जलवायु सम्मेलनं छु आशा याये फइ ?

मौसम विज्ञानया स्नातक तहय् विद्यार्थीनाप सिन्धुपाल्चोक जिल्लाया थीथी थासय् ‘स्टडी टूर’ यानाः लिहां वयाः छेँय् थ्यंगुया कन्हय्कुन्हु मंगलवाः जनवरी १ या सुथय् ७ ताःइलय् पत्रकार पासा श्रीकृष्ण महर्जनया फोन वल । वय्कलं धयादिल, ‘सिन्धुपाल्चोकय् जलवायु सम्मेलन जुयाच्वंगु दु । जलवायु परिवर्तन सम्बन्धी जानकारीमूलक अन्तर्वार्ता छगू कायेगु विचाः याना ।

८ बजे फोन याये ।’ जिं नं जिउ धया । ८ बजे फोन वल । वय्कलं न्यनादिल, ‘जलवायु परिवर्तन धयागु छु खः ?’ जिं लिसः बिया, ‘तःदँ लिपा छुं नं थासय् मौसमय् हिउपाः वल धाःसा उकियात जलवायु परिवर्तन धाइ ।’ तःदँ धयागु १०–२० वा व स्वयां नं अप्वः दँया अन्तरालय् छुं नं थासय् मौसमय् खने दइगु हिउपाः हे जलवायु परिवर्तन खः ।

गथेकि स्वनिगलय् सन् १९७८ जनवरी ११ य् न्यूनतम तापमान माइनस ३.५ डिग्री सेल्सियसतक थ्यंगु खः । तर आः वयाः शून्यया आसपासय् जक थ्यन । थुकिं मौसमय् हिउपाः वःगु संकेत बियाच्वंगु दु । अथे हे चिकुलां वइगु वाया बारे खँ ल्हाये । चिकुलां स्वनिगलय् जक मखु नेपाः देय्न्यंकं हे वा वयेगु म्हो जुइधुंकल ।

न्हापा न्हापा जूसा मंसिर महिनां न न्यानाः वा वइगु, आः मंसिरं वा वइगु शुन्य जुलसा पुसया नं मध्य मजुइकं वा मवयेधुंकल । थुगुसीया पुसया अन्त्यय् हे थ्यनीन वा वये फयाच्वंगु हे मदु । अथे हे बर्खां मनसुनकालय् असारं वा मवसे साउनं वा वइगु जुल । थ्व फुक्क जलवायु परिवर्तनया संकेत खः ।

थ्व हे झ्वलय् जिं हाकनं धया । जलवायु परिवर्तन धइगु पृथ्वीइ मदिक्क वयाच्वनीगु मौसमय् हिउपाः खः । गथेकि पृथ्वीया सृष्टिया इलय् थ्व छगू मि ग्वारा खः । करोडौं दँ लिपा पृथ्वी ख्वाउँया वनाः मानव वस्ती च्वने लायक जुल । आः हाकनं पृथ्वी बुलुहुं क्वाना वयाच्वन । पृथ्वी ख्वाउइगु व क्वाइगु प्राकृतिक प्रक्रिया खः ।

गुकियात ‘ग्लासियल’ व ‘इन्टर ग्लासियल पेरियड’ धकाः धाइ । गुगु छगू धुंकाः मेगु घःचाः तुला वनेथें वयातुं च्वनी । थुकियात सुनानं पनां पने फइमखु । जलवायु परिवर्तनया थ्व छगू कारण खःसा मेगु धयागु मानवीय कारण खः । पृथ्वीइ मानव वस्तीया शुरुवात व मनूतय् थीथी क्रियाकलापं यानाः पृथ्वी बुलुहुं क्वाना वयाच्वंगु दु ।

थथे पृथ्वी क्वाइगु धइगु संसारया औद्योगिक क्षेत्रया विकासया पूर्वाद्र्धपाखेंनिसें जूगु खनेदु । अथे धइगु १७ औं सदिपाखें निसें खः । औद्योगिक क्षेत्रं पिहां वइगु थीथी कथंया ग्यास व धूया नापनापं मनूतय् थीथी क्रियाकलापं हरितगृह ग्यासया उत्सर्जनं पृथ्वीया सतहया वायुमण्डल क्वाइगु जुयाच्वंगु दु । गुकिं जलवायु परिवर्तनया संकेत बियाच्वंगु दु ।

श्रीकृष्णजुं हाकनं न्यनादिल कि ‘स्वनिगःया थाय्थासय् लँ स्यनाः पिहां वयाच्वंगु धुलं नं जलवायु परिवर्तनय् लिच्वः लाइ ला ?’ जिं वय्कःया खँयात समर्थन यासे धयागु खः कि ‘स्वनिगःया लँ स्यनाः वयाच्वंगु धूनापं भुखाचं छेँ क्वःदयाः ब्वयाच्वंगु धू व थीथी निर्माण कार्यपाखें ब्वयाच्वंगु धुलं वायुमण्डल दूषित यानाबी ।

थुकिं छखे सुद्र्यःया किरणयात त्वना कयाः वायुमण्डलयात क्वाका बीसा थ्व हे धू सर्गतय् च्वच्वथ्यंक ब्वया वनाः सुपाँय् थें जुया बी । नेपाःया थीथी थासं ब्वया वइगु थज्याःगु धू नापं नेपाः देय् नापनापं लाःगु देय् गथेकि भारत, पाकिस्तान, बंगलादेश, भुटान आदिपाखें ब्वया वइगु धू सर्गतय् थहां वनाः सुपाँय् थें जुयाबी ।

