ज्या केवल निजी क्षेत्रया एकल कुतलं मजुइगुलिं सरकार हे थुगु ज्याय् अग्रसर जुयाः प्रत्यक्ष रुपं संलग्न जुइमाःगु आवश्यकता दु ।

तत्काल स्वनिगःवासीतय्त ज्वरो वइगु, सेखं चाइगु, मुसु वइगु लगायत समस्या जक खने दयाच्वंगु दु । यदि इलय् वायु प्रदुषणयात नियन्त्रण यायेगु ज्या मजूसा थुकिं मानव स्वास्थ्यय् तसकं ग्यानापुगु लिच्वः लाकेफु । वायु प्रदुषणयात हल्का ढंगं जक मकासे कन्हय्या स्वनिगःया भविष्यनाप नं स्वाकाः स्वयेमाःगु आवश्यकता दु । यदि थज्याःगु प्रदुषणयात थौं हे नियन्त्रण यायेगु पाखे पलाः मल्ह्वनेगु खःसा थुकिं स्वनिगःयात भयावह अवस्थाय् थ्यंका बी ।

वायु प्रदुषणया कारणं मानवीय स्वास्थ्यय् लिच्वः लाकीगु व मनूत सीगु जक मखु थुकिं जलवायु परिवर्तनय् लिच्वः लाकीगु व कृषिजन्य जमिनय् तकं तसकं नकारात्मक लिच्वः लाकी । छगू अध्ययन कथं अज्याःगु भयावह अवस्था युद्धया अवस्था स्वयां नं ग्यानापुइ । थनिंनिसें पलाः ल्ह्वनेगु खःसा अज्याःगु अवस्थायात पने फइगु सम्भावना दइ । कन्हय्या स्वनिगःया भविष्य झीगु थौंया पलाःपाखें निर्धारण याइ । गज्याःगु पलाः ल्ह्वनेगु खः, व थौं झीगु हे ल्हातय् दु ।