थज्याःगु धूया सुपाँय् गुगु एशियाय् खने दइगु खः, उकियात ‘एशियन ब्राउन क्लाउड’ धकाः धाइ । थ्व हे वायुमण्डल क्वाइगु कारण जुयाबी । गथेकि सिलः फायेबलय् झीत गुलि लुमुसे च्वनीगु खः, सर्गतय् नं ब्राउन क्यालडं पृथ्वीया सतहय् च्वंगु फय्यात उलि हे क्वाका बी । गुकिं मौसमय् हिउपाः हया बी ।’

पत्रकार भाजुं हाकनं न्यनादिल कि — ‘जलवायु परिवर्तनयात कम याये मफइला ?’ जिं लिसः बिया । ‘प्राकृतिक कारणं जुइगु जलवायु परिवर्तनयात कम याये फइमखु । कम याये फइगु धइगु मानवीय कारणं जुइगु जलवायु परिवर्तन जक खः । थौंकन्हय् वैज्ञानिकत थ्व हे मानवीय कारणं जुइगु जलवायु परिवर्तनयात कम यायेगु कुतः यानाच्वंगु दु ।

वैज्ञानिकतय् धापू थ्व दु कि ‘संसारय् पृथ्वीया वायुमण्डल क्वानाः औसत ४ डिग्री सेल्सियस स्वयां अप्वः जुल धाःसा थुकिं तःधंगु विनाश हइ । थुकिं पृथ्वीया ५० प्रतिशत जीवजन्तु, वनस्पतिइ ¥हास वइ । अथे हे मानवीय जीवनय् तकं खतरा लाइ ।’ उकिं वैज्ञानिकतय्सं पृथ्वीया वायुमण्डल वायुमण्डलया औसत तापमान २ डिग्री सेल्सियस स्वयां च्वय् थहां मवंकेगु कुतः यानाच्वंगु दु ।

थ्व कुतः सन् २०५० तकया दुने जुइ । विश्वय् वैज्ञानिकतय्सं थ्व हे कुतःयात सफल यायेत थीथीकथंया कोप सम्मेलन यानाः जानकारीमूलक सुचं बिया वयाच्वंगु दु । थुकिया लिच्वःकथं विश्वय् हरितगृह ग्यास उत्सर्जन याइगु थीथी विकासोन्मुख देय्तय्त अज्याःगु ग्यास उत्सर्जन म्हो यायेगु व उकिया वापत आर्थिक ग्वाहालि नं बिया वयाच्वंगु दु । गुगु नेपालं नं कया वयाच्वंगु दु ।

थज्याःगु हे कोप २४ या जलवायु सम्मेलन वंगु डिसेम्बर महिनाय् पोल्याण्डय् जूगु लुमंकेबहजू । व सम्मेलनय् नेपाःपाखें राष्ट्रपतिं ब्वति कयादीगु खः ।’थ्व हे झ्वलय् पत्रकार भाजु जितः हाकनं न्ह्यसः तयादीगु खः कि राष्ट्रिय जलवायु सम्मेलन–२०७५ सिन्धुपाल्चोकया गुफाडाँडाय् छाय् यायेमाःगु ?

जि थ्व न्ह्यसःया लिसलय् थ्व बारे थः अनभिज्ञ जूगु खँ कँसें धयागु धयागु जुल कि ‘सिन्धुपाल्चोक जिल्ला भुखाचं ग्रसित प्राकृतिक प्रकोपया थाय् जूगु व जलवायु परिवर्तन नं प्रकृतिया हे छगू लिच्वः जूगु जुयाः अन याःगु जुइमाः’ धइगु धारणा न्ह्यब्वयागु खः ।
वय्कलं हाकनं नं न्ह्यसः तयादिल कि ‘थ्व जलवायु सम्मेलनं छु आशा याये फइ ?’ थुकिं सरकारं छु याये फइ ?’

थुकिया लिसलय् जिं धया, ‘थ्व सम्मेलनं छुं नं आशा याये फइमखु । अले थ्व मामिलाय् सरकारं नं छुं याये फइमखु । छाय्धाःसां जलवायु परिवर्तन धइगु नेपाः देय्या कारणं जक जूगु मखु । थुकी विश्वया हे ल्हाः दयाच्वंगु जुयाः नेपाःया सरकारं जक छुं याये धयां याये फइमखु । तर थ्व सम्मेलनं याये फइगु धइगु छगू हे जक दु व खः जनजागरण ।

अर्थात् थ्व सम्मेलनं नेपाःमि जनतायात जलवायु परिवर्तन सम्बन्धी जानकारी बी फइ । तर नेपाःया गांगामय् च्वंपिं जनतायात थज्याःगु थिकेगु सम्मेलन यानाः जनचेतना हये फइ धकाः नं धाये फइमखु । छाय्धाःसां थज्याःगु सम्मेलनं दक्व जनता सुसूचित हे जुइ धाये फइमखु । बरु नेपाःया थीथी रेडियो, टेलिभिजनय् कार्यक्रम यानाः गांगामय् च्वंपिं जनताया न्हाय्पनय् थ्यंके फइ ।

 

उकिं थज्याःगु ज्याझ्वलय् छिकपिं थेंज्याःपिं पत्रकारतय् ल्हाः यक्व दु । अन्तर्वार्ता बियाः जलवायु परिवर्तन बारे छुं खँ छिगु रेडियो कार्यक्रममार्फत न्यंके दयाः जिं छितः सुभाय् बियाच्वना । अन्तर्वार्ता थनंतुं क्वचाःगु जुल ।
(च्वमि ः काठमाडौं विश्वविद्यालयय् मौसम विज्ञानया अध्यापक खः)

 

सम्बन्धित बुखँ

LEAVE YOUR COMMENTS